MACIEJ JASZCZUK Główny Specjalista Departament Polityki Transportowej i Spraw Międzynarodowych

1. Polskie systemy transportowe na tle systemów europejskich – sieć TEN-T i polskie postulaty jej rozszerzenia w roku 2010, współdziałanie z krajami sąsiedzkimi w tej dziedzinie MACIEJ JASZCZUK Główny Specjalista Departament Polityki Transportowej i Spraw Międzynarodowych Ministerstwo Infrastruktury Warszawa, styczeń 2008 r.

2. 1. Transeuropejska Sieć Transportowa (TEN-T) – rys historyczny, definicja Zasady rozwoju systemu transportowego w układzie gałęziowym i terytorialnym sformułowane są w oparciu o Transeuropejskie Korytarze Transportowe i sieć uzupełniającą, które razem tworzą Transeuropejską Sieć Transportową (ang. Transeuropean Transport Network TEN-T). Korytarz transportowy jest to ciąg infrastruktury transportowej międzynarodowego znaczenia, wzdłuż którego przebiegają szlaki transportowe o odpowiednich parametrach technicznych z rozmieszczonymi na nich węzłami transportowymi (np. centra logistyczne). Ze względu na swe położenie geograficzne Polska zajmuje istotne miejsce w układzie sieci międzynarodowych korytarzy transportowych.

3. 1. Transeuropejska Sieć Transportowa (TEN-T) – rys historyczny, definicja Według ustaleń Paneuropejskich Konferencji Ministrów Transportu (Kreta 1994, Helsinki 1997) przez terytorium Polski przebiegają cztery z dziesięciu Korytarzy Paneuropejskich: • KORYTARZ I – Helsinki – Tallin – Ryga – (Kaliningrad – Gdańsk) - Kowno – Warszawa; • KORYTARZ II – Berlin – Warszawa – Mińsk – Moskwa – Niznij Nowgorod; • KORYTARZ III – Berlin / Drezno – Wrocław – Katowice – Kraków – Lwów – Kijów; • KORYTARZ VI – Gdynia / Gdańsk – Warszawa – Katowice – Żylina (Ostrawa – Brno – Brzeclaw) Obecnie proces stanowienia Korytarzy Paneuropejskich uważa się za zamknięty. UE skupia się na realizacji wytyczonych celów dotyczących budowy i modernizacji istniejącej sieci TEN-T. Realizowana jest współpraca wielostronna w ramach ww. Korytarzy (Komitety Sterujące, grupy robocze) z udziałem Komisji Europejskiej.

4. 1. Transeuropejska Sieć Transportowa (TEN-T) – rys historyczny, definicja Sieć uzupełniająca TEN-T znajduje się poza Korytarzami Paneuropejskimi. Została zdefiniowana w celu optymalizacji poprowadzenia międzynarodowego tranzytu lądowego przez poszczególne państwa członkowskie Unii Europejskiej. Podstawą zdefiniowania tej sieci była sieć TINA, która powstała w wyniku analiz konsultantów w okresie przedakcesyjnym w latach 90-tych. Prace te były prowadzone na zlecenie i pod auspicjami Komisji Europejskiej. Sieć składa się z linii kolejowych, dróg kołowych, śródlądowych dróg wodnych, lotnisk, portów morskich i rzecznych. Sieć TEN-T stanowi dla Unii Europejskiej kluczową sieć transportową, która musi spełnić wysokie kryteria techniczne celem spełnienia zasady unijnych swobód przemieszczania się ludzi, towarów i usług. Jej budowa i modernizacja jest finansowana z Funduszu Spójności i Funduszu TEN-T.

5. 1. Transeuropejska Sieć Transportowa (TEN-T) – rys historyczny, definicja Członkostwo Polski w UE było poprzedzone negocjacjami akcesyjnymi m.in. w rozdziale „Transport”. Jedną z jego części jest zdefiniowanie Transeuropejskiej Sieci Transportowej (TEN-T). Sieć TINA z dniem akcesji Polski do UE, tj. 1.05. 2004 r. została formalnie przekształcona w sieć TEN-T, która po upływie okresów przejściowych powinna spełniać odpowiednio wysokie parametry techniczne. W przypadku dróg dotyczą one jedynie w praktyce dopuszczenia do ruchu pojazdów o nacisku 11,5 tony na oś na tej sieci. W przypadku kolei – uzyskania prędkości 160 km/h dla transportu osobowego i 120 km/h dla transportu towarowego oraz nacisku 22,5 tony na oś. Kwestie rozwiązań docelowych w postaci autostrady, drogi ekspresowej jedno-lub dwujezdniowej, linii kolejowej dwu- lub jednotorowej, elektryfikacji, itp. stanowią decyzje wewnętrzne każdego państwa członkowskiego, w zależności od obecnych i planowanych potoków ruchu.

6. 1. Transeuropejska Sieć Transportowa (TEN-T) – rys historyczny, definicja W 2002 r. Komisja Europejska uznała, że sieć transportowa powinna przekształcić się w narzędzie integracji europejskiej i działać w warunkach jednego rynku przewozowego. Priorytetowymi celami polityki transportowej UE są inwestycje w infrastrukturę transportową. Dotąd była ona nadmiernie nastawiona na potrzeby poszczególnych krajów członkowskich. Transeuropejska Sieć Transportowa (TEN-T) po rozszerzeniu UE dn. 01.01 2007 r. obejmuje: • 75.200 km dróg, • 78.000 km linii kolejowych, • 330 lotnisk, • 270 międzynarodowych portów morskich, • 210 portów żeglugi śródlądowej. Polityka transportowa UE kładzie nacisk m.in.. na takie działania, jak: • rozwój infrastruktury multimodalnej, • multimodalne koncepcje logistyczne, np. węzły intermodalne, • międzynarodową współpracę przedsiębiorstw transportowych, • rozwój łańcuchów logistycznych.

7. 1. Transeuropejska Sieć Transportowa (TEN-T) – rys historyczny, definicja

8. 1. Transeuropejska Sieć Transportowa (TEN-T) – rys historyczny, definicja

9. 2. Traktat akcesyjny – istniejąca sieć TEN-T w Polsce Road Network • Corridor I - Budzisko - Augustów - Białystok - Ostrów Mazowiecka – Warszawa - 339 km; • Corridor I a- Grzechotki - Elbląg – Gdańsk - 114 km, • Corridor II - Świecko - Poznań - Konin - Łowicz - Warszawa - Siedlce – Terespol; planned new motorway: Świecko - Poznań - Stryków (Łódź) – Warszawa – Siedlce – Kukuryki – 682 km; • Corridor III - Olszyna / Zgorzelec - Legnica - Bielany Wrocławskie (Wrocław) - Gliwice - Katowice - Kraków - Tarnów - Rzeszów - Przemyśl – Medyka; planned new motorway: Olszyna / Zgorzelec - Legnica - Bielany Wrocławskie (Wrocław) - Gliwice - Katowice - Kraków - Rzeszów – Korczowa- 818 km; • Corridor VI - Gdynia / Gdańsk - Toruń - Włocławek - Łódź - Piotrków Trybunalski - Częstochowa - Katowice - Bielsko-Biała - Żywiec - Zwardoń; additional route via Warszawa: Gdańsk - Elbląg - Mława - Warszawa - Piotrków Trybunalski; branch to Poznań: Dolna Grupa (Grudziądz) - Bydgoszcz - Poznań; branch to Cieszyn: Bielsko-Biała - Cieszyn; planned new motorway: Gdynia / Gdańsk - Toruń - Włocławek - Łódź - Piotrków Trybunalski - Częstochowa - Gliwice – Gorzyczki - 1447 km; • TINA - Warszawa - Lublin – Dorohusk – 243 km; • TINA - Świnoujście - Szczecin - Świebodzin - Legnica – Lubawka / Jakuszyce - 490 km; • TINA - Piaski (Lublin) - Zamość – Hrebenne 125 km; • TINA - Toruń - Sierpc – Płońsk – 146 km; • TINA - Rzeszów - Barwinek - 91 km; • TINA - Piotrków Trybunalski - Wrocław – Bolków – 300 km; • TINA - Kołbaskowo – Szczecin - 13 km. TOTAL LENGTH: 4816 km

10. 2. Traktat akcesyjny – istniejąca sieć TEN-T w Polsce

11. TEN-T Corridors Additional TEN-T Corridors Planned TEN-T Corridors TEN Network National Roads Network Sieć TEN-T w Polsce: Korytarze Paneuropejskie i sieć uzupełniająca Main Airports Main Seaports Gdańsk Szczecin Poznań Warszawa Wrocław Katowice Rzeszów Kraków

12. 2. Traktat akcesyjny – istniejąca sieć TEN-T w Polsce Railway Network • Corridor I: Warszawa - Białystok - Suwałki – Trakiszki – 340 km; • Corridor I a: Gdańsk - Tczew - Elbląg - Braniewo - 141km; • Corridor II Kunowice - Poznań - Kutno - Warszawa - Łuków – Terespol, additional line for freight: Łowicz - Pilawa – Łuków – 869 km; • Corridor III: Zgorzelec - Legnica - Wrocław - Opole - Katowice - Kraków - Tarnów - Przemyśl – Medyka, additional line for freight: Wrocław - Opole - Gliwice - 732 km; • Corridor VI: Gdynia - Gdańsk - Tczew - Iława - Warszawa - Zawiercie - Katowice - Bielsko-Biała - Zwardoń / Zebrzydowice, additional line for freight: Tczew - Inowrocław - Tarnowskie Góry Chorzów – Pszczyna – 1526 km; • TINA: Świnoujście - Szczecin - Rzepin / Poznań - Wrocław – Międzylesie – 999 km; • TINA: Warszawa - Pilawa - Lublin – Dorohusk – 267 km; • TINA: Kędzierzyn-Koźle – Chałupki – 54 km; • TINA: Poznań – Inowrocław – 107 km; • TINA: Psary – Kraków - 71 km. TOTAL LENGTH: 5106 km

13. 2. Traktat akcesyjny – istniejąca sieć TEN-T w Polsce

14. 2. Traktat akcesyjny – istniejąca sieć TEN-T w Polsce Inland waterway network • Odra (Oder) from confluence of Nysa Łuzycka river to the Bay of Szczecin and to the Baltic SeaWisła (Vistula) from Tczew to confluence to the Baltic Sea. Airports • 1. Warszawa – Okęcie (international), • 2. Kraków – Balice (community), • 3. Gdańsk - Rębiechowo (regional) • 4. Poznań – Ławica (regional), • 5. Wrocław – Strachowice (regional), • 6. Katowice – Pyrzowice (regional), • 7. Szczecin – Goleniów (regional), • 8. Rzeszów – Jasionka (regional). Seaports (cat. A) • 1. Gdańsk • 2. Gdynia • 3. Szczecin • 4. Świnoujście

15. 3. Rewizja wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T Akty prawne UE w sprawie wytycznych Wspólnoty dotyczących rozwoju Transeuropejskiej Sieci Transportowej: • Decyzja nr 1692/1996/EC Parlamentu Europejskiego i Rady – zawiera mapy sieci TEN-T i kryteria wyboru dla sieci TEN-T; • Decyzja nr 1346/2001/EC Parlamentu Europejskiego i Rady – zawiera kryteria wyboru dla sieci TEN-T; • Decyzja nr 884/2004/EC Parlamentu Europejskiego i Rady zawiera kryteria wyboru dla sieci TEN-T i listę 30 projektów priorytetowych na sieci TEN-T. Projekty priorytetowe na sieci TEN-T dotyczące Polski zdefiniowane w rezultacie prac Grupy Wysokiego Szczebla-1 (HLG-1) pod przewodnictwem Karela van Mierta w l. 2003-4: • Nr 21 – Autostrady morskie (Morza Bałtyckiego); • Nr 23 – Linia kolejowa Gdańsk – Warszawa – Brno/Bratysława/Wiedeń; • Nr 25 – Autostrada Gdańsk – Brno /Bratysława – Wiedeń; • Nr 27 – Rail Baltica: Warszawa – Kowno – Ryga – Tallin – Helsinki.

16. 3. Rewizja wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T Mapa projektów priorytetowych znaczenia europejskiego na sieci TEN-T Projekty te zostały zdefiniowane w wyniku prac Grupy Wysokiego Szczebla -1 (HLG-1) w latach 2003-2004 pod przewodnictwem p. Karela van Mierta. Polskę reprezentował ówczesny Podsekretarz Stanu w Min. Infrastruktury – Sergiusz Najar.

17. 3. Rewizja wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T Na początku XXI stulecia systemy transportu europejskiego zderzyły się z poważnym brakiem zrównoważenia poszczególnych rodzajów transportu. Faworyzowane były środki transportu powodujące największe zanieczyszczenia oraz zagęszczenie. Wymagało to zmiany strategii we Wspólnej Polityce Transportowej, która postawiłaby użytkowników w centrum systemu gwarantującego ich prawo do efektywnego, bezpiecznego, wygodnego i przyjaznego dla środowiska transportu”. (Końcowy Raport TINA, kwiecień 2002 r.) Rozwój infrastruktury transportowej jest jednym z najważniejszych priorytetów europejskiej polityki transportowej stwierdza tzw. Biała Księga (White Paper) – dokument przyjęty w r. 2001 przez Komisję Europejską: „Europejska Polityka Transportowa do r.2010: Czas na decyzje”.

18. 3. Rewizja wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T Art. 21 Decyzji nr 1692/96/EC: „Co 5 lat po wejściu w życie Decyzji, zaś po raz pierwszy przed 1 lipca 1999 roku, Komisja przedłoży raport Parlamentowi Europejskiemu i Radzie wskazujący na wytyczne, które trzeba wdrożyć, aby wziąć pod uwagę kwestie ekonomiczne i technologiczne w zakresie transportu, w szczególności w transporcie kolejowym.” Ostatnia rewizja wytycznych odbyła się w 2004 r., której wynikiem była Decyzja 884/2004/EC. Kolejna rewizja wytycznych jest planowana w 2009 lub w 2010 roku. Jej przedmiotem będzie przede wszystkim: • przegląd wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T; • realizacja projektów priorytetowych znaczenia europejskiego na sieci TEN-T. Przy okazji rewizji będzie istniała możliwość wystąpienia do Komisji z wnioskiem o modyfikację pozostałej sieci TEN-T. Komisja, jednakże, pozytywną odpowiedź może uzależnić od stanu realizacji dotychczasowych projektów priorytetowych.

19. 3. Rewizja wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T Mapa osi transkontynentalnych zdefiniowanych przez HLG-2

20. 3. Rewizja wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T • Komisja Europejska w 2007 r. oficjalne rozpoczęła rozmowy o rozszerzeniu głównych osi międzykontynentalnych stanowiących przedłużenie sieci TEN-T poza terytorium Unii Europejskiej. Idea ta została zdefiniowana w wyniku prac Grupy Wysokiego Szczebla-2 (HLG-2) pod przewodnictwem Loyoli de Palacio w 2005 roku. Wówczas Komisja Europejska, w porozumieniu z 25 państwami spoza UE, wytyczyła pięć podstawowych, priorytetowych osi transkontynentalnych w relacji Europa – Azja i Europa – Afryka, które miałyby stanowić przedłużenie dotychczasowych sieci TEN-T z terytorium UE. Międzynarodowy charakter tych osi nadaje nowy, regionalny wymiar proponowanej współpracy UE z krajami trzecimi. • Szczegóły współpracy dotyczące zasad i mechanizmów prawnych oraz wiążącej się z tym skuteczności działań są przedmiotem analiz i konsultacji społecznych. W ich rezultacie opracowany został Komunikat Komisji ze stycznia 2007 roku (COM(2007)32) pt. „Rozszerzenie głównych Trans-Europejskich Osi Transportowych na kraje sąsiadujące”. Na jego podstawie omówiony został Plan Działań „Transport Regionalny” dla regionu Morza Śródziemnego na lata 2007 – 13 oraz nowy instrument finansowy – Fundusz Inwestycji Sąsiedztwa.

21. 3. Rewizja wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T Kierunek działań DG TREN na najbliższe lata 2008 -13: • 70% środków finansowych UE kierowanych jest na projekty priorytetowe z Załącznika III do Decyzji 884/2004/WE, szczególnie na odcinki transgraniczne, • Promocja projektów dotyczących wykorzystywania inteligentnych systemów transportowych (np. ERTMS), • Rozpoczęcie prac w 2008 r. nad kolejną rewizją wytycznych ds. TEN-T planowaną w 2010 roku, • Greening of TEN-T – ukierunkowanie rozwoju sieci na rzecz bardziej ekologicznych rodzajów transportu – poszukiwanie rozwiązań logistycznych, które pozwoliłyby w bardziej optymalny dla środowiska i gospodarki sposób korzystać z całej infrastruktury, • Zmiana podejścia do sieci TEN-T ze zorientowanego obecnie na transport pasażerski na ukierunkowane przewozy towarowe. W tym kontekście w 2008 r. ukażą się: komunikat ws. dotychczasowych i przyszłych działań na rzecz ekologicznego transportu, w szczególności z wykorzystaniem inteligentnych systemów transportowych oraz komunikat ws. internalizacji kosztów zewnętrznych w transporcie.

22. 3. Rewizja wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T Działania strony polskiej: • Powołanie Zespołu ds. przygotowania propozycji modyfikacji wspólnotowych wytycznych dotyczących rozwoju Transeuropejskiej Sieci Transportowej (TEN-T) – Zarządzenie nr 23 Ministra Transportu z dnia 31 sierpnia 2006 r.; • Do zadań Zespołu należy: • analiza obecnego przebiegu sieci TEN-T w Polsce oraz zebranie i selekcja propozycji modyfikacji sieci TEN-T, w tym projektów priorytetowych znaczenia europejskiego na terytorium Polski; • przedłożenie do akceptacji Kierownictwa resortu ostatecznej wersji propozycji modyfikacji sieci TEN-T opracowanej przez Zespół; • monitorowanie prac mających na celu modyfikację wspólnotowych wytycznych dotyczących rozwoju sieci TEN-T prowadzonych w instytucjach UE; • Zespół otrzymał ok. 150 propozycji modyfikacji sieci TEN-T, po dokonaniu analizy i selekcji decyzja ws. wyboru propozycji modyfikacji sieci TEN-T została podjęta na VI posiedzeniu w dn. 28.09.2007 r.; • Zespół zakończy prace w I połowie 2008 r. po opracowaniu uzasadnień do propozycji modyfikacji, dokonaniu uzgodnień z krajami sąsiadującymi oraz przedłożeniu wniosku strony polskiej Komisji Europejskiej; 5. Przewodniczącym Zespołu jest Sekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury.

23. 3. Rewizja wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T Projekty modyfikacji sieci TEN-T wybrane przez Zespół: TRANSPORT DROGOWY • S-19 - Kuźnica Białostocka – Białystok – Lublin – Rzeszów, • S-7 – Warszawa – Radom – Kielce – Kraków – Chyżne, • S-10 – Szczecin – Piła – Bydgoszcz – Toruń, • S-6 – Szczecin – Koszalin – Piła, • S-15,16 – Grudziądz – Ostróda – Olsztyn – Augustów, • S-74 – Piotrków Tryb. – Kielce – Rzeszów, • S-12 – Piotrków Tryb. – Radom – Lublin, • Nr 46 – Kudowa Słone – Opole – Częstochowa – Kielce – Lublin – Włodawa, • S-11, S-5 – Koszalin – Poznań – Ostrów Wlkp. – Tarnowskie Góry lub Koszalin – Piła – Poznań – Leszno – Wrocław TRANSPORT KOLEJOWY • Linia dużych prędkości tzw. „Y” – Warszawa – Łódź – Poznań / Wrocław z wyjściem na Berlin i Pragę, • Linia konwencjonalna Łódź – Koluszki – Tomaszów Maz. – Opoczno – Skarżysko-Kamienna, • Korekta przebiegu linii E 75 – o odc. Białystok – Ełk – Suwałki, • Linia Warszawa – Kielce – Busko Zdrój – Tarnów – Muszyna, • Linia konwencjonalna na odc. Nw. Wieś Wlk. – Bydgoszcz Wschód – Maksymilianowo – Kościerzyna – Gdynia, • Inowrocław – Olsztyn – Korsze – Skandawa. TRANSPORT LOTNICZY • Lotnisko Łódź – Lublinek im. W. Reymonta, • Lotnisko Bydgoszcz im. I. Paderewskiego.

24. 3. Rewizja wytycznych w sprawie rozwoju sieci TEN-T • Kontynuowana jest inicjatywa strony polskiej utworzenia i rozwoju międzynarodowego szlaku drogowego „Via Carpatia” łączącego Kowno – Białystok – Lublin – Rzeszów - Preszów - Koszyce – Miszkolc – Debreczyn, która została zapoczątkowana w dniu 27 października 2006 r. przez Ministrów Transportu Litwy, Polski, Słowacji i Węgier poprzez podpisanie wspólnego dokumentu – „Deklaracji Łańcuckiej”, w której stwierdza się o podjęciu ściślejszej współpracy czterostronnej w związku z utworzeniem najkrótszego szlaku drogowego łączącego ww. kraje. Tym samym Polska uzyskała oficjalne poparcie w sprawie objęcia siecią TEN-T drogi krajowej nr S-19 na odc. Białystok – Lublin – Rzeszów. Ostatnie spotkanie na szczeblu ekspertów odbyło się w Koszycach w dn. 12-13.12. 2007 r. • Modernizacja wspomnianego szlaku drogowego do parametrów wymaganych dla sieci TEN-T na całej jego długości, ożywienie ruchu tranzytowego między krajami bałtyckimi a krajami bałkańskimi wpłynie na rozwój regionów wschodnich UE. Inicjatywa powyższa znajduje poparcie wśród ww. państw, przy czym zakłada realną możliwość jej rozszerzenia na południe do Rumunii i Bułgarii.

25. Dziękuję za uwagę.MACIEJ JASZCZUKGłówny SpecjalistaDepartament Polityki Transportoweji Spraw MiędzynarodowychMinisterstwo Infrastrukturytel. (0-22) 630 – 11 – 75,faks: (0-22) 628 – 53 – 65e-mail: mjaszczuk@mt.gov.pl