Prof. dr Jouke van Dijk Hoogleraar regionale arbeidsmarktanalyse

1. KETEN = DOEN!SAMENWERKENIN DE KETENKetendag Noord, 15 maart 2005, Abe Lenstra stadion, Heerenveen Prof. dr Jouke van Dijk Hoogleraar regionale arbeidsmarktanalyse Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen Rijksuniversiteit Groningen jouke.van.dijk@rug.nl www.joukevandijk.nl

2. Mijn opdracht: • Arbeidsmarkt 2005: hoe staan we ervoor? • Ontwikkelingen in 2005 per sector • Regionale verschillen • Benadering werkgevers • Ontwikkeling 2005-2008 • Waar moeten sociale diensten, UWV en CWI in investeren? • Aanbevelingen inzake arbeidsmarktbeleid

3. Geregistreerde werkloosheid WLB en NWW in % Nederland 1950-2004 2004

4. x 1 000 500 400 300 200 100 0 2002 2003 2004 Seizoensgecorrigeerde werkloze beroepsbevolking (driemaands voortschrijdend gemiddelde) Openstaande vacatures (ultimo kwartaal) Werkloosheid en vacatures

5. Indicatoren onbenut arbeids-aanbod in Nederland • WLB = Werklozen CBS dec 2004 480.000 • NWW= CWI december 2004700.000 • MWU = met werkgerelateerde uitkering • WW, WWB, WAO-uitk. eind 2004 • 315.000 + 360.000 +765.000 = 1.440.000 • Openstaande vacatures eind 2004:120.000

6. Sectorale ontwikkelingen 1950-2040 20 05 Bron: CPB, 2004

7. Vergrijzing: leeftijdsstructuur Noorden, 2000 en 2030 (%) Bron data: RPB

8. Percentage jongeren (0-15 jaar) en ouderen (50-64 jaar) in bevolking Nederland Groningen

9. Kansen en bedreigingen?? • Toekomst industrie: concurrentie Oost-Europa, India en China • Toekomst diensten: persoonlijk diensten – uitbesteden huishoudtaken, zorg • Vergrijzing zorgt voor krappere arbeidsmarkt en toename van de vraag naar zorg en dus banen in de zorg • Sociale zekerheid en arbeidsmarktflexibiliteit • Herkeuringen WAO: naar WWB, naar werk of naar ????

10. Werkgelegenheidsgroei in % in Noorden en Nederland Bron: PWR/RUG

11. Banengroei per postcodegemiddeld 1999-2003 Bron: PWR

12. Werkloosheid (WLB, update CBS jan 2005) Prog nose Bron: CBS, RUG

13. Groei werkloosheid (NWW) dec.03–dec.04 • Werkloosheid groeit 1,2% in het Noorden en dat is langzamer dan landelijk 2% • Grn. +1,4% Frl. +0,7% Dr. + 1,6% • Jongeren: -8,5% • Vrouwen: +2,5% • HBO WO: +5,6%

14. Werkloosheid middelbaar opgeleiden NWW ultimo 2003 Bron: CWI

15. Arbeidsaanbod middelbaar fase 1 NWW en schoolverlaters 2004 Bron: CWI, Geoshare

16. Arbeidsvraag middelbaar opgeleiden 2004 Bron: RUG, PWR

17. Aansluiting op de arbeidsmarktmiddelbaar opgeleiden 2004 Bron: RUG, PWR, CWI, Geoshare

18. Conclusie Economisch herstel in 2005 Noorden volgt landelijk trend goed: recessie niet dieper dan landelijk Werkloosheid loopt op in 2005, vooral door WAO-herkeuring

19. Arbeidsmarktbeleid

20. Wat wilt u bereiken? • Optimaal laten functioneren van de arbeidsmarkt voor de productiefactor arbeid? • Verbeteren arbeidsmarktpositie kansarmen? • Minimaliseren aantal uitkeringen? • Binnen budget blijven? • Winst maken? • Ideale levensloop mogelijk maken? • Lange of korte termijn? • Doel kan/zal per organisatie verschillen • Reïntegratie bedrijven hebben eigen doel

21. De transitionele arbeidsmarkt Opleiding Pensioen Betaalde arbeid inactiviteit Huishoud/zorgtaken Ziekte, arbeids-ongeschikt Andere redenen

22. De werklozenmarkt van 2004 in cijfers • Deelnemers aan trajecten: 200.000 • Vanuit UWV: 90.000 • Vanuit Gemeenten: 60.000 • Vanuit werkgever of arbodienst: 50.000 • Individueel (IRO): 3.200 • Gespendeerd door de overheid: € 539 miljoen • Bron: NRC / Stichting Borea

23. De werklozenmarkt 2004: resultaten • Werklozen doorgestuurd vanuit UWV (WAO en WW) • Werk voor minstens een half jaar: 28% • Terug naar uitkering of bijstand: 45% • Geen werk, wel succesvol uitgestroomd: 23% • Werklozen gestuurd vanuit werkgever of arbodienst: • Werk voor minstens een half jaar: 31% • Terug naar uitkering of bijstand: 24% • Geen werk, wel succesvol uitgestroomd: 42% • Werklozen doorgestuurd vanuit gemeenten: • Werk voor minstens een half jaar: 20% • Terug naar uitkering of bijstand: 33% • Geen werk, wel succesvol uitgestroomd: 43% • Bron: NRC / Stichting Borea

24. Effectiviteit arbeidsmarktbeleid (1) • Micro-effectiviteit: individu krijgt grotere kans op een baan • Wat werkt goed? • Prikkels voor uitkeringsgerechtigden: (sancties, bonussen, controles, e.d.) • Instroomsubsidies voor werkgevers • Wat werkt minder? • Additionele scholing (alleen voor specifieke groepen als ouderen) • Additionele arbeid (wel waardevol als alternatief voor regulier werk)

25. Effectiviteit arbeidsmarktbeleid (2) • Micro-effectiviteit: (vervolg) • Lange termijneffect is eerder kleiner dan groter dan het korte termijn effect • De niet-markteffecten worden vaak niet meegenomen bij het oordeel over het effect van arbeidsmarktbeleid, denk aan het effect op gezondheid, sociale participatie etc. • Macro-effectiviteit is door het optreden van verdringingseffecten niet groot voor: • aansluiting vraag en aanbod op de arbeidsmarkt • banencreatie door meer aanbod en minder druk op de lonenBron: SEOR, Effectiviteit van reïntegratie, jan. 2005

26. Arbeidsmarktbeleid = keuzes maken • Omvang en aard van het probleem (arbeidsmarktinformatie) • Gaat het probleem vanzelf over? Is het probleem onoplosbaar? • Arbeidsmarktdynamiek – knelpunten • Wie wil ik helpen? Wie kan ik helpen? • Hoe kan ik helpen? • Werkt het beleid? (monitoring – evaluatie) • Kan het efficiënter?

27. Arbeidsmarktbeleid • Work first • Niet-willers en niet-kunners • Sanctie – beloning • Stageplaatsen – werkervaring – beroepsbeeld • Startkwalificaties • Meer additionele arbeid • één loket of één loket extra? • Minder bureaucratie • Sollicitatieplicht afschaffen? • Minder markt, meer overheid

28. Arbeidsmarktbeleid: de keten • CWI: inschrijving, selectie fase 1 of fase 2/3/4/ bemiddeling naar werk: prikkel op resultaat? • UWV (WW+WAO): • WW: kansrijken  werk / rest naar WWB/WAO • WAO: kansrijken  werk / herkeurenWW/WWB • bemiddeling: (financiële) prikkel op resultaat? • Gemeenten (WWB): • Uitstroom naar werk, WAO of geen uitkering • Onvoldoende vacatures?  additionele arbeid • Sterke (financiële) prikkel op resultaat!  Budgettaire problemen? • Ontslagen  WW  taken (na enige tijd) laten vervullen door additionele arbeid? Gemeente als zinkputje?

29. Hoe komen we tot een effectief arbeidsmarktbeleid voor werkzoekenden, werkgevers en de samenleving als geheel?

30. Waar moeten sociale diensten, UWV en CWI in investeren? • Reële doelstellingen formuleren • Die duidelijk maken en onderling afstemmen in de keten en regionaal • Inzicht verwerven in effectiviteit en efficiëntie van reïntegratie trajecten • Minder bureaucratie • Betere organisatie / ICT • Klantvriendelijkheid naar werkzoekenden en naar werkgevers • Meer contacten met onderwijsveld en bedrijven

31. KETEN = DOEN!SAMENWERKENIN DE KETENKetendag Noord, 15 maart 2005, Abe Lenstra stadion, Heerenveen Prof. dr Jouke van Dijk Hoogleraar regionale arbeidsmarktanalyse Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen Rijksuniversiteit Groningen jouke.van.dijk@rug.nl www.joukevandijk.nl