Caritas in Veritate en de kredietcrisis

1. Caritas in Veritate en de kredietcrisis

2. Opzet inleiding Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Drie delen: Sociale leer van de kerk Hoofdlijnen Caritas in Veritate Encycliek en kredietcrisis 01 januari 2009

3. Sociale leer van de kerk Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Vooraf: encycliek werd lang verwacht bedoeld als markering veertigste verjaardag van “Populorum Progressio” (paus Paulus VI – 1967) uitstel vanwege voedselcrisis en kredietcrisis biedt moreel kompas voor maatschappelijk verantwoordelijk leven 01 januari 2009

4. Sociale leer van de kerk Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Staat in lange traditie: 1891: Rerum Novarum 1931: Quadragesimo Anno 1961: Mater et Magistra 1963: Pacem in Terris 1967: Populorum Progressio 1971: Octogesima Adveniens 1981: Laborem Exercens 1987: Sollicitudo Rei Socialis 1991: Centesimus Annus 2006: Deus Caritas Est 01 januari 2009

5. Sociale leer van de kerk Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Grondslag in Bijbelse openbaring en traditie van de kerk Interpretatie van nieuwe ontwikkelingen Intentie: mensen helpen op de weg van het heil, dus oriëntatie van het christelijk gedrag De sociale leer van de kerk belicht de steeds weer opduikende nieuwe problemen met een Licht dat niet verandert (CV 12) - coherentie 01 januari 2009

6. Sociale leer van de kerk Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Beginselen: de waardigheid van de menselijke persoon algemeen welzijn subsidiariteit (en participatie) solidariteit 01 januari 2009

7. Hoofdlijnen Caritas in Veritate Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Nieuwe problemen: globalisering voedselcrisis, kredietcrisis en economische crisis milieudreiging en klimaatcrisis snelle technologische vernieuwingen 01 januari 2009

8. Hoofdlijnen Caritas in Veritate Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Liefde is rode draad door de sociale leer van de kerk (2) Geen gevoel of mooie ervaring (3) ‘Liefde in waarheid’ wordt belichaamd in Jezus Christus (1) ‘Liefde in waarheid’ is onze ‘roeping’ (1) ‘Liefde in waarheid’ geldt zowel voor microbetrekkingen als macrobetrekkingen (2) 01 januari 2009

9. Hoofdlijnen Caritas in Veritate Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Caritas is ontvangen en geschonken liefde. (5) Als ontvangers van de liefde van God worden de mensen geroepen om dragers van de naastenliefde te zijn en ertoe aangezet zelf werktuigen van de genade te worden, om de liefde van God te verbreiden en netten van naastenliefde te knopen. (5) Vandaar de grote nadruk op het gavekarakter van het leven, dat zichtbaar moet worden in economische, politieke en sociale leven. 01 januari 2009

10. Hoofdlijnen Caritas in Veritate Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Ondertitel: Over de integrale ontwikkeling van de mens in liefde en waarheid Slot: Zonder God weet de mens niet waar hij heen moet, en is niet eens in staat te begrijpen wie hij is. (78) Paus staat in traditie van integraal of christelijk humanisme. 01 januari 2009

11. Hoofdlijnen Caritas in Veritate Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Zes hoofdstukken: De boodschap van Populorum Progressio De ontwikkeling van de mens in onze tijd Broederlijkheid, economische ontwikkeling en burgermaatschappij Ontwikkeling van de volken, rechten en plichten, milieu De samenwerking van de familie van de mensheid De ontwikkeling van de volken en de techniek 01 januari 2009

12. Hoofdlijnen Caritas in Veritate Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Paus denkt niet primair in structuren, maar vanuit de mens als persoon met een morele verantwoordelijkheid. De mens is de ontwerper, het centrum en het doel van het gehele sociaaleconomisch leven (25) Zonder rechtschapen mensen, zonder economische deskundigen en politici die in geweten de oproep tot het algemeen welzijn nadrukkelijk leven, is ontwikkeling niet mogelijk. (71) 01 januari 2009

13. Hoofdlijnen Caritas in Veritate Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 In wezen optimistische boodschap. Ontwikkelingen zijn niet bij voorbaat negatief. Vraag is: welke morele keuzes maken wij t.a.v. globalisering milieu economie nieuwe communicatiemiddelen technologische ontwikkelingen 01 januari 2009

14. Hoofdlijnen Caritas in Veritate Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Nauwe relatie sociale denken en micro-ethiek Eerbied voor het leven mag niet gescheiden worden van de vragen aangaande de ontwikkeling van de volken. Openheid voor het leven vormt de kern van de ware ontwikkeling. (28) Samenhang tussen ‘menselijke ecologie’ en ‘ecologie van het milieu’ (51) Het boek van de natuur is één en ondeelbaar (51) 01 januari 2009

15. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Winst is nuttig als middel tot een doel dat zin verleent aan zowel de wijze van het verkrijgen als aan het gebruik ervan. (21) Het exclusief gericht zijn op winst loopt het gevaar bezit te vernietigen en armoede teweeg te brengen. (21) 01 januari 2009

16. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Nieuwe context voor nationale staten vanwege internationale handel en financiële wereld. (24) Vandaag de dag – ook onder de druk van de les die de huidige economische crisis ons leert, waarbij de burgerlijke overheid direct bezig is met het corrigeren van vergissingen en wanbeleid – lijkt een nieuwe evaluatie van de rol en de macht van de staat realistischer. (24) 01 januari 2009

17. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Zeven grote bronnen van zorg vanwege globaal geworden markt: Afbreken systemen van sociale zekerheid Ondergraven rechten van arbeiders Arbeidsmobiliteit en deregulering Cultureel eclecticisme en culturele vervlakking Honger en voedselschaarste Bedreiging eerbied voor het leven Weigeren recht op godsdienstvrijheid 01 januari 2009

18. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Paus Johannes Paulus II wees in Centesimus Annus op de noodzakelijkheid van een systeem met drie subjecten: de markt, de staat en de burgermaatschappij. (38) Logica van de markt en de ruil – geven om te hebben Logica van de staat en publieke gedragingen – geven uit plicht Logica van de burgermaatschappij – onbaatzuchtig handelen (39) 01 januari 2009

19. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 De sociale leer van de kerk is van mening dat echte menselijke relaties in vriendschap en gemeenschap, in solidariteit en wederkerigheid, ook binnen de economische bedrijvigheid geleefd kunnen worden en niet alleen daarbuiten of ‘daarna’. (36) De rechtvaardigheid betreft alle fasen van de economische bedrijvigheid. Het verwerven van hulpbronnen, financiering, productie, consumptie en alle andere fasen hebben onvermijdelijk morele gevolgen. Zo heeft iedere economische beslissing een moreel gevolg. (37) 01 januari 2009

20. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Het denken over het ondernemen moet ingrijpend veranderen. (40) Het bewustzijn van de noodzaak van een verder reikende ‘sociale verantwoordelijkheid’ van de onderneming groeit (=MVO) (40) 01 januari 2009

21. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Er is een groeiende overtuiging dat de leiding van de onderneming niet alleen op de belangen van de eigenaren acht mag slaan, maar ook in moet gaan op die van alle categorieën personen die bijdragen tot het bestaan van de onderneming (=stakeholders): de werknemers, de klanten, de toeleveranciers van de verschillende productieonderdelen, de gemeenschap waarbinnen de onderneming gevestigd is. (40) 01 januari 2009

22. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Men moet vermijden dat financiële middelen gebruikt worden voor speculatie en dat men toegeeft aan de bekoring alleen winst op korte termijn te zoeken zonder te denken aan de duurzaamheid van de onderneming op lange termijn, het nut van de investering voor de reële economie, en de zorg voor passende en geschikte bevordering van economische initiatieven in ontwikkelingslanden. (40) 01 januari 2009

23. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 De economie heeft een mensvriendelijke ethiek nodig. Er wordt veel gesproken over ethiek op het gebied van economie, financiën en ondernemingen (MVO, ethische certificering, ethisch bankieren, microkrediet en microfinanciering). Deze ontwikkelingen vragen om erkenning en verdienen brede ondersteuning. (45) 01 januari 2009

24. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Verder heeft het geldwezen als zodanig behoefte aan een noodzakelijke vernieuwing van de structuren en doelstellingen van de manier waarop het functioneert, waardoor in het verleden de reële economie behoorlijk beschadigd is. (65) De gehele economie en het gehele geldwezen – niet alleen enkele sectoren ervan – moeten volgens ethische maatstaven als werktuigen worden gebruikt, zodat zij passende voorwaarden scheppen voor de ontwikkeling van de mens en van de volken. (65) 01 januari 2009

25. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Financiers moeten de waarachtig ethische grondslag van activiteiten herontdekken, om geen misbruik te maken van hoogontwikkelde instrumenten, die ertoe zouden kunnen dienen spaarders te bedriegen. (65) 01 januari 2009

26. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Suggesties: Regulering van de financiële sector (bescherming van zwakkere subjecten en voorkomen schandelijke speculaties) Nieuwe financieringsvormen voor ontwikkelingsprojecten Ook de ervaring met microfinanciering die geworteld is in de overwegingen en activiteiten van burgerhumanisten – ik denk vooral aan het ontstaan van de banken van lening – moet bevestigd en uitgewerkt worden. (65) 01 januari 2009

27. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Het is goed dat mensen zich ervan bewust worden dat kopen niet alleen een economische maar altijd ook een morele handeling is. Consumenten hebben daarbij een duidelijke sociale verantwoordelijkheid, die gepaard gaat met de sociale verantwoordelijkheid van het bedrijf. (66) (consumentenopvoeding, vormen van coöperatief inkopen zoals verbruiksverenigingen) 01 januari 2009

28. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Verder is het nuttig nieuwe vormen te bevorderen van verhandeling van producten, die afkomstig zijn uit onderdrukte delen van de wereld, om de producenten te verzekeren van een aanvaardbare beloning. (= fair trade) (66) 01 januari 2009

29. Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober 2009 Ter afsluiting: De crisis verplicht ons onze weg opnieuw te ontwerpen, onszelf nieuwe regels te stellen en nieuwe vormen van inzet te vinden, aan te sturen op positieve ervaringen en de negatieve te verwerpen. Zo wordt de crisis aanleiding tot inzicht en een nieuw ontwerp. (21) Waaraan denkt u bij nieuwe regels en nieuwe vormen van inzet? Welke morele verantwoordelijkheden hebben wij in ons dagelijks leven? 01 januari 2009