Prof.Dr. Celal KARLIKAYA Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD.

1. Prof.Dr. Celal KARLIKAYA Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD. TTD Tütün Kontrolü Çalışma Grubu Başk. Türk Toraks Derneği 11. Yıllık Kongre 26 Nisan 2008, Antalya TÜRKİYE’DE TÜTÜN KONTROLÜNDE YENİ YASAL DÜZENLEMELER

2. İçerik • ÇTD • Yeni yasa gerekli miydi? • Yeni yasada fazladan neler var? • Neden yasa tek başına yetmez. Ayrıca bir kontrol programı ve eylem planına gerek var?

3. Türkiye’de her yıl 100,000 insan sigaradan ölmektedir. Bu rakam önlem alınmazsa 2025 yılında 250,000 insana ulaşacaktır.

4. Çevresel tütün dumanı nedir? Neler içerir? Sigara içenin çevredeki havaya kattığı dumana çevresel tütün dumanı denir 4.000’den fazla kimyasal madde 50’den fazlası kanser yapıcı Bir sigaradan ortama saçılan dumanın çok büyük çoğunluğu yan akımdan oluşmaktadır. Sigara dumanındaki bazı kimyasal maddeler Nikotin Bağımlılık yapıcı Karbonmonoksit Egzos gazı Arsenik Zehir Metil Alkol Roket yakıtı, kaçak içkilerdeki öldürücü alkol DDT Böcek zehiri Kadmiyum Araba aküsü Hidrojen siyanür Gaz odası zehiri Bütan Ocak gazı Aseton Tırnak cilası çıkarıcı Naftalin Güve öldürücü Amonyak Temizlik Malzemesi Toluen Tiner

5. Çevresel Sigara Dumanı (ÇSD) Dumandan ayrıştırılan çoğu karsinojen olan nitrözaminlerin (ör.N-nitrosodimethylamine) yan dumanda ana dumana göre 10 - 200 kat daha yüksektir (U.S. DHHS, 1986; Lofroth, 1989)

6. ÇSD = Aktif sigara tüttürme = Dumanlı bir barda 2 saat = Bir lokantanın sigara içilmeyen bölümünde 2 saat = Günde 1 paket sigara içen birisi ile bir günlük yaşantı Source: JAMA, July 28, 1993 – Vol. 270, No. 4, pp. 490-493

7. ÇTD Çevresel tütün dumanının %85’i görünmezdir Gelişmiş sigara endüstrisi ÇTD’yi daha az koku ve görüntü vermesi yönünde geliştirmiştir Yani sadece koku ve dumanı görerek ÇTD’yi anlayamazsınız

9. ÇTD dünyada hastalık yükü artışının önemli bir nedenidir İşçi ölümleri: Yılda en az 200.000 işçinin işyerinde ÇTD solunması nedeniyle öldüğü Uluslararası İşçi Sağlığı Örgütü’nce (ILO) hesaplanmıştır Avrupa’da ölümler: 2002 yılında 25 Avrupa ülkesinde 80.000 insanın ÇTD’dan öldüğü bildirilmiştir ABD’de 50,000 civarında Türkiye’de 10,000-15,000 civarında insan çevresel sigara dumanından ölüyor olabilir

10. Kanada’da sigara içen bir işçinin işverene fazladan 2.565 KAD yük getirdiği hesaplanmıştır İsveç’te sigara içmek için harcanan zamanın şirkete yıllık maliyetinin işçi başına 1.936-2.579 USD (1999 fiyatları ile) olduğu hesaplanmıştır ABD’de Çevre Ajansı’nın (EPA) hesaplarına göre, kamuya açık tüm alanlarda sigaranın yasaklanmasının net ekonomik yararı 39-72 milyar USD olacaktır

11. Sigara yasaklamaları-Anahtar Bilgiler- Tarihi yöntemlerdir Başarılabilir Uygulamalar Etki mekanizmları Yararları kanıtlanmıştır Karşı söylemler Endüstrinin karşı taktikleri Dünya ülkeleri arasında gittikçe artan oranda uygulanmaktadır Halklar tarafından benimsenmektedir

12. 1620’de tütün ve alkol kullanımını yasaklıyor 1633’de tütün kullananlara idam cezası getiriyor Yasaklar Dini temellere Dikkatsizler yüzünden çıkan İstanbul yangınlarını önlemeye dayandırılıyor Sultan Murad Han IV

13. Muş'un Suluca Köyü

14. The 2003 ENSH Belgium Denmark Finland France Greece Germany Ireland Italy Luxembourg Portugal Roumanial Spain Sweden UK Missing : Germany, Greece, Nederland

15. Türkiye’nin ilk Sigarasız HastanesiSigara İçilmeyen Hastane (Havası Temiz) 31 Mayıs 2005 Celal Karlıkaya Çevremizi sigaradan ve dumandan arındırma kararlılığımızla birlikte, sigaranın günümüzün nasıl bir numaralı sağlık riski olduğuna dikkat çekmek istiyoruz.

16. SPOR “Sports and tobacco do not mix” WHO FIFA Dünya kupasına sigara şirketlerinin sponsorluğuna 1986’dan beri izin vermemektedir. 2002 Seul Dünya Futbol Şampiyonası, Tam sigara yasağı olan ilk futbol kupası oldu.

17. Lokantalar TURKEY IZMIR Deniz RestaurantAtatürk Caddesi No:188-B (Kordon zone) tel 0090232 4644499 - 0090232 4224752Sigarasiz Bölüm. Seafood grill. The Practice RestaurantBilkent http://www.smokefreeworld.com/europe.shtml

18. New York Belediyesi, Belediye Meclisi’nin kararıyla bundan böyle şehirdeki yaklaşık 13 bin bar, restoran ve işyerinde sigara içilemeyeceğini açıkladı. Barlar

19. Hangi ülkeler harekete geçti? Mart 2004’de İrlanda Ardından Norveç Yeni Zelanda, İtalya, Uruguay ABD’de bazı eyaletler Kanada İngiltere, Avustralya, İspanya Fransa İtalya Singapur, Nijer, Uganda, Mauritus, Gine, Malta TÜRKİYE İÇİN İMZA KAMPANYASI Türk Toraks Derneği http://www.toraks.org.tr/imza_kampanyasi_form.php

22. YÜREĞİN GİBİ!

23. Tamamen dumansızOrtamlarDünya Sağlık Örgütü- Türk Toraks Derneği

24. TAMAMEN SİGARASIZ ALANLAR Hemen, şimdi, lütfen! İMZA KAMPANYASINA KATILIN http://www.toraks.org.tr

25. Tütün Kontrolü Çerçeve Antlaşması Tütün tüketimi sonucu gelişen hastalık ve ölümleri azaltmayı hedefleyen, 2003 Haziran’da tüm dünyadan ülkelerin işbirliğiyle yazılan bir halk sağlığı antlaşmasıdır. Bugüne kadar geçen 4 yıllık dönemde toplam 142 ülke bu antlaşmayı tanımıştır Ülkemiz bunu tanıyan ilk 40 ülkeden birisidir. 8. maddesine göre “tütün dumanı maruziyetinden korunmak” bir gerekliliktir

26. 12 – İş ve diğer kanunlar

27. Kumarhaneler Smoke free casinos http://www.smokefreeworld.com/casino.shtml

28. Kahvehaneler

29. Hapishaneler 1988 - Texas - Larry White’ın idam öncesi son isteği olan sigara içmek hapishanenin politikası gereğince reddedildi. 1992 - Vermont hapishanesinde tam yasak 2002 - Nebraska haspishanelerinde tam yasak

30. Türkiye’de Sigara YasağıTemiz Hava Soluma Hakkı • 4207 sayılı yasa • Ulaşım: Otobüsler, uçaklar, terminaller; • Uyanlar ! • Uyanmayanlar !

31. Devlet Daireleri Hiç kimse sigarayla onun kadar savaşmadı! İşyerinde sigara içilmesine karşı 10 yıldır mücadele veren astım hastası memur Şenol Satıcı, en sonunda çalışanların da mükelleflerin de sigara içtiği 'bol dumanlı' Beyazıt Vergi Dairesi'ne atanınca tekrar mahkemelik oldu

32. İş ve diğer kanunlar Sigara içiliyor diye işyerini dava etti İstanbul Defterdarlığı'nda 7 yıldır memurluk yapan Şenol Satıcı, işyerinde sigara yasağına uyulmadığı için 10 milyar liralık tazminat davası açtı Maliye Bakanlığı aleyhine İstanbul 6 No'lu İdare Mahkemesi'nde 10 milyarlık tazminat davası açtı. Satıcı, olumlu sonuç alamazsa İnsan Hakları Mahkemesi ve Dünya Sağlık Teşkilatı'na başvuracağını söylüyor www.habersaglik.com

33. Ulusal Kanser Haftası KongresiHilton Otel, Ankara, Nisan 2008

35. Dumansız kafe vakti Şişli Belediyesi'nin 'dumansız masa' uygulaması dün Nişantaşı'nda başladı. Tiryakiler 'Biz ikinci sınıf insan mıyız' dese de müşterilerin çoğu memnun Kampanyanın açılışını yapan Şişli Belediye Başkanı, sigara içenleri bırakmaları için ikna etmeye çalıştı.

38. 4207 sayılı yasa;yasaklar…1996 içici Pasif içici Tütün ürünlerinin içilmesi; (madde 2) sağlık, eğitim,kültür hizmeti, kapalı spor salonu, toplu taşıma vasıtaları, kamu hizmet kurumlarında 5 ve daha fazla kişinin görev yaptığı tüm kapalı mekanlarda yasak • Tütün ve mamulleri içimi için yer tahsisi • Duman için izolasyon önlemi • Reklam ve tanıtım yasak • Özendirici kampanya (3) düzenlenmesi ve teşviki yasak, 18 yaş altına tütün ürünleri satışı yasak

39. 4207 sayılı yasa;uyarılar…(Madde 4) 10 cm punto yazı Uyarılardan kurum yetkilisi sorumlu Paket üzerinde “sağlığa zararlı” ibaresi zorunlu Ancak; bu yasak gümrük hattı dışı satış yerlerinde uygulanmıyor TRT ve Özel Televizyonlar ayda en az 90 dakika uyarıcı ve eğitici yayın yapar

40. 4207 sayılı yasa; yasağa uymayanlar hakkında…. • Yetkili amirce uyarı, uzaklaştırma ve zabıta marifeti öneriliyor (madde 8) • İdari para cezası (madde 6;bu madde son değişiklikte korunan maddedir) a-Yasağı yerine getirmeyen (uyarı yazılarını yazmayan) tüzel kişiye 10 milyon lira ceza b-Yasağı hatırlatmayan tüzel kişiye 10 milyon L ceza c-Memurlar hakkında ise ilgili mevzuata göre işlem • Adli para cezası (madde 7) Reklam ve tanıtım yasağına uymayanlar ile “sağlığa zararlı” ibaresini koymayanlara 10-500 milyon lira ceza (madde konusu değişmiş)

41. 5727 sayılı yasa ile değişik…4207 • Eski 1996 • Tütün mamullerinin zararlarının önlenmesine dair kanun Amacı: Kişileri zararlardan, özendirici reklam,tanıtım korumak • Yeni 2008 • Kabul: 03.01.2008 No:5727 • Yayım: 19.01.2008; RG 26761 • Tütün ürünlerinin zararlarının önlenmesi ve kontrolü hakkında Kanun Amacı: Kişileri ve gelecek nesilleri; Tütün zararlarından, Özendirici reklam vs Temiz hava solumayı sağlama

42. Karşılaştırmalı yasaklamalar… Eski 1996 Tütün ürünlerinin içilmesi; (madde 2) sağlık, eğitim,kültür hizmeti, kapalı spor salonu, toplu taşıma vasıtaları, kamu hizmet kurumlarında 5 ve daha fazla kişinin görev yaptığı tüm kapalı mekanlarda yasak Ancak sigara içme alanı oluşturma Yeni 2008 Tüm kamu hizmet binaları Üretim, ticaret sosyal kurum Toplu ulaşıma taksi dahil Eğitim-öğretim kurum açık alanları Lokanta, kahvehane, kafeterya ve birahane vb. eğlence hizmeti veren işletmeler Sigara içme alanı oluşturma yok

43. Karşılaştırmalı Serbestlikler… Eski 1996 Tütün ürünlerinin içilmesi; sağlık, eğitim,kültür hizmeti, kapalı spor salonu toplu taşıma vasıtaları, kamu hizmet kurumlarında 5 ve daha fazla kişinin görev yaptığı yerlerde serbest Yeni 2008 Yaşlı bakım evleri Ruh ve sinir hastalıkları Cezaevleri Yolcu taşıyan denizyolu araçlarının güvertelerinde, açık havada toplu seyir yerlerinde mahsus alanlar, Otellerde tütün içen kişilere oda tahsisi, oluşturulabilir Pasif içiciliğe önlem

44. Diğer Koruyucu önlemler(2008 m- 3)… Firmalar yönünden İsim, marka reklam, tanıtım, kampanya Firma alametleri simge yapılamaz Araçlarda yazı reklam Bayilere eşantiyon Basın yayına ilan logo verme Televizyonda;film,dizi,müzik klibi,reklam 18 yaşını doldurmamış kişilere istihdam Her türlü sakız,şeker,çerez,oyuncak vs

45. Diğer Koruyucu önlemler (2008 m-3)… Satıcılar yönünden Sağlık,eğitim,spor,kültür yerlerinde ürün satışı yok 18 yaş altına satış yok Paket açılarak satış yapmak Otomatik makine, telefon,televizyon,internetle satış Satış yerinde dışarıdan ürün gözükmeyecek

46. Sigara izmariti…. İzmarit,paket,ağızlık, kağıt ve benzeri atıklar yere atılmaz (madde 3/10) Atanlar 5326 sayılı yasanın 41. maddesine göre zabıta tarafından 20 lira para cezasına çarptırılır

47. Kontrolün sağlanması (2008 m-4)… İçimin yasak olduğu yerde 10 cm punto Toplu taşım araçlarında 3 cm punto Satışın serbest olduğu yerde 5cm punto ile “ Yasal Uyarı: 18 yaşını doldurmayanlara sigara ve diğer tütün ürünleri satılamaz; satanlar hakkında yasal işlem yapılır” ibaresi görünen yerde asılır…

48. Kontrolün sağlanması… Paketlerde uyarı yazısı Bir yüzü %40, arkası %30 oranında mesaj taşır Sağlık etkileri ile yanlış bilgi verilmez Bu uyarı yazıları karton kutular üzerine de yazılır Uyarıcı türkçe yazı, resim,şekil,grafikler için SB’nin uygun görüşü üzerine yönetmelik çıkarılması

49. Ceza hükümleri (2008 m-5)… Ceza vermeye yetkili kılınanlar Belediye Encümeni Mahallin Mülki Amiri Birim idare yetkilileri RTÜK TAPDK Belediye zabıtası Genel kolluk kuvvetleri

50. Belediye encümeni (m-5/2,5,10)… Kamu kurumları hariç Tütün ürünlerinin içilmesinin yasaklandığı kapalı mekanlarda, Otelcilik hizmeti veren kuruluşlarda, Açık havada yapılan her türlü eğlence yerlerinde ve ürüne benzer kutuda sakız, şeker Eğitim, sağlık, spor, kültür (sigara satışı yapan) Kapalı alanlarda izin verilen yerlerde izolasyon ve havalandırma tertibatı almayan yetkililer hakkında, 500-5000 TL