ELEŞTİRİ

1. ELEŞTİRİ DORUK ZAİMOĞLU

2. Eleştiri • Bence eleştiri, yorumlamaktır. Bir eserin (şiir, tiyatro, roman, deneme...) güçlü ve zayıf yönlerini açığa çıkarmaktır.

3. EleştiriÖzellikleri • Eleştirilensanateserikimintarafından, hangizaman, çevreveşartlaraltındayazıldığıdikkatealınır. • Eserinkonusu, dili, üslubu, tekniğivekahramanlarıincelenir. • Eleştirilen eserin sanatçısının orijinal görüş ve duyuşları saptanır. Eserin sanat dünyasına ne gibi bir katkı yaptığı ortaya konur.

4. EleştiriÖzellikleri • Bir sanatçı eleştiriliyorsa onun hataları, orijinal yanları belirtilir, sanatını geliştirmesi için yapması gerekenler açıklanır. • Eleştiriye konu olan eser, yalın bir dille tanıtılır. • Eleştirmen, eserin gerçek değerini, güçlü ve zayıf yönlerini, özünü ve önemini belirtir; yeni eserler için sanatçılara kılavuzluk eder. • Bir şiirin eleştirisini yapan kişi şair olmayabilir ama bu türün bütün özelliklerini çok iyi bilmeli, başka örneklerle karşılaştırarak şiirin gerçek değerini taraf tutmadan belirleyebilmelidir.

5. EleştiriTürleri • İzlenimsel (empresyonist) eleştiri: Edebî eserlerin okuyucu üzerinde bıraktığı etkilerden, izlenimlerden yola çıkılarak yapılan eleştirilere “izlenimci eleştiri” denir. • Nesnel (bilimsel) eleştiri: Edebî eserlerin içerik, yapı ve üslûpları üzerinde tarafsız olarak yapılan eleştirilere de “bilimsel eleştiri” denir.

6. NeredeveNasılDoğmuştur • Modern Avrupa’dayapilanelestiri, saltikcidevletekarsiverilesavasimdandogmustur. On yedinceve on sekizinciyuzyildabubaskirejimialtindakiAvrupaburjuvazisikendine, icindeyetkecibirsiyasetinmerhametsizfermanlarindancokussalyargiyavebilgiyedayalielestirininbulunduğugidimmiayrıbiruzamaçmayabaslamıştı. (Eagleton 11)

7. Avrupa’daEleştiri • Eleştiri uzun zaman, “kusur bulmak” gibi algılanmıştır. Eleştiriyi kişiden kişiye değişen bir zevkin sonucu olmaktan kurtarmak, onu belli prensiplere göre değerlendirmek gerektiği fikri 19. yüzyıldan itibaren yaygınlaşmaya başlamıştır • Boieleau: Dissertation sur Jönde • SainteBeuve: Portreler • HippolyteTaine: Yeni Eleştiri ve Tarih Denemeleri

8. TürkiyeEdebiyatındaEleştiri • TanzimatDönemiilegeldi. • İlk eleştiri yazısı Namık Kemal’in “Lisan-ı Osmanînin Edebiyatı Hakkında Bazı MülahazâtıŞâmildir” adlı yazısıdır. • İlk eleştirieseri: Namık Kemal, Tahribi– Harabay • Başlardadilileilgilieleştirileryazıldıdahasonralarıeleştirisınırlarıgelişti.

9. TürkiyeEdebiyatındaEleştiri • Servet-i Fünundönemindebatıtarzındaeleştirilerortayaçıkmıştır. • Recaizade Mahmut Ekrem: Takdir-i Elhan • Hüseyin Cahit: Kavgalarım • Ali Canip: Milli Edebiyat Meselesi ve Cenab Beyle Münakaşalarım

10. İncelenen metin: Makinalaşmak, Nazım Hikmet • Yararlanılan kaynağın adı: Mehmet Kaplan, Şiir Tahlilleri

11. NazımHikmet • (15 Ocak 1902 – 3 Haziran 1963) • Şair, oyun yazarı, romancı, anı yazarı • Komünist • Sürgün ve hapis • Uzunca bir süre Rusya’da yaşadı. • Vatandaşlıktan çıkarıldı. • Savaş ve emperyalizm karşıtı.

12. Makinalaşmak, NazımHikmet trrrrum,
trrrrum,
trrrrum!
trak tiki tak!
makinalaşmak istiyorum! beynimden, etimden, iskeletimden geliyor bu!
her dinamoyu
altıma almak için çıldırıyorum!
tükrüklü dilim bakır telleri yalıyor,
damarlarımda kovalıyor
oto-direzinler lokomotifleri! trrrrum,
trrrrum,
trak tiki tak
makinalaşmak istiyorum!
mutlak buna bir çare bulacağım
ve ben ancak bahtiyar olacağım
karnıma bir türbin oturtup
kuyruğuma çift uskuru taktığım gün!
trrrrumtrrrrumtrak tiki tak!
makinalaşmak istiyorum!

13. Metinİncelemesi • Mehmet Kaplan, NazımHikmet’inkomunist, Moskova’yabağlıveonunemrindeçalışan, Türkiye’ninbirSovyetpeykiolmasınıisteyenbirihtilalciolduğunusavunur. MetninötesindeNazım’ınPolonya’dayaşadıklarıgibiçeşitlibiyografiksaptamalardabulunur. • Yazaragöreşiirinüslubuiletekniğimakinalaşmaihtiyacınıhissettiriyor. Dilvasıtasıylamakinasesleritaklitediliyor.

14. MetinIncelemesi • Yazarşairolmamasınarağmenbutürhakkındagenişbirbilgibirikiminesahiptir. • Nazım’ıninandığıideolojimarksizmvemeteryalizmolduğundanNazım’ıninsanlığınmakinasayesinderefahvesaadeteulaşabileceğineinandığınısöyler. • 342. sayfada

15. AnlatımYöntemleri • Örneklendirme: Kimseadınıanmakistemezolmuştu. BehçetNecatıgil bile 1960 ve 1964 yıllarındaneşrettiğiEdebiyatımızdaİsimlerSözlüğüadlıkitabındaonunisminizikretmez. • Karşılaştırma: MakinalaşmakileYalnayakşiirlerikarşılaştırıldı.

16. AnlatımYöntemleri • AçıklayıcıAnlatım: 332. sayfadaşiirinanlamıveritmihakkındabiraçıklamayayerverilmiştir. “mısralarındak,r,tkonsonlarıbüyükbirkefaretteşkilediyor. Yalnızşiirdebuseslergelişigüzelsıralanmamıştır. Kendilerine has ritimşemalarıvardır.”

17. YazarınAmacıveTutumu • BenceyazarınNazımHikmet’ieleştirmesindeasılamacıNazım’aolanilginindoğruolmadığınıdüşünmesidir. YazısınınbaşındaNazımHikmet’inTürkiyeileolanbağlarınıkoparmakistediğinisöyler. Yazısıboyuncasertbirtavırizlerveşairisuçlar. Pekolumlubirtutumizlediğinisöylemekdürüstçeolmaz. Son zamanlardaNazımHikmeteolansaygınınaslındahakedilirolupolmadığınısorgular. Nazım’ınTürklüğünüinkarettiğiniaçıklar.

18. YazarınAmacıveTutumu • “ Türkiye’dedoğanNazım’ıntıpkıTürkiye’dedoğan, sonravatanaihanetlerindendolayıTürkiyedışınacıkarılanRumlarveErmenilergibiTürkiyetopraklarınıhattaTürkhalkınısevmes, onunMoskovaemrinde, Türkçeyiçokiyikullanan, köküPolonyalıbirşairolduğugerçeginiyokedemez.”

19. Eagleton, Terry. ElestirininGorevi. 1. Baskı, Ankara, 1998 • Kaplan, Mehmet. ŞiirTahlilleri. 3. Baskı, Istanbul, 1990 • http://www.bilgicik.com/yazi/turk-edebiyatinda-elestiri-turu-tarihi-gelisimi-ve-onemli-temsilcileri/ • http://www.edebiyatogretmeni.org/elestiri-tenkit/ • http://www.elestiri.org/elestiri-nedir/ • http://frmsinsi.net/showthread.php?p=917741 • http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=ELEŞTİRİ • http://tr.wikipedia.org/wiki/Eleştiri