PROF. DR.SEDAT ÖZKAN

1. PROF. DR.SEDAT ÖZKAN İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Bilim Dalı Kurucusu ve Başkanı Onkoloji Enstitüsü Psikoonkoloji Bilim Dalı Başkanı

2. Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi (KLP) (psikiyatrik tıp) (genel hastane psikiyatrisi) klinik tıpta, genel hastane içinde psikiyatri hizmetlerinin sunulmasıdır. Tıbbi tedavi ve bakım ile psikiyatrik tedavi bakımı bütünler.

3. Sağlık, fiziksel ve ruhsal yönleri ile bir bütündür. • Bedendeki değişiklikler beyni ve ruhu etkiler. • Ruhsal durumdaki çatışmalar ve sarsılmalar da bedeni etkiler. • Sağlık hizmeti vermek, sağlığa, hastalığa, tanı ve tedaviye, bedensel, ruhsal, sosyal etkileşim ve bütünlük içerisinde yaklaşmak demektir.

4. Ülkemizde temel sağlık hizmetleri ile ruh sağlığı hizmetlerinin entegre olmamış olması, • Genel tıpta psikiyatrik sorunların tanınmaması ve • Hastanelerimizde tedavi gören on binlerce insanımıza ruhsal tedavi ve bakımın verilmemesi en önemli sağlık sorunlarımızdandır. • Psikiyatrik Tıp alanında eğitilmiş uzmanımız yoktur. Hekimlerimiz Psikiyatrik Tıp alanında eğitim almamaktadır.

5. Primer sağlık hizmetlerine başvuranların %15’inde esas sorunun psikiyatrik olduğu belirtilmektedir. • Birincil ruhsal bozukluğu olan insanlarımızın (somatoform bozukluklar) büyük çoğunluğu psikiyatri dışı kliniklere başvurmakta ve bu hastaların erken tanı ve psikiyatriye sevklerinde sorunlar yaşanmaktadır. • Bu hastalar sağlık sisteminde gereksiz ekonomik maliyetlere neden olmaktadırlar.

6. Tıbbi servislerde çalışan uzmanlar (eğer varsa) psikiyatri uzmanı ile işbirliğinin değerini bilmemektedirler. • Psikiyatrik yardım ve tedaviye ihtiyacı olan kişilerin büyük çoğunluğu genel tıptadır. • Psikiyatrik morbidite onkoloji, cerrahi, koroner yoğun bakım,organ nakli gibi ünitelerde özellikle çok yoğundur.

7. Hekimlik, teşhisleri tedavi etmenin çok ötesinde ve öncesinde hastalığı olan kişiyi bütüncül olarak anlamak ve yardımcı olmaktır. • Hekimlik uygulaması, tıp ile psikiyatriyi, davranış bilimleri ile biyolojik bilimleri bütünleyen bir anlayışı kavramayı ve klinik açıdan insan varlığını, sağlığı ve hastalıkları (biyopsikososyal) holistik bütünlüğü içinde ele almayı ve çözümlemeyi gerekli kılar.

8. PSİKOLOJİK Biyopsikososyal Bütünlük SOSYAL BİYOLOJİK Bütün > Biyolojik + Psikolojik + Sosyal

9. BİYOPSİKOSOSYAL SİSTEM YAKLAŞIMI Tıp ile psikiyatrinin çakıştığı ve bütünleştiği alanda, insan varlığına, sağlığa ve hastalıklara (biyopsikososyal model) holistik bütünlüğü içinde yaklaşma felsefesi, ele alma ve çözümleme çabası, klinik uygulaması esastır.

10. Biyo-psiko-sosyal modelde insan varlığı (Engel) Biyosfer Toplum Kültür Alt kültür Aile İlk insan Sinir sistemi Organlar Dokular Hücreler Atomlar Subatomik partiküller İnsan deneyim-davranış

11. Tıp ile psikiyatrinin kavramsal, klinik ve araştırma alanında bütünleşmesinin bir ürünü olarak konsültasyon liyezon psikiyatrisi, 20. yüzyıl dünya psikiyatrisindeki en önemli gelişmelerden biridir.

12. Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi 1-Fiziksel hastalıkları ve yakınmaları olanlarda psikiyatrik morbiditenin araştırılması, tanısı, tedavisi, izlenmesi ve önlenmesi 2-Sağlık çalışanlarına, konsültasyon liyezon hizmeti sunulması, psikiyatri dışı klinik elemanlarına psikososyal tıp eğitimi verilmesi. 3-Tıbbi hastalarda ya da fiziksel yakınma ile dış kliniklere başvuran hastalarda araştırmalar yapılması.

13. Bridging Continents and Cultures BÜTÜNLEYİCİ BİR KÖPRÜ

14. Bridging Continents and Cultures BÜTÜNLEYİCİ BİR KÖPRÜ

15. Psikiyatri üst disiplini ve uzmanlık alanı Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisinin “temel işlevleri” • Psikiyatri dışı kliniklerdeki hastalara ruh sağlığı hizmetlerinin sağlanması (klinik) • Psikiyatrik-psikososyal tıp alanında eğitim (eğitim) • Tıbbi hastalarda psikiyatrik-psikososyal araştırmalar yapılması (araştırma)

16. GENEL PSİKİYATRİDEN FARKLARI • Hasta populasyonu farklı • Ortam farklı • Tedavi ve bakım yöntemleri farklı • Profesyonel ilişki biçimi özgü • Eğitim psikiyatri dışı elemanlara yöneliktir

17. TARİHSEL GELİŞİM • Antik çağlarda hastalıklar tanrıyla ya da şeytani ruhla ilişkili • Hipokrat (MÖ 460-370) bedensel-ruhsal-çevresel durum arasındaki dengesizliklerin hastalıklara yol açar • 16. yüzyıl bilimsel tıp başlamış • 19. yüzyıl medikal model • 20. yüzyıl biyopsikososyal model

18. TARİHSEL GELİŞİM • Psikoanalitik yaklaşımlar (tıbbi hastalıklaırn kökeninde psikodinamik çatışmaların rolü) • 1920’de Cannon ve Wolf, psikofizyoloji araştırmaları, homeostazis kavramı • Genel hastanelerde psikiyatri servislerinin açılması • Psikosomatik tıbbın gelişimi • Dunbar, psikosomatik hastalıklarda kişilik profilleri • Alexander, özgül çatışmalar kuramı • Selye, genel adaptasyon sendromu kuramı

19. TARİHSEL GELİŞİM • 1930, sistematik klinik çalışmalar • 1935-1960 organizasyon dönemi KLP hizmetlerinin formasyonu, işlevsel modellerin geliştirilmesi, aktivitelerin değerlendirilmesi, eğitim faaliyetleri. Bu gelişmeler II. Dünya Savaşı sonrası hızlanmıştır. Psikofarmakolojide ve psikoterapide ileri gelişmeler olmuştur. Edward G. Billings, Denver’da Colorada Hastanesinde Liyezon Psikiyatrisi Departmanı’nı kurmuştur.

20. TARİHSEL GELİŞİM • 1960-1975 kavramsal gelişim dönemi KLP servislerinin sayısı hızla artmış, konsültasyon, liyezon modelleri geliştirilmiş, kriz kuramı, tedavi modellerinin tıbbi hastalıklara dönük adaptasyonu, psikonefroloji gibi özelleşmiş alanlarda çalışmalar artmıştır. 1970, editör DR Lipsitt, dergi “Psychiatry in Medicine”

21. TARİHSEL GELİŞİM • 1975-1980 hızlı gelişme ve kuramsallaşma KLP ekonomik destek görmüş, sağlık bakım hizmeti I. Basamağa odaklanmış, buradaki hekimlerin eğitiminde KLP hizmet etmiş. 1979, dergi General Hospital Psychiatry 1991, Amerikan Psikiyatri Birliği KLP ve Psikosomatik Tıbbı ayrı bir uzmanlık olarak onayladı. 2003, Konsültayson Liyezon Psikiyatrisi Psikosomatik Tıp resmi olarak üst uzmanlık kabul edildi.

22. TARİHSEL GELİŞİM • ÜLKEMİZDE • 1970-1990, psikosomatik üniteler • 1989, İÜ İTF Psikiyatri AD, KLP Birimi • İÜ Onkoloji Enstütüsü bünyesinde Psikoonkoloji BD • 1994, İstanbul, Ankara, izmir, Trabzon, Adana • 1997, İÜ İTF KLP Bilim Dalı • 2000, Ankara Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Dokuzeylül Üniversitesi Tıp Fakülteleri

23. Bilim Dalımızın Hizmet ve Uygulama Alanları • Klinik Hizmetler Konsültasyon,Liyezon,Poliklinik,Ayaktan tedavi Ünitesi • Eğitim Hizmeti Hasta ve hasta aileleri, tedavi ekibine yönelik, asistan eğitimi, diğer hastane çalışanlarına • Araştırma

24. Konsültasyon • Genel hastanede yatarak tedavi gören hastaların hastalığının tanısı, hastanın ruhsal uyumu, davranış biçimi, tedavi ile ilgili yaşadığı güçlüklerde hastanın değerlendirilmesi ve hastaya yatağı başında psikiyatrik yardım sunulmasıdır.

25. Konsültasyon Hizmetleri İstek Nedenleri • Anksiyete, sıkıntı, uykusuzluk • Tedaviye uyumsuzluk, tedaviyi reddetme • Ajitasyon, agresif tutumlar, öfke • İntihar düşüncesi, girişimi • Öyküde psikiyatrik hastalık olması • Uygun tedaviye rağmen yakınmaların geçmemesi • Depresyon, ümitsizlik • Mediko-legal, etik sorunlar

26. Liyezon • Bir klinik ile sürekli ve düzenli işbirliğini içerir. • Rutin konsültasyon ve görüş bildirmenin ötesinde, somatopsişik, psikosomatik, psikososyal boyutları ile fiziksel hastalığı olan kişilerin tedavisinde, bakımında ortak hasta izlenmesine olanak sağlayan liyezon işbirliğinin, psikopatolojinin erken tanınmasında, engellenmesinde potansiyel değeri vardır. • Fiziksel tedavi ve bakım ile ruhsal tedavi ve bakımın eş zamanlı, eş güdümlü sunumunu sağlar.

27. İTF KLP BD Liyezon Hizmetleri • Onkoloji • Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bel Okulu • Algoloji • Hemodiyaliz • Meme Cerrahisi • Kadın Doğum • Allerji Bilim Dalı • FTR Çene-Eklem Polikliniği

28. Eğitim Hizmetleri • İki yılda bir kez KLP kongresi • İki yılda bir kez mezuniyet sonrası eğitim • Anabilim Dalı içinde eğitim toplantıları • Hastane içi sempozyumlar, kurslar • Tıp kongreleri içinde toplantılar • Diğer sağlık kurumları içinde sempozyum ve konferanslar • Topluma ve hastalara yönelik eğitim toplantıları

31. GENEL TIPTA HASTALARDAPSİKOLOJİK TEPKİLERPSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR HASTA BİREY DAHİLİ-CERRAHİ-ONKOLOJİ PSİKİYATRİ TIBBI HASTALIK/YAKINMA RUHSAL DURUM

32. HASTALIKdisease illness • Her fiziksel hastalık bir krizdir • Tıbbi açıdan fizyopatolojik-organik süreçleri içerir • Hasta için biyopsikososyal, psikoseksüel, bir yaşam, kimlik ve varoluş krizidir.

33. TIBBİ HASTALIKLAR ANATOMİK - FONKSİYONEL KAYIP - KRONİK HASTALIK bedensel boyut psikolojik boyut sosyal boyut mesleki boyut beden imajı ve cinsel boyut yaşam biçimi, günlük yaşam aktiviteleri ailede ve toplumda roller-işlevler kişilerarası ilişkiler

34. Tıbbi Hastalık ve Hospitalizasyon Stresi • Narsisistik bütünlüğe tehdit • Temel işlevlerini, otonomisini, yeterliliğini • Vücudu üzerindeki denetimini, işlevlerini, bağımsızlığını kaybedeceği korkusu • Ağrı-acı çekme, ölüm korkusu • Sevgi, ilgi, onay, destek kaybetme korkusu • Ayrılık kaygısı, aileden uzak olma, sosyal kayıplar • Yabancı ortam ve kişiler korkusu • Eski çatışma ve çözümlenmemiş sorunlar

35. TIBBİ HASTALIKLAR HASTANIN • Günlük yaşam aktivitelerinin engellenmesine • Kimlik algılayışının değişmesine • Öz saygısının azalmasına • Beden imajının bozulmasına • Bireyin bağımlılık düzeyinin ve endişelerinin artmasına • Sosyal ilişkilerinin aksamasına • Bireysel baş etme kapasitesinin azalmasına • En çok önem verdiği hedeflerinden vazgeçmesine • İlerideki rollerini ve işini yerine getirememesine • Ailenin ve toplumun maddi kayıplar yaşamasına yol açar

36. TIBBİ HASTALIKLARAİLENİN • Kişinin ailesi de hasta kadar bir çok problem yaşar. • Aile üyelerinden birinin yaşadığı olumsuz durumlardan bütün fertler etkilenir. • Aile üyeleri problemi yaşayan kişinin sahip olduğu duygulara benzer duygular içerisindedir. • Eğer duygularını anlamak için çaba sarf edilmezse ve önemsenmezlerse daha da sinirli ve endişeli olacaklardır. Aşırı koruyucu ve aşırı kaygılı aile Aşırı hoşgörülü ve teslimiyetçi aile Mükemmelliyetçi ve denetleyici aile İlgisiz ve reddedici aile

37. Fiziksel hastalığın gelişimi ile hastalar ve onların aileleri bir çok psikolojik engellerle karşılaşırlar • Gelecek hakkında şüphe, belirsizlik • Hastalığını anlamlandırma (neden ben?) • Kontrol kaybı • Yetersizlik duygusu • Stigma • Hastalığı izleme • İzolasyon duygusu • Çevreye bağımlılık • Beden imajı endişeleri

38. TIBBİ HASTALIKLARA EŞLİK EDEN PSİKİYATRİK SENDROMLAR  • Psikososyal tepkiler • Uyum güçlükleri •  Organik beyin sendromları (deliryum/demans) •  Depresif bozukluklar •  Anksiyete bozukluğu •  Somatoform bozukluklar •  Kişilik bozuklukları •  Alkol ve madde kullanım bozukluğu •  Psikotik reaksiyonlar

39. Çeşitli kliniklere başvuran hastaların %20-50’sinde fiziksel hastalık yanında, tedavi gerektirecek düzeyde psikiyatrik ve psikososyal rahatsızlıklarlar saptanmıştır (Özkan 1993). • Genel hastanedeki hastaların %30-50’sinde her hangi bir psikiyatrik bozukluk olduğu (Mayou1986), • Tüm ayaktan hastaların %50’sinde, yatan hastaların en az %30’unda fiziksel durumlarıyla birlikte giden psikolojik reaksiyonların önemli olduğu saptanmıştır (Luna-Rainez 1989). • Genel populasyonun %15’inde ruhsal bozukluk gösterilmişken, genel hastanedeki hastaların %30-60’ının önemli psikolojik fonksiyon bozukluğu olduğu ve bu bozuklukların tıbbi hastalığa ikincil olarak geliştiği bilinmektedir (Srain 1982).

40. PSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR • Genel hastane hastalarında psikiyatrik bozukluklar normal popülasyona kıyasla çok yüksektir. •  • Topluma oranla genel hastanede; •  Depresif bozukluklar 2 kat, •  Majör depresyon 2-3 kat, • Madde kötüye kullanım bozukluğu 2-3 kat •  Somatizasyon bozukluğu 10 kat daha fazla görülmektedir • Deliryumun görülme oranı%18 olarak bildirilmiştir

41. Gelişen psikososyal sorunlar ve psikiyatrik bozukluklar; -Hasta, aile ve hekim için yeni güçlüklere yol açar, -Hastanın genel iyilik halini, -Uyumunu, -Yaşam kalitesini bozar, -Hastalığın seyrini, -Tedaviye cevabını etkiler, -Hastalığın komplikasyonlarını arttırır, -Morbiditeyi olumsuz yönde etkiler, -İş yükünü, tedavinin süresini ve masraflarını gereksiz arttırır.

42. Fiziksel Durum İle Ruhsal Durum Arasındaki Etkileşim Şekilleri • Fiziksel ve ruhsal bozuklukların rastlantısal birlikteliği olabilir. • Ortak bir sebebe bağlı fiziksel ve ruhsal bozukluğun gelişmesi. • Fiziksel hastalığın veya tedavinin psikiyatrik komplikasyonları. • Psikiyatrik hastalığın fiziksel komplikasyonları. • Fiziksel hastalığın psikolojik sebepleri (psikosomatik bozukluklar) • Primer psikiyatrik bir tablo olabilir (somatoform bozukluklar)

43. Fiziksel hastalığın kendisi beyin işlevlerini bozarak, ciddi ruhsal bozukluklara yol açabilir. • hastalığın algılanması ve hastanın yaşam alanlarına etkisine bağlı olarak da ciddi ruhsal bozukluklar (depresyon, anksiyete bozukluğu ...) gelişebilir. • Tedavide kullanılan ilaçlar, • İleri tanı ve tedavi yöntemlerinin (açık kalp ameliyatı, organ nakli, hemodiyaliz, katater uygulamaları, yoğun bakım vb....) psikiyatrik yan etkileri ve komplikasyonları söz konusudur.

44. Sıkıntı Çökkünlük Zihinsel karışıklık Uykusuzluk Kabus görme Gece sık uyanma Riskli davranışların devam etmesi Umutsuzluk, çaresizlik, suçluluk duygu ve düşünceleri Uyum güçlüğü Sosyal geri çekilme Panik halleri İsteksizlik Geleceğe dönük plan yapamama PSİKİYATRİK YARDIM, TEDAVİ, DANIŞMANLIK VE DESTEK GEREKTİREN BELİRTİLER

45. Hastalık ve tedavi süreciyle baş etme güçlükleri Hevessizlik Bellek bozukluğu İlgi alanı daralması Kişilik değişiklikleri İnkar, tedaviyi red Matem tepkileri Yaşam ideallerinin yok olması Mesleki işlevlerden uzaklaşma Düşünce ve dikkat boz. PSİKİYATRİK YARDIM, TEDAVİ DANIŞMANLIK VE DESTEK GEREKTİREN BELİRTİLER

46. HASTALIĞA PSİKOSOSYAL TEPKİLER • Hastalığa psikososyal tepkiler, hastanın psikolojik bütünlüğünü korumak için açığa çıkan tüm bilişsel, emosyonel ve davranışsal cevapları içerir. • Hastalık, basit (doğal) sıkıntıdan, kayıp-yas, narsistik bütünlüğün tehdit edildiği duygulanımına dek tepkiler uyandırır. KAYIP tepkisi ile GERÇEKÇİ KABULLENİŞ arasında çeşitli evreler vardır.

47. Anksiyete Öfke Umutsuzluk Suçluluk Güçsüzlük Yetersizlik Başarısızlık Çaresizlik Korku Depresyon Yalnızlık Üzüntü-keder Utanç Yas-matem Rahatlama Umut EMOSYONEL TEPKİLER

48. DAVRANIŞSAL TEPKİLER • Tedaviyi reddetme • Sosyal geri çekilme adaptif • İzolasyon • Hostilite • Destek arama • Altruism maladaptif • Yaşam öncelikleri belirleme • Hastalığında uzman olma

49. Her fiziksel hastalıkta, hastalığa tepkileri değerlendirirken şu üç katman arasındaki etkileşim dikkate alınır: Fiziksel İntrapsişik Patoloji Yaşantı Psikososyal Çevre

50. FİZİKSEL HASTALIĞA PSİKOLOJİK YANIT (Hastalığın ve Psikososyal Hastaya özgü öz. tedaviyöntemlerinin çevrenin öz. kognitif süreçler özellikleri) (kişilik, yaş, cins, savunmalar) Hastalığın öznel anlamı Başetme mekanizmaları (Davranışsal, kişilerarası, intrapsişik) Başarılı uyum Adaptasyon yapamama (Özgüven değer korunmuş) (Depresyon, anksiyete, içe çekilme)