WARSZAWA – Listopad 2009 r.

1. dr Hieronim SZAFRAN Temat 4: PRZYGOTOWANIA OBRONNE PAŃSTWA WYKŁAD tel.:504 600 452 h.szafran@wp.pl WARSZAWA – Listopad 2009 r.

2. Zagadnienia : • 4.1. Przygotowania obronne militarnej części SOP. • 4.2. Przygotowania obronne niemilitarnej części SOP: • Planowanie obronne • Finansowanie przygotowań obronnych • Przygotowania systemu kierowania bezpieczeństwem • narodowym • Militaryzacja • Ochrona obiektów szczególnie ważnych dla • bezpieczeństwa i obronności państwa • Przygotowania transportu i infrastruktury • transportowej • Przygotowania służby zdrowia • Systemy łączności • Szkolenia obronne i kontrole zadań obronnych • Krajowy przemysł obronny

3. Literatura: • Balcerowicz B., Siły zbrojne w państwie i stosunkach międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2006. • Huzarski M., Zmienne podstawy bezpieczeństwa i obronności państwa, AON, Warszawa 2009. • Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczeństwa III RP. Podręcznik dla studentek i studentów, red. R. Jakubczak, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2007. • Strategia obronności Rzeczypospolitej Polskiej (projekt), MON Departament Strategii i Planowania Obronnego, Warszawa 2009.

4. PRZYGOTOWANIA OBRONNE PAŃSTWA Przygotowania obronne służą umacnianiu potencjału obronnego państwa i dotyczą całego SOP. Zasadniczym celem przygotowań obronnych państwa jest zapewnienie jego funkcjonowania w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny, w tym planowanie przedsięwzięć gospodarczo-obronnych oraz zadań wykonywanych na rzecz Sił Zbrojnych RP i wojsk sojuszniczych. Planowanie i realizacja przygotowań obronnych państwa należy do zadań Rady Ministrów. Koordynacyjną rolę w tym procesie odgrywa Minister Obrony Narodowej.

5. 1. Przygotowania obronne militarnej części SOP

6. PRZYGOTOWANIA OBRONNE MILITARNEJ CZĘŚCI SOP W obszarze przygotowań obronnych militarnej części SOP realizowane są przedsięwzięcia zmierzające do zwiększenia potencjału Sił Zbrojnych RPw ramach istniejących możliwości finansowych państwa, z akcentem na aspekty jakościowe. W 2010 roku nastąpi pełna profesjonalizacja armii. Trwa programowa modernizacja polskich sił zbrojnych. Zasadniczymi efektami realizacji Programu Rozwoju Sił Zbrojnych RP w latach 2009-2018 będzie dalszy wzrost zdolności operacyjnych wojsk, głównie w zakresie dostępności sił w określonym czasie i możliwości ich przerzutu.

7. PRZYGOTOWANIA OBRONNE MILITARNEJ CZĘŚCI SOP • dostosowanie założeń ewentualnego użycia i działań Sił Zbrojnych RP do zmieniających się warunków • główny wysiłek należy skoncentrować na uzyskanie wysokiej gotowości do użycia modułów bojowych, poszczególnych mobilnych komponentów rodzajów sił zbrojnych w realizacji misji poza granicami kraju • przygotować Siły Zbrojne RP do szybkiego przerzutu i przebywaniaw odległych, różnorodnych geograficznie i klimatycznie regionach • przygotowanie odpowiedniej i nowoczesnejinfrastruktury obronnej (kierowania, łączności, transportu) do zadań wynikających z obowiązków państwa gospodarza (HNS) i współpracy cywilno-wojskowej (CIMIC)

8. PRZYGOTOWANIA OBRONNE MILITARNEJ CZĘŚCI SOP uwzględniać potrzebę rozwijania zdolności i formacji o zadaniach ratowniczych (w tym wyspecjalizowanych w poszukiwaniu i odzyskiwaniu personelu wojskowego), humanitarnych i porządkowych, a także specjalistycznych oddziałów do dezaktywacji skażeń chemicznych, biologicznych, radiologicznych i nuklearnych (CBRN) Zjawisko ataku cybernetycznego może stanowić także zagrożenie militarne, dotyczące całej sfery bezpieczeństwa państwa Dlatego też należy przeprowadzić głęboką transformację SZ RP w wymiarze technicznym, organizacyjnym, szkoleniowym i interoperacyjnym, adekwatną do zmian zachodzących w środowisku bezpieczeństwa i rozwoju technologii

9. MISJA WSPIERANIA BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO I POMOCY SPOŁECZEŃSTWU • zdolność do realizacji zadań polegających na: • monitorowaniu i ochronie przestrzeni powietrznej oraz wsparciu ochrony granicy lądowej i wód terytorialnych; • prowadzeniu działalności rozpoznawczej i wywiadowczej; • monitorowaniu skażeń promieniotwórczych, chemicznych i biologicznych na terytorium kraju; • oczyszczaniu terenu z materiałów wybuchowych i przedmiotów niebezpiecznych pochodzenia wojskowego; • prowadzeniu działań poszukiwawczo-ratowniczych; • pomocy władzom państwowym, administracji publicznej oraz społeczeństwu w reagowaniu na zagrożenia.

10. 2. Przygotowania obronne niemilitarnej części SOP

11. PRZYGOTOWANIA OBRONNE NIEMILITARNEJ CZĘŚCI SOP • planowanie i finansowanie zadań wykonywanych w ramach przygotowań obronnych państwa przez organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego; • przygotowanie systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym; • ochrona obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa; • przygotowanie, wykorzystanie i ochrona transportu na potrzeby obronne państwa; • przygotowanie oraz wykorzystywanie publicznej i niepublicznej służby zdrowia na potrzeby obronne państwa;

12. PRZYGOTOWANIA OBRONNE NIEMILITARNEJ CZĘŚCI SOP • przygotowanie i wykorzystanie systemów łączności na potrzeby obronne państwa; • szkolenie obronne; • kontrola wykonywania zadań obronnych; • gotowość obronna państwa; • przygotowanie oraz funkcjonowanie systemów obserwacji, pomiarów, analiz, prognozowania i powiadamiania o skażeniach promieniotwórczych na terytorium RP

13. Planowanie obronne

14. PLANOWANIE OBRONNE obejmuje: - planowanie operacyjne - programowanie obronne, jest elementem integrującym funkcjonowanie podsystemów wykonawczych SOP. Jest ono ukierunkowane odpowiednio postanowieniami Polityczno-Strategicznej Dyrektywy Obronnej RP i Wytycznymi Rady Ministrów do Programowania Obronnego, oraz skorelowane z planowaniem sojuszniczym.

15. PLANOWANIE OBRONNE W ramach planowania operacyjnego opracowywane są: - Plan Reagowania Obronnego RP, - plany operacyjne Sił Zbrojnych, - plany operacyjne funkcjonowania działów administracji rządowej, województw i organów samorządu terytorialnego, - plany szczególnej ochrony obiektów ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa.

16. PLANOWANIE OBRONNE W obszarze programowania obronnego tworzone są kluczowe dla bezpieczeństwa i obronności państwa programy, a mianowicie: Program Rozwoju Sił Zbrojnych RP, Program Pozamilitarnych Przygotowań Obronnych RP, Program Doskonalenia Obrony Cywilnej oraz Program Mobilizacji Gospodarki. W ramach programowania obronnego wykonywana jest także dokumentacja analityczna, w oparciu o którą dokonuje się oceny pozamilitarnych przygotowań obronnych i tworzy Raport o Stanie Obronności RP.

17. Finansowanie przygotowań obronnych

18. FINANSOWANIE PRZYGOTOWAŃ OBRONNYCH Projektowanie nakładów finansowych w dziedzinie obronności odbywa się w dziesięcioletnim cyklu planistycznym. W odniesieniu do militarnych przygotowań obronnych wydatkowanie środków odbywa się zgodnie zzatwierdzonymi poprzez Radę Ministrówprogramami rozwoju sił zbrojnych. W sferze niemilitarnej, finansowanie przygotowań obronnych odbywa się poprzez realizację określonych przedsięwzięć rzeczowo-finansowych, ujętych w Programie Pozamilitarnych Przygotowań Obronnych oraz Programie Mobilizacji Gospodarki. Przedsięwzięcia w zakresie planowania obronnego są finansowane z budżetu państwa oraz planowanew części budżetowej organu sporządzającego.

19. Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne na 2009 rok Budżet Państwa Deficyt 18,2 mld zł Kursy walut: Średnioroczny wzrost : 1 USD = 2,21 PLN 1 EUR = 3,35 PLN cen towarów i usług konsumpcyjnych 2,9 % Produkt Krajowy Brutto –1.278,9 mld zł (2008 r.) 1,95% PKB 2008 roku Wydatki obronne Polski 24,9 mld zł Wydatki 321,2 mld zł Dochody 303,0 mld zł Pozostałe resorty 0,4 mld zł Ministerstwo Obrony Narodowej 24,5mld zł 19

20. Wysiłek obronny Polskiw 2009 roku(wg ustawy budżetowej na 2009 r.) Pozostałe części budżetu państwa 440,9 mln zł część 28 Nauka304,0 mln zł (projekty badawcze i celowe) część 20 Gospodarka 88,0 mln zł (Program Mobilizacji Gospodarki) inne niż ON części budżetu państwa48,9 mln zł (Program Pozamilitarnych Przygotowań Obronnych) • Wydatki obronne24.938,5mln zł • (1,95 % PKB roku 2008 – 1.278,9 mld zł) Część 29 - „Obrona Narodowa” 24.497,6mln zł (w tym: Program F-16 233,6 mln zł Program Mobilizacji Gospodarki 32,0 mln zł) 20

21. Dodatkowe źródła finansowania obronności w 2009 roku zagraniczne 276,6 mln zł • Program Inwestycji NATO (NSIP) 212,0 mln zł • Program Pomocy Wojskowej USA (FMF) 59,7 mln zł • Międzynarodowy Program Nauczania i Szkolenia (IMET) 4,9 mln zł ŁĄCZNIE 602,5 mln zł krajowe 325,9mln zł • Fundusz Modernizacji Sił Zbrojnych 45,0 mln zł • obsługa programu samolotowego 280,9 mln zł 21

22. Struktura budżetu MON w 2009 roku(wg rodzajów wydatków)* 12,0% (w mln zł) 21,0% 1,9% Pozostałe wydatki 2.895,5 Podatki, odpisy, składki, itp. 469,5 Emerytury 5.145,0 2,3% Dotacje 570,9 3,6% Pozostałe świadczenia 891,6 24.497,6 mln zł Uposażenia żołnierzy 5.271,1 21,5% Wydatki majątkowe (CPR) 5.178,6 21,1% Płace pracowników 2.016,7 Wydatki bieżące (CPR) 2.058,7 8,2% 8,4% * - wg wielkości ujętych w decyzji budżetowej 22

23. Przygotowania systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym

24. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI PRZYGOTOWANIA SYSTEMU KIEROWANIA BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM • tworzenie warunków organizacyjnych i technicznych do kierowania państwem w sytuacjach występowania zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych. • Podjęte działania zmierzają do budowy jednolitego systemu kierowania, zapewniającego spójne działanie niezależnie od rodzaju i charakteru zagrożeń, we wszystkich stanach gotowości obronnej państwa, prowadzonego z przygotowanych stanowisk kierowania. • Dla centralnych organów władzy i administracji państwowej organizowane jest Centralne Stanowisko Kierowania, w którego skład wchodzą stanowiska kierowania: Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów i ministrów oraz kierowników urzędów centralnych wyznaczonych przez premiera.

25. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI PRZYGOTOWANIA SYSTEMU KIEROWANIA BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM • Skuteczna realizacja zadań gospodarczo-obronnych w warunkach kryzysu i w czasie wojny wymaga utrzymywania przez państwo stosownego (zarówno pod względem asortymentowym, jak i ilościowym) poziomu rezerw państwowych. • Ich rola w obszarze przygotowań obronnych jest niezwykle istotna. • Rezerwy państwowe (mobilizacyjne i gospodarcze) mogą być wykorzystywane zarówno w czasie pokoju (kryzysy o charakterze niemilitarnym), jak i w okresie kryzysu polityczno-militarnego i w czasie wojny. • Stanowią one ważne ogniwo w procesie zaspokajania najpilniejszych potrzeb Sił Zbrojnych, gospodarki narodowej i ludności, szczególnie w początkowym okresie wojny.

26. Militaryzacja

27. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI MILITARYZACJA • tworzenie warunków do objęcia militaryzacją jednostek organizacyjnych wykonujących zadania szczególnie ważne dla obronności lub bezpieczeństwa państwa. • Militaryzacja zwiększa potencjał obronny państwa, szczególnie w zakresie działania administracji państwowej i służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa, w tym jego obywateli. • Celem militaryzacji jest podniesienie dyspozycyjności stanów osobowych jednostek organizacyjnych podlegających militaryzacji oraz zwiększenie skuteczności kierowania tymi jednostkami. • Przygotowanie do militaryzacji określonych jednostek organizacyjnych odbywa się na podstawie ustalonego przez Radę MinistrówWykazu jednostek organizacyjnych podlegających militaryzacji i obejmuje wykonanie szeregu przedsięwzięć planistyczno-organizacyjnych.

28. Ochrona obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa

29. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI OCHRONA OBIEKTÓW SZCZEGÓLNIE WAŻNYCH DLA BEZPIECZEŃSTWA I OBRONNOŚCI PAŃSTWA - jest obowiązkiemorganów, instytucji, formacji, przedsiębiorców lub jednostek organizacyjnych, w których właściwości znajdują się te obiekty. - Kwalifikowanie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz przygotowywanie ich szczególnej ochrony odbywa się na podstawie ustalonego przez Radę MinistrówWykazu obiektów uznanych za szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa.

30. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI OCHRONA OBIEKTÓW SZCZEGÓLNIE WAŻNYCH DLA BEZPIECZEŃSTWA I OBRONNOŚCI PAŃSTWA - Przygotowanie szczególnej ochrony obiektów (kategorii I i II)obejmuje prace koncepcyjne, planistyczne, organizacyjne, logistyczne, techniczne, szkoleniowe i kontrolne mające na celu: opracowanie, uzgadnianie i aktualizowanie planów szczególnej ochrony obiektów, zapewnienie zasobów, w tym ludzkich, finansowych i materiałowych, niezbędnych do prowadzenia szczególnej ochrony obiektów oraz utworzenie systemu kierowania szczególną ochroną obiektów. - może być prowadzona zarówno przez specjalnie tworzone w tym celu jednostki zmilitaryzowane, jak i z udziałem Sił Zbrojnych RP, Policji, Państwowej Straży Pożarnej i formacji obrony cywilnej.

31. Przygotowanie transportu i infrastruktury transportowej

32. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI PRZYGOTOWANIE TRANSPORTU I INFRASTRUKTURY TRANSPORTOWEJ • obejmuje realizację przedsięwzięć o charakterze organizacyjno-gospodarczym, podejmowanych na rzecz kompleksowego wykorzystania transportupodczas podwyższania gotowości obronnej państwa. • Dotyczą one w szczególności planowania świadczenia usług przewozowych, przygotowania transportu morskiego, samochodowego, kolejowego, lotniczego, żeglugi śródlądowej na potrzeby obronne państwa, przygotowania infrastruktury drogowej i kolejowej na potrzeby obronne oraz jej ochronę i osłonę techniczną.

33. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI PRZYGOTOWANIE TRANSPORTU I INFRASTRUKTURY TRANSPORTOWEJ • Transport wykorzystywany będzie przezSiły Zbrojne RP oraz wojska sojusznicze (HNS), jednostki organizacyjne podlegające militaryzacji i jednostek stanowiących bazę specjalnie tworzonych jednostek organizacyjnych podlegające militaryzacji, jednostki organizacyjne podlegające i nadzorowane przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz formacje obrony cywilnej. • Ponadto z usług transportowych korzystać będą organy władzy i administracji publicznej, sądów i jednostek prokuratury Rzeczypospolitej Polskiej, urzędów i instytucji państwowych oraz władz organizacji społecznych, wykonujących zadania obronne, a także jednostek organizacyjnych nadzorowanych przez organy administracji rządowej, oraz dla których są one organami założycielskimi.

34. Przygotowania służby zdrowia

35. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI PRZYGOTOWANIA SŁUŻBY ZDROWIA • obejmują problematykę planowania i realizacji na potrzeby obronne państwa zadań w zakresie przygotowania oraz wykorzystania publicznej i niepublicznej służby zdrowia. • Dotyczą one: • zwiększenia bazy szpitalnej i zmiany jej profilu, • tworzenia zastępczych miejsc szpitalnych, • działania lecznictwa otwartego, • organizacji publicznej służby krwi, • zabezpieczenia sanitarno-epidemiologicznego, • postępowania w przypadku występowania zdarzeń radiacyjnych realizacji świadczeń na rzecz niektórych jednostek organizacyjnych. • Realizację tych zadań powierzono ministrowi właściwemu do spraw zdrowia, wojewodom oraz samorządom terytorialnym.

36. Przygotowanie obronnych systemów łączności

37. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI PRZYGOTOWANIE OBRONNYCH SYSTEMÓW ŁĄCZNOŚCI • należy do najważniejszych obszarów przygotowań obronnych. • Od sprawności tego systemu zależy skuteczne zarządzanie kryzysowe czy reagowanie obronne. • obejmuje między innymi: • analizę możliwości przedsiębiorców telekomunikacyjnych i operatorów pocztowych w zakresie ich wykorzystania na potrzeby obronne państwa; • planowanie wykorzystania istniejących systemów łączności na potrzeby obronne państwa; • precyzowanie standardów wyposażenia stanowisk kierowania, wykonywanie inwestycji.

38. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI PRZYGOTOWANIE OBRONNYCH SYSTEMÓW ŁĄCZNOŚCI • Obronne systemy łączności przygotowuje się z wykorzystaniem: • resortowych sieci telekomunikacyjnych, • sieci przedsiębiorców telekomunikacyjnych, • dedykowanych sieci telekomunikacyjnych, • infrastruktury operatorów pocztowych, • wojskowej poczty polowej, • poczty podległej ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, • poczty kurierskiej podległej ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych.

39. Szkolenia obronne i kontrole zadań obronnych

40. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI SZKOLENIA OBRONNE Wpływa istotnie na wzrost kompetencji, umiejętności i wiedzy specjalistycznejpracowników i kadry kierowniczej odpowiedzialnej za sprawne funkcjonowanie poszczególnych elementów SOP. Proces szkolenia obronnego, realizowany w oparciu o wytyczne Ministra Obrony Narodowej, organizowany jest przez ministrów kierujących działami administracji rządowej oraz wojewodów. Na szczeblu centralnym szkolenie obronne realizowane jest w ramach Wyższych Kursów Obronnych dla organów władzy publicznej oraz kadr administracji publicznej. Szkolenie obejmuje również pracowników jednostek organizacyjnych realizujących zadania produkcyjne i usługowe związane z obronnością.

41. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI SZKOLENIA OBRONNE Zasadnicze funkcje organizatorskie związane z planowaniem, prowadzeniem i finansowaniem szkolenia obronnegonależą do kompetencji organów rządowych, natomiast organizacja szkolenia w obrębie struktur samorządowychnależy do marszałków województw, starostów, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Szkolenie obronne prowadzone jest również w formie praktycznych ćwiczeń, w tym treningów i gier. Stanowią one istotny element przygotowań obronnych państwa, służący weryfikacji przyjmowanych koncepcji operacyjno-strategicznych i rozwiązań organizacyjno-funkcjonalnych w sferze obrony narodowej.

42. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI SZKOLENIA OBRONNE Ważną rolę w procesie doskonalenia umiejętności organów władzy i administracji rządowej podejmowania decyzji w sprawach kluczowych dla bezpieczeństwa narodowego odgrywają Strategiczne Gry Obronne „KIEROWNICTWO”. Są one przedsięwzięciem realizowanym w formule rozszerzonego posiedzenia Rady Ministrów, z udziałem Prezydenta RP lub jego przedstawicieli. SGO „KIEROWNICTWO” odbywają się cyklicznie na podstawie zapisów protokołu ustaleń Rady Ministrów oraz są wpisane do Programu Pozamilitarnych Przygotowań Obronnych RP.

43. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI SZKOLENIA OBRONNE Rada Ministrów zlecając przeprowadzenie kolejnych gier, ustala każdorazowo ich zakres tematyczny. Stałym elementem gier jest ocena aktualnego stanu bezpieczeństwa państwa. Dotychczas przeprowadzone gry i podjęte w ich trakcie decyzje doprowadziły do stworzenia nowego, narodowego systemu planowania obronnego w warunkach członkostwa Polski w NATO i UE.

44. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI KONTROLE ZADAŃ OBRONNYCH Celem kontroli jest sprawdzenie prawidłowości realizacji zadań w zakresie obronności oraz określenie stanu przygotowań obronnych w państwie. Czynności sprawdzające prowadzone są systematycznie w trybie kontroli doraźnych. Kontrole zarządza Prezes Rady Ministrów, a rolę koordynatora sprawuje Minister Obrony Narodowej. Poszczególne jednostki organizacyjne nie mogą być objęte kontrolą kompleksową częściej niż raz na pięć lat i kontrolą problemowączęściej niż raz w roku. Ograniczenia te nie dotyczą kontroli doraźnych.

45. Krajowy przemysł obronny

46. STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI KRAJOWY PRZEMYSŁ OBRONNY Zasadniczym źródłem zaopatrzenia SZ RP. Integracja polskiego przemysłu zbrojeniowego z przemysłem państw unijnych i sojuszniczych, umiędzynarodowienie badań, uczestnictwo Polski w międzynarodowych programach badawczo-rozwojowych i produkcyjnych oraz projektach wspólnych zakupów sprzętu wojskowego przyczyni się do opracowania nowoczesnych systemów walki i uzbrojenia. Dzięki konsolidacji przemysłu obronnego oraz uczestnictwu Polski we wspólnych programach zostanie zapewniona interoperacyjność (jednolitość) uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Utrzymanie nowoczesności technicznej SZ RP będzie również realizowane poprzez proces szybkiej konwersji powstałych na rynku cywilnym możliwości technologicznych w sprzęt wojskowy spełniający techniczne i operacyjne wymagania sił zbrojnych.