Dane INFORMACYJNE

Dane INFORMACYJNE • Nazwa szkoły: • Zespół Szkół w Zalewie • ID grupy: • 96/67 MP G1 • Opiekun: • Jan Lichacz • Kompetencja: • Matematyczno-przyrodnicza • Temat projektowy: • Sól soli nie równa • Semestr/rok szkolny: • Semestr IV , rok szkolny 2011/2012

Temat pracy: Sól soli nie równa

SPIS TREŚCI: • Sole w rolnictwie 30 • Nawozy azotowe 31 • Nawozy potasowe 32 • Nawozy fosforowe 33 • Badanie wpływu nawozów sztucznych na rośliny 34 • Wnioski 36 • Badanie wpływu roztworu soli na rośliny 37 • Wnioski 39 • Produkcja nawozów sztucznych w Polsce 41 • Sole w jubilerstwie 42 • Sole w stężeniach procentowych • 43 • Zadania 44-51 • Sól kuchenna a organizm ludzki • 52 • Skutki nadmiaru soli 55 • Źródła- bibliografia 57 • Co to są „sole”? 5 • Sole w kuchni. 6 • Budowa soli na przykładzie 7 • Ustalenie wzoru soli 9 • Przykłady zapisu soli 10 • Nazewnictwo soli 11 • Rodzaje soli 13 • Rozpuszczalność soli 15 • Dysocjacja jonowa 16 • Przykłady dysocjacji 17 • Ogólne równanie reakcji dysocjacji soli 19 • Sposoby otrzymywania soli 20-26 • Sole w kuchni 27 • Sole w łazience 28 • Sole w apteczce domowej 29

Co to są „sole”? „Sól” jest nazwą, którą posługujemy się na co dzień. Określenie to jest przypisane substancji, której używa się do przyprawiania potraw w kuchni: • bezbarwnej, • stałej, • o krystalicznej budowie, • słonym smaku, • która dobrze rozpuszcza się w wodzie. Ale co tak naprawdę pod tą nazwa kryje się związek chemiczny o nazwie chlorek sodu (NaCl).

Sole w chemii Mianem soli nie określa się jednego konkretnego związku chemicznego a całą grupę takich związków, posiadających: • charakterystyczny skład ; • oraz budowę.

Budowa soli na przykładzie Sole zbudowane są z kationów metalilub kationów amonuoraz anionów reszt kwasowych. Przyjrzyjmy się bliżej soli o nazwie chlorek sodu- jest ona zbudowana z: • kationów metalu Na; • anionów reszty kwasowej Cl. NaI1ClI1

Z podanego w poprzednim slajdzie przykładu możemy wywnioskować wzór ogólny: MmnRnm Gdzie: • M- metal; • R- reszta kwasowa; • m-wartościowość metalu= liczbie anionów reszty kwasowej; • n- wartościowość reszty kwasowej= liczbie kationów metalu.

Ustalenie wzorów soli Wzór sumaryczny soli w najprostszy sposób można ustalić z jej wzoru ogólnego. Należy zastosować żelazną regułę: „ Liczba M x wartościowość M(m) = liczba R x wartościowość R(n), czyli: m x n = n x m”

Przykłady zapisu soli • chlorek miedzi(II) CuIIClI – zapis błędny, gdyż: II ≠ I CuIICl2I – zapis poprawny, gdyż II = I x 2 azotan(V) magnezu MgIINO3I – zapis błędny, gdyż II ≠ I MgII(NO3)2I – zapis poprawny, gdyż II = I x 2

Nazewnictwo soli Nazwę soli tworzy się od nazwy kwasu, dodając nazwę metalu i uwzględniając jego wartościowość, według tabeli:

Nazwy soli kwasów beztlenowych mają końcówkę –ek: chlorek; siarczek. Nazwy soli kwasów tlenowych maja końcówkę –an: siarczan(VI); siarczan(IV); azotan(V); węglan; fosforan(V).

Rodzaje soli Sole dzielimy na: • Proste-sole zawierające jeden rodzaj kationów i jeden rodzaj anionów; • Podwójne- mogą zawierać dwa rodzaje kationów; • Potrójne lub wielokrotne- zawierają trzy i więcej kationów lub anionów. Są to na ogół minerały.

Wyróżnia się: • sole nasycone - w których nie występują ani grupy hydroksylowe, ani kwaśne atomy wodoru; • sole nienasycone - które dzieli się na: • wodorosole lub inaczej sole kwaśne, powstają z kwasów, w których cząsteczkach nie wszystkie atomy wodoru zostały zastąpione atomami metalu. Nazwa składa się z przedrostka „wodoro-” +przedrostek liczebnikowy + nazwę anionu reszty kwasowej; • hydroksosole lub inaczej sole zasadowe, które powstają z zasad, w których cząsteczkach nie wszystkie aniony wodorotlenkowe zostały zastąpione przez anionami reszty kwasowej. Nazwa składa się z nazwy anionu reszty kwasowej + przedrostek liczebnikowy wskazujący liczbę jonów OH- • hydraty– inaczej sole uwodnione, w których sieci krystalicznej znajdują się cząsteczki wody np.: • siarczan (VI) sodu-woda (1/10) Na2SO4 x 10 H2O

Rozpuszczalność soli Po przeanalizowaniu tabeli rozpuszczalności, możemy zauważyć, iż rozpuszczalność dzieli sole na trzy kategorie: • sole bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie; • sole trudno rozpuszczalne; • sole nierozpuszczalne.

Dysocjacja jonowa Jeżeli sól rozpuszcza się w wodzie, to ulega dysocjacji jonowej, czyli rozpadowi pod wpływem cząsteczek wody na jony: • kationy, czyli dodatnie jony metalu ( lub grupy amonowej); • aniony, czyli ujemne jony reszt kwasowych.

Przykłady dysocjacji Chlorek wapnia dysocjuje na kationy wapnia i aniony chlorowe: CaCl2  Ca2+ + 2 Cl- Siarczek sodu dysocjuje na kationy sodu i aniony siarczkowe: Na2S  2 Na+ + S2- Fosforan(V) sodu dysocjuje na kationy sodu i aniony fosforanowe: Na3PO4  3 Na+ + PO43- Ładunek kationu jest liczbowo równy wartościowości metalu. Ładunek anionu jest liczbowo równy wartościowości reszty kwasowej.

„Sól dysocjuje na kationy metali i aniony reszt kwasowych.”

Ogólne równanie reakcji dysocjacji soli MmnRnmn Mm++ m Rn-

Sposoby otrzymywania soli • Reakcja zobojętniania. • Reakcje metali z kwasami. • Reakcje tlenków metali z kwasami. • Reakcje wodorotlenków metali z tlenkami niemetali. • Reakcje strąceniowe. • Inne sposoby otrzymywania soli.

Reakcja zobojętnienia Reakcję kwasu z zasadą nazywamy reakcjązobojętnienia lub neutralizacji, ponieważ w wyniku kwasu z zasadą powstaje obojętna cząsteczka wody. Czyli: kwas + zasada  sól + woda Przykład: H+ + OH- H2O

Reakcje metali z kwasami Reakcje zachodzą gwałtownie. Roztwory w próbówkach „burzą się”, wydzielają się pęcherzyki gazu. Probówki są gorące- zachodzą więc reakcje egzoenergetyczne. Z próbówki wydobywa się wodór. Zapis ogólny przebiegu reakcji: metal + kwas  sól + wodór Przykład: Mg + H2SO4  MgSO4 + H2

Reakcje tlenków metali z kwasami Zapis ogólny przebiegu tych reakcji chemicznych: tlenek metalu + kwas  sól + woda Nie wszystkie metale reagują z kwasami, tworząc sole. Natomiast wszystkie tlenki metali, reagując z kwasami, tworzą sole.

Reakcje wodorotlenków metali z tlenkami niemetali Reakcja tlenku węgla(IV) z zasadą wapniową. Zaobserwowano zmętnienie wody wapiennej- powstała sól praktycznie nierozpuszczalna w wodzie- węglan wapnia. Zapis równania: CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H20 Zapis ogólny reakcji: tlenek kwasowy + zasada  sól + woda

Reakcje strąceniowe Są to reakcje chemiczne, w których wyniku powstają produkty trudno rozpuszczalne lub praktycznie nie rozpuszczalne w wodzie np.: sole. • sól I + kwas I  sól II + kwas II AgNO3 + HCl  AgCl + HNO3 • sól I + zasada  sól II + wodorotlenek Na2SO4 + Ca(OH)2  CaSO4 + 2 NaOH • sól I + sól II  sól III + sól IV 2 Na3PO4 + 3 Ca(NO3)2  Ca3(PO4)2 + 6 NaNO3

Inne sposoby otrzymywania soli Sole kwasów beztlenowych można otrzymać w wyniku bezpośredniej syntezy z pierwiastków chemicznych, np.: 2Na + S Na2S metal + niemetal  sól Sole kwasów tlenowych można otrzymać w reakcji tlenku metalu( tlenku zasadowego) z odpowiednim tlenkiem kwasowym, np.: K2O + SO2  K2SO2 tlenek zasadowy + tlenek kasowy  sól

Sole w kuchni Sól znalazła zastosowanie w naszej kuchni, ponieważ jest to nieodzowny składnik wielu różnych potraw. Przykłady: • chlorek sodu- NaCl- potocznie nazywany solą kuchenną; • wodorowęglan sodu- NaHCO3–składnik proszków do pieczenia; • azotan (V) potasu- KNO3– środek do konserwacji produktów.

Sole w łazience Sole znalazły również szerokie zastosowanie w przedmiotach używanych w łazienkach. Przykłady: • palmityniansodu- C17H35COONa - sól ta znajduje się w mydle; • sole fosorowe- znalazły zastosowanie w środkach do czyszczenia oraz zmiękczania wody; • Na2CO3– stosuje się do produkcji kosmetyków np. mleczka do demakijażu lub mydeł i środków piorących, czasami też do zmiękczania wody.

Sole w apteczce domowej Kolejnym miejscem, w którym możemy znaleźć sól jest nasza apteczka domowa. Przykłady: • chlorek sodu – NaCl – znalazł zastosowanie w kroplach do nosa i oczu; • węglan magnezu – MgCO3– znalazł zastosowanie w lekach na zgagę i nadkwaśność; • chlorek wapnia- CaCl2– jest podawany przy niedoborach wapnia, możemy także spotkać go jako składnik mleka w proszku; • azotan(V)srebra – AgNO3–dzięki właściwościom bakteriobójczym znalazł zastosowanie jako środek odkażający.

Sole w rolnictwie Sole w rolnictwie to nawozy sztuczne zawierające składniki odżywcze przyswajane przez rośliny.

Nawozy azotowe Ich celem jest zwiększenie wysokości i jakości plonu. np. NaNO3- azotan sodu KNO3- azotan potasu Ca(NO3)2- azotan wapnia

Nawozy potasowe Nawozy te zawierają kationy potasu K+, czyli składnik pokarmowy dla roślin, niezbędny przy asymilacji tlenku węgla (IV). np. KNO3 – saletra potasu

Nawozy fosforowe Nawozy mineralne, których głównym składnikiem jest fosfor, makroelement w odżywianiu roślin. Przykłady: • superfosfat- np. Ca(H2PO4)2 • precypitat • supertomasyna • metafosforany • polifosforany

Badanie wpływu nawozu sztucznego – polifoski na wzrost rzeżuchy - I

Wnioski : • Przyspieszają wzrost roślin. • Zaspakajają potrzeby pokarmowe. • Stymulują prawidłowy rozwój. • Dają wysokie plony.

Badanie wpływu roztworu soli kuchennej na wzrost roślin

Wnioski Zwiększone stężenie roztwóru soli: • Opóźnia, obniża zdolność kiełkowania. • Utrudnia wchłanianie wody, substancji odżywczych przez roślinę. • Obniża wysokość plonu.

Produkcja nawozów sztucznych w Polsce

Sole w jubilerstwie Przykłady: • perła- CaCO3 • szmaragd- Be3Al2[Si6O18] • sylwin- KCl

Sole w obliczeniach procentowych Na zajęciach opracowaliśmy zestawy zadań łączących sole i stężenia procentowe. Oto kilka z zadań:

Zadanie 1 Jaką ilość soli uzyskamy z odparowania do sucha 1 tony – 3% wody morskiej?

Obliczenia:

Zadanie 2 Do 200 g, 2% roztworu soli kamiennej dodano 50 g wody. Oblicz stężenie procentowe otrzymanego roztworu.

Obliczenia: WNIOSEK: Dodanie rozpuszczalnika zmniejszyło stężenie procentowe roztworu.

Zadanie 3 Do 150 g, 3% roztworu chlorku sodu, dodano 1 g tej soli. Oblicz stężenie procentowe otrzymanego roztworu.

Obliczenia: WNIOSEK: Dodanie substancji rozpuszczalnej zwiększyło stężenie procentowe roztworu.

Zadanie 4 Zmieszano 50g, 2% roztworu chlorku sodu z 150g, 3% roztworu tej samej soli. Oblicz stężenie procentowe otrzymanego roztworu.

Dane INFORMACYJNE