Narodowy bank centralny

1. Narodowy bank centralny

2. Funkcje podstawowe

3. Narodowy Bank Polski, jak większość banków centralnych w gospodarkach rynkowych, pełni trzy podstawowe funkcje: • jest bankiem emisyjnym • jest bankiem banków • jest centralnym bankiem państwa

4. Bank emisyjny NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

5. Bank banków NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce.

6. Centralny bank państwa NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

7. Główne obszary działalności NBP • - organizowanie rozliczeń pieniężnych, • - działalność emisyjna, • - działania na rzecz systemu płatniczego, • - zarządzanie rezerwami dewizowymi, • - działalność edukacyjna i informacyjna, • - prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa • - statystyki pieniężne i bankowe, • - tworzenia bilans płatniczego • - regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie • - kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego; • - opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, a także • - wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

8. Funkcje poboczne - działalność statystyczna, w ramach której są zbierane, przetwarzane i publikowane m.in. dane dotyczące: bilansu płatniczego międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, inflacja bazowa, statystyka bankowa i pieniężna, oczekiwania inflacyjne osób prywatnych. - edukacja ekonomiczna: NBP jako instytucja, która wspiera rozwój gospodarczy Polski, podejmuje się misji upowszechnienia edukacji ekonomicznej, aby zasady funkcjonowania gospodarki rynkowej były ogólnie znane. - analizy i badania ekonomiczne. NBP prowadzi i wspiera działalność analityczną i badawczą w zakresie szeroko rozumianej ekonomii i finansów.

9. Budżet państwa a NBP . Bank centralny może udzielać bezpośredniego kredytu dla budżetu państwa na pokrycie przejściowego niedoboru środków, ale nie deficytu budżetu, tzn. po pierwsze – na określony krótki czas i po drugie – do wysokości, która powinna być określona ustawą (kwotowo lub też przez odpowiedni procent). Długoterminowy deficyt powinien być pokryty oprocentowanymi obligacjami, a krótkoterminowy – przez 3 – miesięczne oprocentowane weksle skarbowe. Formy finansowania budżetu przez bank centralny: a) finansowanie bezpośrednie: - kredyt w rachunku otwartym, - zakup obligacji krótkoterminowych, b) finansowanie pośrednie: - zakup obligacji skarbowych w trakcie operacji otwartego rynku, - redyskonto weksli skarbowych, - udzielenie kredytu pod zastaw państwowych papierów wartościowych.

10. Podstawowymi organami Narodowego Banku Polskiego są : Prezes NBP Rada Polityki Pieniężnej Zarząd NBP

11. Prezes NBP • powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, • 6-letnia kadencja, • jest on przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej, Zarządu NBP oraz Komisji Nadzoru Bankowego. • jedna osoba może sprawować tę funkcję maksymalnie przez 2 kadencje.

12. Rada Polityki Pieniężnej • 9 członków - powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat - oraz przewodniczący, którym jest Prezes NBP. • zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. • zatwierdza ona plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności. • zgodnie z art. 227 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 Ustawy o Narodowym Banku Polskim, Rada Polityki Pieniężnej jest organem NBP. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej są powoływani raz na 6lat. Zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP, Rada Polityki Pieniężnej.

13. Zarząd NBP • kieruje działalnością NBP, podejmując uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie o NBP do wyłącznej kompetencji innych organów NBP. • jego podstawowym zadaniem jest realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej, uchwalanie i realizowanie planu działalności NBP oraz wykonywanie zatwierdzonego przez RPP planu finansowego, a także realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego. • Zarząd realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej oraz tworzy uchwały w sprawach które nie są zastrzeżone w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP. • w jego skład wchodzą: prezes NBP - jako przewodniczący oraz 6-8 członków zarządu, w tym 2 Wiceprezesów NBP. • członków powołuje i odwołuje prezydent na wniosek prezesa NBP

15. Niezależność NBP Narodowy Bank Polski, jako bank centralny powinien być niezależny od wpływów politycznych. Stanowisko to podziela również Trybunał Konstytucyjny stwierdzając w wyroku z 28 czerwca 2000 r. wydanym w pełnym składzie (sygn. akt K 25/99, OTK ZU 2000, nr 5, poz. 141): „specyficzna pozycja ustrojowa NBP jako centralnego banku państwa polega z jednej strony na niezależności wobec organów państwowych, z drugiej zaś na "apolityczności" tego banku.”