9.Bölüm Kariyer Eğitim Programları

1. 9.BölümKariyer Eğitim Programları

2. SUNU PLANI • Kariyer Eğitim Programları • Kariyer Eğitimi Uygulamaları • Kariyer Eğitim Programlarının Geliştirilme Süreci • Kariyer Eğitiminde Okul Danışmanı ve Sınıf Öğretmeninin Rolleri ve Görevleri

3. Kariyer Eğitimi Programları İlköğretim ve lise öğrencilerinin içinde bulundukları yaş dönemine özgü mesleki gelişim görevlerini başarmalarında böylece gerçekçi ve tutarlı mesleki ya da eğitsel kararlar vermelerinde okul rehberlik ve psikolojik danışma programları kapsamında müdahalelere yer verilmesi gerekmektedir. • Mesleki Müdahale: Spokane (1991) mesleki müdahale (career interventions) kavramını“Bireylerin mesleki gelişimini desteklemek ve böylece uygun mesleki kararlar verebilmesini sağlamak amacıyla gerçekleştirilen etkinlikler” olarak tanımlanmaktadır

4. Mesleki Müdahaleler şu başlıklar altında incelenebilir. • Bireysel ve grupla mesleki danışma • Mesleki rehberlik/kariyer rehberliği • Kariyer eğitimi • Bilgisayar destekli mesleki önlemler • Bireysel ya da grupla test uygulamaları ve değerlendirmeleri

5. Kariyer eğitimi mesleki eğitim ve mesleki rehberlik kavramlarını çağrıştırabilir. • Mesleki eğitim, meslek ya da teknik alanda kariyer yapmak için hazırlanma eğitimidir. • Mesleki rehberlik/kariyer rehberliği, bireyinyaşam boyu kariyer gelişimini hedefleyen ve kariyer eğitimini de içine alan daha geniş bir kavramı ifade etmek için kullanılmaktadır.

6. Kariyer eğitimi öğrencilerin mesleki gelişimini hızlandırmak, gerçekçi ve tutarlı mesleki ya da eğitsel planlar yapmalarını sağlamak üzere düzenlenmiş hedeflerin eğitim programlarının diğer hedefler ile kaynaştırılması, öğrenim ortamının düzenlenmesinde meslek gelişimini kolaylaştırıcı yaşantıları kazandıran etkinliklere yer verilmesi olarak tanımlanmaktadır.

7. Okulların eğitim programları içerisinde kariyer eğitimine yer verilmesinin pek çok yararları şunlardır; • Okulda herkes özellikle öğretmenler meslek gelişimini gerçekleştirme çalışmalarında aktif rol alırlar, hatta bundan birinci derecede sorumlu olduklarını kabul ederler. • Kariyer gelişimi doğal gelişimin bir boyutu olarak gerçekleşir, mesleklerin gerekleri ile ilgili bilgileri ders konuları ile birlikte öğretilir ve onlarla bütünleştirilir. • Kariyer eğitimi programları ile tüm öğrencilere ulaşmak ve hepsinin temel mesleki gelişim görevlerini yerine getirmelerine yardımcı olmak mümkün olabilir. • Kariyer eğitiminden yararlanan öğrenciler daha üst düzeydeki mesleki danışmanlık hizmetleri almaya hazır hale gelebilirler. • Kariyer eğitimi programları ile meslek gelişimine kısa ve ekonomik yoldan yardımcı olmak mümkün olabilir.

8. Aşağıdaki kavramlar arasında ne gibi benzerlik ve farklılıklar olabileceği arkadaşlarınızla tartışınız . • Mesleki eğitim • Kariyer eğitimi • Mesleki rehberlik/kariyer rehberliği

9. Kariyer Eğitimi Programlarının Geliştirilme Süreci • Hedef grubu belirleme. • Hedef grubun eğitim ihtiyaçlarını belirleme. • Eğitim programının amaçlarını belirleme. • Eğitim programının hangi yöntemle sunulacağına karar verme. • Eğitim programının içeriğini yapılandırma. • Eğitim programını uygulama. • Eğitim programını değerlendirme.

10. Hedef Grubu Belirleme • Kariyer eğitimi programı geliştirmenin birinci adımı, eğitim programın kimlere dönük olarak yapılacağına karar verilmesidir. • İkinci adım, eğitim verilecek grubun cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey, mesleki hazır oluş ve gelişim düzeylerinin belirlemesidir. Kariyer eğitim programlarının hedef grubu belirlenirken mesleki gelişim düzeyi açısından benzer özelliklere sahip öğrencilerden gruplar oluşturulmalıdır

11. Hedef Grubun Eğitim İhtiyaçlarını Belirleme Kariyer eğitim programlarında öğrencilerin kariyer eğitim ihtiyaçları ; • Öğrencilere açık uçlu sorular sorularak, • Öğrencilerle yapılandırılmış görüşmeler yapılarak, • Öğrencilerin mesleki gelişiminin hangi aşamalarında olduklarının ölçme araçları ile belirlenerek , • Kariyer eğitimi programının içeriğinin ya da önceliklerin ne olması gerektiğini öğretmen ve yönetici gibi farklı grupların ilişkin görüşlerini alınarak belirlenebilir.

12. Eğitim Programının Amaçlarını Belirleme İlköğretim Birinci Kademe- Kariyer Eğitim Programlarının Genel Amacı • Çocuklara güçlü ve zayıf yönleri, ilgileri ve kişisel özellikleri ile ilgili farkındalık kazandırma, • Çocukların toplumda pek çok farklı mesleğin olduğunu fark etmelerini sağlama, • Çocuklara karar verme becerilerini geliştirmedir.

13. İlköğretim İkinci Kademe-Kariyer Eğitiminin Genel Amacı • Öğrencilerin çalışma ve öğrenme ile ilgili olumlu tutum ve alışkanlıklar geliştirmeleri sağlama, • İlgilerini ve yeteneklerini fark etmelerine yardımcı olma, • Eğitimsel amaçları ile kariyer fırsatları arasındaki ilişkiyi görmelerini sağlama, • Eğitimsel ve kariyer planlama için gerekli olan bilgiye nasıl ulaşabileceğini ve kullanabileceklerini öğretmedir.

14. Lisede Kariyer Eğitim Programlarının Genel Amacı • Öğrencilerin liseden ayrıldıktan sonraki iş ya da eğitimle ilgili bir sonraki adımlarını belirlemeleri, yaşamları ile ilgili eğitsel ve mesleki kararlar almalarını ve bu kararların sorumluluğunu üstlenmelerini sağlama, • İş arama ve iş görüşme becerilerinin öğretmedir.

15. Eğitim Programının Hangi Yöntemle Sunulacağına Karar Verme Kariyer eğitim programları; • Kariyer eğitim programının okulların rehberlik ve psikolojik danışma programlarının bir parçası olarak ilköğretim birinci sınıftan lise 12. sınıfa kadar tüm sınıf düzeylerinde sınıf içi etkinliklerle, • Yapılandırılmış programlarla küçük grup rehberliği uygulamaları şeklinde , • Seminer ve konferanslarla geniş gruplara yönelik olarak hazırlanan etkinliklerle uygulanabilir.

16. Kariyer Eğitim Programının İçeriğini Yapılandırma Hedefler belirlendikten ve gözlenebilir davranışlara çevrildikten sonra “neler nasıl öğretilecek?” sorusunun cevaplandırılmasına sıra gelir. İçeriği yapılandırma; • Sürecin nasıl planlanacağı, • Hangi konuların hangi sıra ile ele alınacağı • Ne tür araç gereçlerin, öğretim yöntemlerinin ve etkinliklerin kullanılacağı, • Programa katkıda bulunacak öğretmen, anne baba gibi kaynakların kimler olacağı, • Zamanı planlamayı içerir.

17. Kariyer Eğitim Programını Uygulama Kariyer eğitim programlarının uygulanmasında dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır: • Öğrencilerin somut ve soyut düşünebilmelerine ya da entelektüel gelişim düzeylerine göre etkinliklerin gelişim düzeyi yükseltilmeli ya da düşürülmelidir. • Öğrenciler bir sınıf düzeyinde daha önce kazanılması gereken yeterlilik düzeyine ulaşmadıysa, bu öğrencilere öncelikle bu yeterliliğin kazandırılması ile ilgili çalışmalar yapılmalıdır.

18. Müdahale amaçları öğrencilerin içinde bulundukları kariyer gelişim dönemlerine uygun olarak düzenlenmelidir. • Bilişsel düzeyi düşük öğrencilerle çalışırken bilgiler öğrencilerin anlayabileceği şekilde basit ve kendi yaşantılarından örneklerle anlatılmalı, rol oynama ve model olma gibi yaşantısal etkinliklere ağırlık verilmelidir. • Mümkün olduğunda anne babalarda sürece dahil edilmelidir.

19. İlköğretim Birinci Kademede Kariyer Eğitimi Programları Nasıl Uygulanmalı? • Somut, yaşantı temelli ve öğrencilerin aktif katılımını içermelidir. • Oyun, bu dönemde mesleki gelişimi kolaylaştırmada bir araç olarak kullanılmalıdır. • Resim yapma, çizim, hikaye, ve şiir yazma gibi yaratıcı tekniklerden yararlanılabilir.

20. İmgeleme / hayal etme tekniği kullanılabilir. • Öğrencileriyle, meslekleri icra eden bireylerin rollerini ve iş ortamlarını gözlemeleri ve böylece öğrencilere toplumda farklı meslekler olduğunu tanıtmak için iş yerlerine ziyaretler yapılabilir. • Derslerin içeriği ders öğretmeni tarafından mesleki gelişim hedefleri ile bütünleştirilerek verilebilir

21. İlköğretim İkinci Kademede Kariyer Eğitimi Programları Nasıl Uygulanmalı? • Çocukların aktif olma fırsatı sağlayacak inceleme, araştırma, grup tartışmaları, proje oluşturma gibi yöntemlerin kullanılabilir. • Öğrencilerin girmeyi planladığı bir mesleğin icra edildiği iş yerini ziyaret etmeleri, meslek kurumlarına inceleme gezileri düzenlenmesi, böylece meslek elemanları ile gözlem ve görüşme yapmaları sağlanabilir.

22. Grup tartışması tekniğinden yararlanılabilir • Öğrenciler bir proje olarak meslekleri tanıtan bülten ya da poster hazırlayabilirler. Bunları okulun gazetesinde ya da ilan tahtasında sergileyebilirler. • Öğrenciler genel ilgi alanlarına giren bir çalışanla görüşme yapabilir.

23. Lise Kariyer Eğitimi Programları Nasıl Uygulanmalıdır ? • Farklı mesleklere mensup kişilerin ya da eski mezunların sınıfa ya da okula davet edilmesi, öğrencilere meslekleri tanıtmaları sağlanabilir. • Hipotetik mesleki vakalar grup tartışma tekniği ile ele alınabilir. • Rol oynama, lisede kariyer eğitimde yararlanabilecek bir diğer tekniktir.

24. Kariyer Eğitimi Programını Değerlendirme Değerlendirme sadece programın sonuçlarının ele alınmasını içermez, değerlendirme tüm süreç için yapılmalıdır. Değerlendirme, programın amaçlarında yer alan her bir yeterlilik ve hedef davranış için ayrı ayrı yapılmalıdır.

25. Değerlendirme de aşağıdaki sorulara yanıt aranır. • Programda yer alan öğretim yöntemlerinin ya da etkinliklerin uygulanmasında, zamanlamada bir sorun oldu mu? • Programın uygulanması, yeterli araç gereç ya da kaynaklarla desteklendi mi? • Ek araç gereçlere, etkinliklere gerek oldu mu ?

26. Değerlendirme Yöntemleri • Öğrenciler kariyer eğitim programından ne derece ve hangi boyutlarda yararlandıkları ile ilgili sorular sorarak, • Her oturumun sonunda yazılı değerlendirme formları da kullanılarak, • Uygulanan programın öğrenciler üzerindeki etkileri standart ölçme araçları ile değerlendirilerek,

27. Gerçek ortamlara ya da rol oynama ile oluşturulan durumlarda öğrencilerin öğrendikleri becerileri sergilemeleri istenerek, • Programa katılmayan aile üyelerinden, öğretmen ya da diğer ilgili kişilerden öğrencilerin kariyer gelişimi davranış ve tutumlarına ilişkin geribildirimleri alınarak yapıla bilinir.

28. Kariyer Eğitimi Programlarının Uygulanmasında Okul PsikolojikDanışmanın Rolü Kariyer eğitimi programlarının planlanmasında ve uygulamasında okul psikolojik danışmanı; • Koordinatör olarak okulun kariyer eğitimi programın uygulanmasını ve program kapsamındaki etkinliklerin yürütülmesini koordineeder.

29. Müşavir olarak okul psikolojik danışmanı okul ortamında öğretmenlere, anne babalara ve yöneticilere çocukların kariyer gelişimlerine nasıl yardımcı olabilecekleri konusunda bilgi ve beceri kazandırmak için bireysel ve grup toplantıları yapar. • Uzman olarak mesleki bilgi ve becerilerini kullanarak sınıf öğretmeninin mesleki gelişimi kolaylaştırıcı etkinlikleri ders programına kaynaştırmasına ve etkinlikleri uygulamasına yardımcı olur.

30. Kariyer Eğitimi Programlarının Uygulanmasında Sınıf Öğretmeninin Rolü • Okullarda öğrencilerin kariyer gelişim ihtiyaçlarının karşılanmasında öğretmenler, yöneticiler, okul psikolojik danışmanları ile işbirliği içinde çalışırlar. • İlköğretim ilk kademede okullarında kariyer eğitiminin yürütür. • Okul programı içerisinde sınıf temelli kariyer etkinlikleri uygularlar.

31. Sonuç • Genel olarak ülkemizde ve yurtdışında yapılan çalışmalar incelendiğinde kariyer eğitim programlarının gelişimsel yaklaşıma dayalı olarak geliştirip uygulandığı görülmektedir. • İleride yapılacak çalışmalarda öğrencilerin mesleki gelişimlerine yardımcı olmak amacıyla sosyal-bilişsel, davranışsal gibi farklı yaklaşımları temel alan kariyer eğitim programları da geliştirilerek uygulanabilir ve programların öğrenciler üzerindeki etkileri araştırılabilir.

32. Sonuç • Bu bölümde öğrendiklerinizi özetleyiniz. • İlgili kavramları tanımlayınız. • Kariyer Eğitimi • Mesleki Eğitim • Mesleki Rehberlik/Kariye Rehberliği kavramları • Kariyer eğitim programı geliştirilirken takip edilecek adımları ve dikkat edilecek hususları öğrendiniz mi? • Kariyer eğitimi programlarının uygulanmasında okul psikolojik danışmanı ile sınıf öğretmeninin rolü hakkında bilgi edindiniz mi?

33. TEŞEKKÜRLER