HISTORIA PAŃSTWA I PRAWA POLSKIEGO

1. HISTORIA PAŃSTWA I PRAWA POLSKIEGO KODYFIKACJE

2. POJĘCIE KODYFIKACJI KODEKS---KODEKS (KODYFIKACJA)---KODEKS + KODYFIKACJA (starożytność do XVIII w) (XVIII/XIX W.) (XX w.)

3. KODEKS - ETYMOLOGIA • Określenie kodeks było znane już w starożytności. Nazwa pochodzi z łac. codex oznaczającego pień drzewa, kloc drzewny, deska. Służył do zapisywania informacji. Początkowo były to połączone tabliczki drewniane, kryte woskiem, na których pisano rylcem. Deseczki te zostały następnie zastąpione pergaminem.

4. KODEKS JAKO KSIĄŻKA • W ten sposób uformowana była księga (książka) czyli codex ( średniowieczu zastępowana określeniem liber). • Pierwsze kodeksy w rozumieniu książek są datowane od I wieku i stanowiły literaturę pierwszych chrześcijan. • Domniemywa się, że kodeksem mogła być Ewangelia Marka oraz Apokalipsa. • Zachowane kodeksy średniowieczne o treści religijnej były pisane na pergaminie (odpowiednio wyprawionej skórze cielęcej), który przed rozpoczęciem pisania wygładzano pumeksem lub ostrzem noża i nakreślano linie.

5. KODEKS JAKO KSIĄŻKA • Karty były ozdabiane bardzo pracochłonnymi iluminacjami. • Gotowe karty zszywano i oprawiano w płytki z kości słoniowej lub pozłacaną blachę wysadzaną klejnotami. • Zachwycającym przykładem takiego księgozbioru jest Srebrna Biblioteka księcia pruskiego Albrechta Hohenzollerna oraz jego drugiej żony Anny Marii, składającego się z 20 woluminów, oprawionych w srebrne oprawy (niektóre ważą ponad 5 kg).

6. Księgozbiór „Srebrnej Biblioteki”

7. KODEKS JAKO ZBIÓR PRAW • Kodeks w znaczeniu zbioru praw, niekoniecznie w formie księgi, datuje się od starożytności. Za pierwszy uchodzi Kodeks Hammurabiego z ok. 1700 r. p.n.e., choć w rzeczywistości wcześniejszymi zbiorami praw, mającymi charakter kodeksu prawa były: kodeks sumeryjskiego króla Ur-Nammu (ok. 2060 8r. p.n.e.), Kodeks Lipit-Isztar, władcy miasta Isin (pocz. II tyś p.n.e.) oraz akkadyjski Kodeks z Esznuny.

8. KODEKS HAMMURABIEGO • O treści norm prawnych z czasów Hammurabiego dowiadujemy się z stelli (słupa – tablicy), na którym babiloński władca kazał wyryć ułożony przez siebie zbiór praw. • Na szczycie stelli znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca boga Szamasza wręczającego berło stojącemu przed nim Hammurabiemu. • Słup został wykonany z twardego diorytu o wys. 2,25 m, płaskorzeźba ma wys. 0,65 m.

9. Stella z wyrytym kodeksem praw – powyżej bóg Szamasz wręcza insygnia władzy królewskiej Hammurabiemu

10. KODEKSY ŚREDNIOWIECZNE • W formie ksiąg powstawały najstarsze kodeksy średniowieczne. • Często jednak nadawano im inne nazwy. Zwano je: kolekcjami, reformacjami, ordynacjami, ordonansami, kutimami, rewizjami, korekturami. • Do końca XVIII wieku w krajach niemieckich na określenie zbioru prawa karnego materialnego i procesowego używano określenia constitutio.

11. ConstitutioCriminalisCarolina 1532 r.

12. KODEKS - KODYFIKACJA • Za uniwersalny, pełny zbiór prawa uchodził corpus iuris (np. canonici, albo civilis). • Także obecnie stosuje się inne nazwy dotyczące pełnego, kompletnego zbioru prawa: „prawo”, „ordynacja” (np. prawo o ruchu drogowym potocznie zwane kodeksem drogowym) • W przeszłości obu pojęć (kodeks i kodyfikacja) używano zamiennie. W szczególności, było to charakterystyczne dla wieków: XVIII i XIX (epoki wielkich kodyfikacji).

13. NOWE ZAŁOŻENIA KODYFIKACYJNE • Pierwszym wielkim teoretykiem kodyfikacji był Jeremy Bentham (1748- 1832), który określił przesłanki konieczne do nadania zbiorowi prawa miana kodeksu. • W swoim dziele „Ogólne spojrzenie na pełny zbiór ustawodawstwa” postulował wprowadzenie powszechnie obowiązującej jednolitej kodyfikacji. Prawo w niej zawarte powinno być pewne, zupełne, kompletne, bez luk, zwięzłe. • By zrealizować te postulaty kodeks powinien zawierać normy dostatecznie ogólne, by można z nich dedukować rozwiązania szczegółowe.

14. ALLEGEMEINES BURGERLISCHES GESETZBUCH - 1811 • WSTĘP.  • O ustawach cywilnych w ogólności • Pojęcie prawa cywilnego. • § 1. Zbiór ustaw, określających wzajemne prawa i obowiązki mieszkańców państwa, stanowi prawo cywilne tegoż państwa. • § 2. Niewiadomością ustawy nikt, po jej należytem ogłoszeniu, wymawiać się nie może. • Początek obowiązywania ustawy. • § 3. Moc obowiązująca ustawy i wynikające ztąd skutki prawne, poczynają się zaraz po jej ogłoszeniu, jeżeli w samej ogłoszonej ustawie, początek jej obowiązywania, na czas późniejszy nie jest oznaczony. •  Rozciągłość ustawy. • § 4. Ustawy cywilne obowiązują wszystkich obywateli tych krajów, dla których są ogłoszone. Nawet co do czynności i interesów za granicą przedsiębranych, ulegają onymże tutejsi obywatele, jeżeli przez nie, zdolność ich osobista do przedsiębrania takowych, jest ograniczona i jeżeli zarazem czynności te i interesa, w tych krajach skutki prawne przynieść mają. Jak dalece cudzoziemcy obowiązani są stosować się do wzmiankowanych ustaw, w następującym rozdziale postanowionem będzie. • § 5. Ustawy nie mają wstecznej mocy obowiązującej, a dla tego żadnego nie wywierają wpływu na czynności wprzód nastąpione, ani na prawa wprzód nabyte.

15. NOWE ZAŁOŻENIA KODYFIKACYJNE • Temu celowi służył podział kodeksu na część ogólną i szczególną oraz wprowadzenie słownika pojęć. • Potrzeba zwięzłego ujęcia materiału prawnego wymaga stosowania właściwej techniki prawodawczej – budowania zdań możliwie krótkich, pozbawionych słów zbędnych a zwłaszcza wieloznacznych. Kodeks powinna cechować jasność, przejrzystość, harmonijność układu oraz powszechna zrozumiałość treści.

16. ABGB -1811 • Tłumaczenie ustawy. • § 6. Przy stosowaniu ustawy, takie tylko onejże rozumienie nadawać należy, jakie wypływa z właściwego znaczenia wyrazów związkowo uważanych i z wyraźnego zamiaru prawodawcy. • § 7. Jeżeli jaki przypadek prawny nie da się rozstrzygnąć ani według wyrazów, ani według naturalnego rozumienia ustawy, wówczas należy mieć wzgląd na podobne przypadki wyraźnie w ustawie rozstrzygnięte, i na zasady innych ustaw z tamtą w związku zostających. Jeżeli pomimo tego zachodzi jeszcze wątpliwość, takowa, po dokładnem rozważeniu wszystkich starannie zebranych okoliczności, według zasad prawa natury, rozstrzygniętą być winna. • § 8. Prawodawcy wyłącznie służy władza wytłumaczyć ustawę w sposobie powszechnie obowiązującym. Tłumaczenie takie, stosowanem być powinno do wszystkich jeszcze nie rozstrzygnionych przypadków prawnych, wyjąwszy, gdyby prawodawca postanowił zarazem, iż to tłumaczenie nie ma się odnosić do tych przypadków, które mają za przedmiot czynności przed niem nastąpione, lub prawa, przed tem dochodzone.

17. KOMUNIKATYWNOŚĆ KODEKSU • - komunikatywność tekstu prawnego (por. R . Ihering: „prawodawca powinien myśleć jak filozof, ale przemawiać jak chłop”, o twórcy ZGBpozostał w pamięci przekaz, że dotąd przeredagowywał kodeks aż „stał się zrozumiały dla jego kucharki”)

18. NOWE ZAŁOŻENIA KODYFIKACYJNE • Nastąpiła tendencja wyraźnego rozgraniczania poszczególnych dziedzin (oddzielenie prawa publicznego od prywatnego, w Polsce prawa politycznego od sądowego), rozdzielano prawo materialne od procesowego. • Z poszczególnych dziedzin zaczęły się wyodrębniać następne: z prawa prywatnego - prawo handlowe oraz prawo pracy. • Od końca XVIII przez wiek XIX powstawały, zgodnie z nowymi wskazaniami, nowe kodeksy czyli kodyfikacje.

19. KODEKS I KODYFIKACJA • Rozróżnienie pojęć kodeks i kodyfikacja jest owocem doktryny XX-wiecznej. Kodeks bowiem to pisany zbiór przepisów prawnych (księga prawa), który obejmuje całość lub znaczną część systemu prawa danego państwa, w którym jest uznany za obowiązujące źródło poznania prawa (fons iuris cognoscendi) na mocy aktu ustawodawczego (ex lege) lub zwyczaju (ex consuetudine). Kodyfikacja to proces formułowania kodeksu.

20. NIEJEDNOZNACZNOŚĆ POJĘCIA • Zdarza się jednak także współcześnie używanie tych pojęć jako równoznacznych. Powodem jest z pewnością takie ich rozumienie dawniej.

21. KODYFIKACJE CYWILNEKODEKS NAPOLEONA 1804 (cywilny) BEZ ZMIAN: KSIĘSTWO WARSZAWSKIE (1807-1815) WOLNE MIASTO KRAKÓW (1815- 1846) ZE ZMIANAMI: KRÓLESTWO POLSKIE (1815-1918) ZMIANY: PRAWO HIPOTECZNE – 1818 (hipoteka) KODEKS CYWILNY KRÓLESTWA POLSKIEGO – 1825 (prawo małżeńskie i hipoteka) UKAZ O MAŁŻEŃSTWIE – 1836 (prawo małżeńskie osobowe)

22. CHARAKTERYSTYKA KODEKSU NAPOLEONA • Wstęp +3 księgi: I. o osobach, II – o Majątkach i różnych rodzajach własności , III – o różnych sposobach nabywania własności • wpływ prawa rzymskiego (systematyka-personae, res, actiones), kanonicznego, ordonansów królewskich, prawa rewolucyjnego, • KN wprow. art. 69 Konstytucji • Księstwa Warszawskiego

23. Konstytucja Księstwa Warszawskiego • Tytuł IX. Porządek sądowy. • Art. 69.Kodeks Napoleona będzie prawem cywilnym Księstwa Warszawskiego.

24. GŁÓWNE ZMIANY W KODEKSIE NAPOLEONA - HIPOTEKA HIPOTEKA STAROPOLSKA: -ustawa o ważności zapisów 1588: „aby się ludzie nie zawodzili, pożyczając pieniędzy super bona onerata: postanawiamy, iż kto będzie miał pierwszy prawo i zapis ad bona aliqua, tego będzie potioritas(pierwszeństwo, lepszość), i choćby też kto przezyski i posesję za pośledniejszym zapisem otrzymał, tedy pierwszego zapisu summa i przezyski mają być ważniejsze i naprzód iść.” „To też warujemy, iż jeśliby były jakie zapisy na zmowie, ku oszukaniu kredytorów uczynione, albo z jakiej przyczyny podejrzane, tedy o to będzie wolno prawem czynić drugim kredytorom, którym by się ten zapis zdał być ku szkodzie.” -zasady hipoteczne: jawności formalnej, szczegółowości, pierwszeństwa, dobrej wiary (jawności materialnej) -brak odrębnych ksiąg hipotecznych (wpisy w sądowych księgach inskrypcji)

25. HIPOTEKA W KODEKSIE NAPOLEONA • TRZY RODZAJE HIPOTEKI: PRAWNA (z mocy prawa – dla mężatek, małoletnich, instytucji publicznych), SĄDOWA (ustanowiona wyrokiem sądowym) I UMOWNA (z umowy) • TAJNE: hipoteki prawne • OGÓLNE I GENERALNE (obciążające cały majątek dłużnika): hipoteki sądowe i umowne • ODNAWIALNE: co 10 lat

26. USTAWA HIPOTECZNA 1818 • KAŻDORAZOWA ZMIANA WŁAŚCICIELA I OBCIĄŻENIA NIERUCHOMOŚCI UJAWNIONA W KSIĘGACH HIPOTECZNYCH (ZASADA JAWNOŚCI MATERIALNEJ) • ZASADA JAWNOŚCI FORMALNEJ • ZASADA SZCZEGÓŁOWOŚCI • ZASADA NIEPODZIELNOŚCI HIPOTEKI (w razie podziału majątku nadal obciąża wszystkie części podzielonej nieruchomości) • IDENTYCZNY JAK W KN PODZIAŁ HIPOTEK NA USTAWOWE, SĄDOWE I UMOWNE

27. KODEKS CYWILNY KRÓLESTWA POLSKIEGO - 1825 • OBJĘCIE KSIĘGAMI HIPOTECZNYMI MNIEJSZEJ WŁASNOŚCI ZIEMSKIEJ I NIERUCHOMOŚCI MNIEJSZYCH MIAST • „WIĘKSZE” HIPOTEKI OBLIGATORYJNE, „,MNIEJSZE” FAKULTATYWNE (niższe koszty ich zakładania) • CZĘŚCI KSIĘGI HIPOTECZNEJ: księga umów, zbiór dokumentów, wykaz hipoteczny (powierzchnia, prawa właściciela i osób trzecich) • KSIĘGI PROWADZONE PRZEZ WYDZIAŁY HIPOTECZNE SĄDÓW WOJEWÓDZKICH, PO 1875 SĄDÓW OKRĘGOWYCH

28. STAROPOLSKIE PRAWO MAŁŻEŃSKIEsystem wyznaniowy • OBJĘTE PRAWEM KANONICZNYM – DEKRET TAMETSI (SOBÓR TRYDENCKI – 1563, POLSKA -1577) • nowożeńcy mają zdolność zawarcia małżeństwa przed właściwym plebanem (zazwyczaj panny młodej) • zgoda nowożeńców tworzy małżeństwo • ksiądz jedynie świadkiem zawarcia małżeństwa (błogosławieństwo) • obowiązkowa obecność 2 świadków • obowiązywały zapowiedzi • egzamin przedślubny ze znajomości katechizmu • nieważność umowy ślubnej = brak powstania sakramentu; powody: • brak zgody (wady oświadczenia woli: brak świadomości, błąd, podstęp, groźba, pozór) • brak właściwej formy • zaistnienie przeszkód zrywających

29. ZMIANY W KODEKSIE NAPOLEONA PRAWO OSOBOWE MAŁŻEŃSKIE • PRAWO OSOBOWE MAŁŻEŃSKIE W KODEKSIE NAPOLEONA (SYSTEM ŚWIECKI): • ŚWIECKA FORMA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA: PRZED URZĘDNIKIEM STANU CYWILNEGO (art. 63 i n.) • ROZWÓD (art. 227 i n.) • JURYSDYKCJA PAŃSTWOWA

30. KODEKS NAPOLEONA • O aktach małżeństwa • 75. W dniu przez strony oznaczonym po terminach zapowiedzi, urzędnik stanu cywilnego, w domu gminnym, w przytomności czterech świadków, krewnych lub niekrewnych, odczyta stronom wspomniane akta, odnoszące się do ich stanu i formalności małżeństwa, tudzież (...) o wzajemnych prawach i obowiązkach małżonków. Przyjmie oświadczenie każdej ze stron oddzielnie, iż chcą się pobrać za małżonków; wyrzecze w imieniu prawa, iż są połączeni związkiem małżeńskim i akt w tej mierze natychmiast sporządzi. (...)

31. KODEKS NAPOLEONA • O rozwodzie • 229. Mąż może żądać rozwodu z przyczyny cudzołóstwa swej żony. • 230. Żona może żądać rozwodu z przyczyny cudzołóstwa swego męża, gdy ten trzymał nałożnicę w domu wspólnym. • 231. Małżonkowie mogą nawzajem żądać rozwodu z powodu gwałtów, srogości lub obelg ciężkich jednego z nich względem drugiego. • 232. Skazanie jednego z małżonków na karę hańbiącą jest dla drugiego przyczyną rozwodu. • 233. Wzajemne i wytrwałe zezwolenie małżonków, wyrażone w sposobie sobie prawem przypisanym, pod warunkami i po odbyciu prób, jakie prawo wyznacza, będzie dostatecznym dowodem, że życie wspólne jest im nieznośne, i że istnieje przyczyna nieodzowna do rozwodu między nimi. (...)

32. KODEKS CYWILNY KRÓLESTWA POLSKIEGO - 1825 • MIESZANA FORMA OSOBOWEGO PRAWA MAŁŻEŃSKIEGO: • ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA; DLA KATOLIKÓW W FORMIE WYZNANIOWEJ • ROZWIĄZANIE MAŁŻEŃSTWA PRZEZ ROZWÓD DLA NIEKATOLIKÓW/ZAKAZ ROZWODU DLA KATOLIKÓW • JURYSDYKCJA PAŃSTWOWA

33. UKAZ O MAŁZEŃSTWIE - 1836 • ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA W FORMIE WYZNANIOWEJ DLA CZTERECH WYZNAŃ: • rzymskokatolickiego • grecko – rosyjskiego (prawosławie) • unickiego • ewangelickiego • ZAKAZ ROZWODU DLA KATOLIKÓW • JURYSDYKCJA SĄDÓW KOŚCIELNYCH

34. KCKP - 1825 • ZMIANY W STOSUNKU DO KN: • -prawo osobowe, • -prawo małżeńskie i rodzinne • -prawo hipoteczne • poszczególne przepisy KCKP uchylano sukcesywnie do 1946 r.

35. Kodeks austriacki ABGB - 1811 • Wstęp i trzy działy: I. Prawo osobowe. II. Prawo rzeczowe. III. Przepisy wspólne dla prawa osobowego i rzeczowego (wpływ systematyki rzymskiej – personae, res actiones, doktryny prawa natury w KN) • Niezmieniony przez cały XIX w. – w 1914 r. 3 nowele: poprawa sytuacji dzieci nieślubnych • W Polsce ostatnie przepisy przestały obowiązywać w 1947 r.; w Austrii i Lichtensteinie obowiązuje do dziś

36. Małżeństwo w ABGB • W zakresie osobowego prawa małżeńskiego wprowadził system mieszany: • Dla katolików wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa, zakaz rozwodu, prawo do separacji, jurysdykcja państwowa • dla Żydów –”list rozwodowy”

37. MAŁŻEŃSTWO W ABGB • Pojęcia małżeństwa, • § 44. Źródłem stosunków familijnych, jest małżeństwo. Małżeństwo jest umowa, w której dwie osoby różnej płci, oświadczają według przepisów ustawy wolę swoją do zostawania w nierozerwanej społeczności, do płodzenia dzieci, ich wychowania i do spólnej pomocy.

38. SEPARACJA ZGODNA W ŚWIETLE ABGB • § 104. Małżonkowie, którzy chcą rozłączyć się ze sobą, powinni wprzód zamiar swój z przytoczeniem powodów objawić właściwemu proboszczowi. Proboszcz obowiązany jest zwrócić uwagę małżonków na wzajemne przez nich przy ślubie uroczyście uczynione przyrzeczenie, i przełożyć im dobitnie złe skutki z rozdziału wynikające. Przedstawienia takie po trzykroć w pewnych przerwach czasu czynione być mają. Jeżeli okazują się bez skutku, proboszcz powinien wydać stronom świadectwo na piśmie, iż pomimo trzechkrotnie czynionych im przedstawień, w zamiarze rozłączenia się, trwają. • § 105. Żądanie o rozdział powinni obydwoje małżonkowie, przy dołączeniu świadectwa proboszcza, podać do właściwego dla siebie sądu. Sąd obowiązanym jest wezwać ich do osobistego stawienia się, i jeżeli małżonkowie potwierdzą wobec sądu, iż tak pod względem rozdziału, jako też pod względem warunków co do majątku i utrzymania, porozumieli się między sobą, sąd na żądany rozdział bez dalszego postępowania pozwolić i takowy w aktach sądowych zapisać powinien. Jeżeli są dzieci, powinien sąd rozciągnąć nad niemi pieczę, według przepisów w następującym rozdziale zawartych.

39. SEPARACJA NIEZGODNA W ABGB • § 107. Przedstawienia proboszcza do zgody zmierzające, potrzebne są przede wszystkiem w tym nawet przypadku, jeżeli jedna ze stron nie chce zezwolić na rozdział, a druga strona ma prawne powody do żądania takowego. Jeżeli przedstawienia te okazują sie bezskutecznemi, lub jeżeli strona oskarżona nie chce stawić się przed proboszczem, natenczas żądanie rozdziału wraz z świadectwem proboszcza i potrzebnemi dowodami, do zwyczajnego sądu wniesionem być powinno, który obowiązanym jest z urzędu sprawy dochodzić, a następnie wyrok w tej mierze wydać. Może także sędzia jeszcze przed wydaniem wyroku, dozwolić stronie na niebezpieczeństwo wystawionej, aby w oddzielnem i przyzwoitem miejscu mieszkała.

40. LIKWIDACJA SEPARACJI/ROZWÓD • § 110. Małżonkowie rozdzieleni mogą na nowo połączyć się ze sobą; powinni jednak donieść o tem zwyczajnemu swemu sądowi. Gdyby małżonkowie po takiem połączeniu się, chcieli znowu rozdziału, natenczas to wszystko, co pod względem pierwszego rozdziału postanowiono, zachować powinni. • b) Rozwód ; między katolikami przez śmierć, • § 111. Ważne małżeństwo między katolikami tylko przez śmierć jednego z małżonków rozwiedzionem być może. Podobnie jest nierozwiązalnem małżeństwo, jeżeli już w czasie zawarcia onegoż, jedna chociażby tylko strona wyznawała religję katolicką.

41. ROZWÓD MIĘDZY NIEKATOLIKAMI W ABGB • § 115. Małżonkom nie wyznającym religji katolicko-chrześciańskiej, dozwala ustawa według zasad ich religji żądać rozwodu dla ważnych przyczyn. Przyczynami takiemi są : dopuszczenie się przez małżonka cudzołoztwa lub takiej zbrodni, za którą na karę przynajmniej pięcioletniego więzienia był skazanym; złośliwe opuszczenie przez niego drugiego małżonka i niestawienie się w ciągu jednego roku pomimo publicznego zapozwania przez sąd w tym przypadku, gdy miejsce pobytu jego nie było wiadomem; nastawanie życiu lub zdrowiu zagrażające; ciężkie i częste pokrzywdzenie na ciele; nieprzezwyciężony wstręt, dla którego obudwoje małżonkowie żądają rozwodu; w tym atoli ostatnim przypadku rozwód nie może być od razu udzielonem, lecz naprzód i według okoliczności kilka razy rozdział co do stołu i łoża dozwolonym być winien. Wreszcie we wszystkich tych przypadkach, te przepisy zachowane być winny, które co do dochodzenia i wyrokowania w sprawach o nieważność małżeństwa są postanowione. • § 116. Małżonek nie katolik, może dla przyczyn w § poprzedzającym przywiedzionych, żądać rozwodu, chociażby drugi małżonek przeszedł na religję katolicką.

42. LIST ROZWODOWY • § 133. Małżeństwo ważnie miedzy żydami zawarte, może być rozwiązanem za wzajemnem dobrowolnem zezwoleniem małżonków, przez list rozwodowy, przez męża żonie dany; przedewszystkiem jednak obowiązani są małżonkowie oświadczyć wprzód rabinowi lub szkolnikowi chęć rozwiedzenia się. Rabin lub szkolnik powinni użyć najenergiczniejszych przełożeń dla pojednania małżonków, i wtenczas dopiero gdy przełożenia te skutku nie odniosą, wydać onymże świadectwo na piśmie, że obowiązku swego dopełnili, lecz pomimo wszelkiego usiłowania, onychże od ich zamiaru odwieść nie mogli.

43. LANDRECHT PRUSKI (PPK)-1794 • Powszechne prawo krajowe dla państw królewsko-pruskich", Allgemeines Landrecht für die Königlich Preussischen Staaten • w zakresie prawa karnego utracił moc w 1851 r., w zakresie prawa cywilnego wraz z wejściem BGB (1.01.1900) • liczył ponad 20 tyś przepisów, spośród wymienionych kodeksów był najstarszy i najbardziej przestarzały, głównie w odniesieniu do formy

44. LANDRECHT PRUSKI (PPK)-1794 • Mieszany system osobowego prawa małżeńskiego: • § 75. Zaślubienie jest umową, którą dwie osoby płci różnej zaręczają sobie nawzajem pojąć się następnie w małżeństwo. • § 136. Małżeństwo ważne zawiera się przez ślub duchowny • § 732. Związki małżeństwa zrywa się w chwili prawomocności wyroku rozwodowego. • § 734. Zawyrokowanie separacji wiecznej od stołu i łoża pomiędzy małżonkami wyznania katolickiego, wszystkie ma skutki cywilnego rozwodu.

45. BGB-1896/1900

46. LOSY BGB • BGB składał się z 2385 paragrafów (w pierwotnej wersji – obecnie jest ich więcej), podzielonych według systematyki pandektowej na pięć części: część ogólną, zobowiązania, prawo rzeczowe, prawo rodzinne i prawo spadkowe. W ciągu ponad stu lat obowiązywania BGB był wielokrotnie nowelizowany, jednak jego założenia pozostały nienaruszone. Najobszerniejszej noweli dokonano w 2002, włączając do kodeksu przepisy zawarte dotychczas w ustawach szczególnych, między innymi przepisy o ochronie konsumentów, implementowane do prawa niemieckiego w wykonaniu dyrektyw Unii Europejskiej. • W Polsce ostatnie przepisy uchylono w 1962 r.

47. BGB – 1896/1900 • Model świecki osobowego prawa małżeńskiego: śluby cywilne, jurysdykcja państwowa: • § 1317. Małżeństwo zawiera się w ten sposób, że narzeczeni, osobiście i równocześnie obecni, oświadczają przed urzędnikiem stanu cywilnego, że chcą ze sobą zawrzeć małżeństwo.

48. PODSUMOWANIE • KODEKSY CYWILNE NA ZIEMIACH POLSKICH POD ZABORAMI: • zabór rosyjski: KN 1804, KCKP 1825 • zabór austriacki: ABGB 1811 • zabór pruski: PPK 1794; zabór niemiecki: BGB 1896/1900

49. KODYFIKACJE KARNE NA ZIEMIACH POLSKICH POD ZABORAMI • KODYFIKACJE DLA ZABORU ROSYJSKIEGO: • KODEKS NAPOLEONA (KARNY) – 1810 R. • KODEKS KARZĄCY – 1818 R. • KODEKS KAR GŁÓWNYCH I POPRAWCZYCH – 1847 R. • KODEKS TAGANCEWA – 1903 R. • KODYFIKACJE DLA ZABORU AUSTRIACKIEGO: • THERESIANA – 1768 R. • JÓZEFINA – 1787 R. • FRANCISZKANA – 1803 R. • KODEKS KARNY AUSTRIACKI– 1852 R. • KODYFIKACJE DLA ZABORU PRUSKIEGO/NIEMIECKIEGO: • LANDRECHT PRUSKI (CZĘŚĆ KARNA)- 1794 R. • KODEKS KARNY PRUSKI – 1851 R. • KODEKS KARNY OGÓLNONIEMIECKI – 1871 R.

50. KODEKSY KARNE ZABORU ROSYJSKIEGO • Kodeks Napoleona (karny) – 1810 r.: Wstęp + część ogólna i część szczególna KODEKS OKRESU PRZEJŚCIOWEGO: Elementy nowoczesne: • formalna definicja przestępstwa – nullum crimen sine lege • trójpodział przestępstw: zbrodnie, występki, wykroczenia • równość kar dla wszystkich, określonych w kodeksie - nulla poena sine lege • Elementy przestarzałe: kara śmierci, w tym kwalifikowana, kary cielesne (pręgierza i piętnowania), kara dodatkowa śmierci cywilnej