E lżbieta Wanat- Połeć Dyrektor Departamentu Nadzoru Warszawa, 8 kwietnia 2003 r.

1. Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych Elżbieta Wanat- PołećDyrektor Departamentu NadzoruWarszawa, 8 kwietnia 2003 r. Rozwój działalności ubezpieczeniowej w Polsce

2. Plan prezentacji • Miejsce ubezpieczeń w gospodarce narodowej • Koncentracja i konsolidacja rynku ubezpieczeń • Struktura portfela ubezpieczeń • Podstawowe charakterystyki sektora ubezpieczeń • Kierunki rozwoju ubezpieczeń

3. Miejsce ubezpieczeń w gospodarce narodowej • Zależność pomiędzy stanem gospodarki narodowej a rozwojem sektora ubezpieczeń • Polska na tle krajów europejskich (dane OECD) • składka na mieszkańca • udział składki w PKB

4. Składka na mieszkańca • Najmniejsza składka na mieszkańca wśród analizowanych krajów • Wielkości dla 2002 r. - nieznaczny wzrost: 146,9$ ogółem, 62,9USD w dziale I oraz 84USD w dziale II (w 2001 r. odpowiednio: 141USD, 58USD oraz 83USD)

5. Udział składki w PKB • Wzrastający do 2001 r. udział składki przypisanej brutto w PKB (3,1% w 2001 r. – 1,28% w dziale I oraz 1,82% w dziale II) • Spadek wartości wskaźnika w 2002 r. do poziomu 3,01% (1,29% w dziale I oraz 1,72% w dziale II)

6. Koncentracja i konsolidacjarynku ubezpieczeń • Liczba zakładów ubezpieczeń • Koncentracja rynku ubezpieczeń • Udział w rynku największych zakładów ubezpieczeń (pięć największych zakładów) • Pozycja małych zakładów ubezpieczeń (zakłady o udziale w rynku poniżej 1%) • Konsolidacja rynku ubezpieczeń

7. Liczba zakładów ubezpieczeń • Zahamowanie wzrostu liczby zakładów ubezpieczeń • Zmniejszenie dysproporcji pomiędzy liczbą zakładów działu I (36 zakładów) i działu II (38 zakładów) • Wydanie w 2002 r trzech zezwoleń MF dla nowych zakładów (1 w dziale I i 2 w dziale II) • Jedynie dwa oddziały główne zagranicznych zakładów ubezpieczeń

8. Zakłady ubezpieczeń o udziale w rynku poniżej 1 % • Duża liczba zakładów ubezpieczeń o udziale w rynku poniżej 1% (23 w dziale I oraz 26 w dziale II na koniec 2002 r.) • Dysproporcje pomiędzy działami ubezpieczeń w udziale liczby małych zakładów w ogólnej liczbie zakładów (średnio 74% zakładów ubezpieczeń na życie oraz 66% majątkowych to zakłady małe)

9. Udział w rynku pięciu największych zakładów ubezpieczeń • Powolny przebieg procesu dekoncentracji • Bardzo wysoka, lecz wykazująca tendencję spadkową, koncentracja w ubezpieczeniach na życie (ok. 89% w 2002 r.) • Wysoki i utrzymujący się stopień koncentracji w ubezpieczeniach majątkowych (ok. 82% w 2002 r.)

10. Wyniki techniczne 5 największych zakładów ubezpieczeń • Zyski techniczne większości największych zakładów ubezpieczeń działu I, straty w dziale II

11. Wyniki techniczne zakładów o udziale w rynku poniżej 1% • Jedynie nieliczne zakłady ubezpieczeń, o niewielkim udziale w rynku osiągają dodatnie wyniki techniczne (z reguły zakłady niszowe) • Główne przyczyny tej sytuacji: wysokie koszty zaistnienia i rozruchu, trudności z pozyskaniem klienta (silna pozycja dużych zakładów ubezpieczeń)

12. Procesy konsolidacyjne w sektorze ubezpieczeń • Przewidywane zmniejszenie liczby zakładów ubezpieczeń w wyniku: • łączenia się, przejęcia zakładów (4 zakłady w fazie łączenia się, 2 połączyły się) • przeniesienia portfela ubezpieczeń (rozpatrywany 1 wniosek) • wycofywanie podmiotów z rynku (prawdopodobne 3 -4 przykładki) • Nowe zezwolenia na prowadzenie działalności (prawdopodobne ok. 3 wniosków)

13. Struktura polskiego rynku ubezpieczeń • Zmiana podstawowych pozycji finansowych zakładów ubezpieczeń • Składka przypisana brutto • Struktura portfela ubezpieczeń na życie • Struktura portfela ubezpieczeń majątkowych

14. Zmiana podstawowych charakterystyk finansowych • Spowalnianie tempa zmian podstawowych charakterystyk (z wyjątkiem kosztów działu I) • Większe dynamiki poszczególnych wartości dla zakładów ubezpieczeń na życie

15. Składka przypisana brutto • Stały, choć w ostatnim okresie dużo niższy, wzrost wielkości składki przypisanej brutto w obu działach ubezpieczeń (23,14 mld zł na koniec 2002 r. łącznie) • Stały spadek dynamiki wzrostu składki (ogółem ze 107,4% w 2001 r. do 103,4%), szczególnie w dziale II • Niższe, o ok. 4 pkt. proc., dynamiki składki w dziale II (105% w 2001 r. oraz 100,9% w 2002)

16. Struktura składki według działów • Dominacja ubezpieczeń majątkowych (ok. 57%) • Stopniowy wzrost udziału ubezpieczeń na życie (średnio w ostatnich trzech latach o ok. 1,5 pkt. proc. rocznie)

17. Struktura portfelaubezpieczenia na życie • Dominacja klasycznych ubezpieczeń na życie (ok. 48,15% udział) • Dynamiczny rozwój nowoczesnych form ubezpieczeń na życie (z kapitałowym funduszem inwestycyjnym) kosztem produktów klasycznych (udział ok. 32,26%) • Wzrastający udział ubezpieczeń wypadkowych i chorobowych (ok. 18%)

18. Struktura portfelaubezpieczeń majątkowych • Stabilna struktura portfela • Dominacja ubezpieczeń tradycyjnych: komunikacyjnych (średnio 68% i spada - 66% w 2002 r.), majątkowych (średnio 19% i rośnie) oraz osobowych (ok. 6%)

19. Podstawowe charakterystyki sektora ubezpieczeń w Polsce • Inwestycje zakładów ubezpieczeń • Kapitały zakładowe • Wyniki zakładów ubezpieczeń • Bezpieczeństwo zakładów ubezpieczeń

20. Lokaty zakładów ubezpieczeń • Zbliżona struktura lokat zakładów obu działów ubezpieczeń • Dominacja dłużnych papierów wartościowych (ok. 75,7% w 2002 r. i rośnie) • Stopniowy spadek udziału depozytów bankowych (do 3,8%) oraz akcji (do 5,3%) • Wzrost znaczenia pozostałych lokat, głównie lokat środków z tytułu ubezpieczeń, gdzie ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający

21. Struktura kapitałów zakładowych • Wzrost wartości inwestycji zagranicznych i ich udziału w kapitałach podstawowych zakładów ubezpieczeń (z 67,8% do do 71,9%) • Spadek zaangażowania pozostałych podmiotów, szczególnie banków • Struktura własnościowa zakładów: • zakłady z przeważającym udziałem kapitału zagranicznego – 28 zakładów ubezpieczeń na życie i 23 majątkowe • zakłady z przeważającym udziałem kapitału krajowego – 7 zakładów ubezpieczeń na życie i 14 majątkowych (15 zakładów w 100%) • zakłady z przeważającym udziałem Skarbu Państwa – 2 zakłady ubezpieczeń

22. Inwestycje zagraniczne w sektorze ubezpieczeń • Bezpośrednie inwestycje zagraniczne przekroczyły w 2002 r. kwotę 2,97 mld zł. • Dominacja inwestycji niemieckich (ok. 42%) - 1,21 mln zł w 21 zakładach ubezpieczeń • Coroczny wzrost udziału bezpośredniego kapitału zagranicznego w kapitałach podstawowych • Znacznie wyższy pośredni udział kapitału zagranicznego

23. Wyniki finansowe netto zakładów – ubezpieczenia na życie • Dodatnie wyniki techniczne i finansowe • Znaczny wzrost, o 69,3%, zysku technicznego netto w 2002 r. • Zyski finansowe w ok. 25% zakładach (od 1999 r.)

24. Wyniki finansowe netto zakładów – ubezpieczenia majątkowe • Dodatni wynik finansowy od 1998 roku głownie wskutek pozytywnych efektów z działalności lokacyjnej • Wzrastający procent zakładów osiągających zysk finansowy - 35% w latach 1999 - 2000, 48,6% w 2001 oraz 60% w 2002.

25. Spełnianie ustawowych wymogów wypłacalności Art. 45 i 63 ustawy o działalności ubezpieczeniowej z dnia 28 lipca 1990 r.: • Zakład ubezpieczeń obowiązany jest posiadać środki własne w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności lub kapitał gwarancyjny • Zakład ubezpieczeń jest obowiązany posiadać aktywa spełniające warunki określone w ustawie w wysokości nie niższej niż wartość rezerw techniczno- ubezpieczeniowych

26. Spełnianie ustawowych wymogów wypłacalności • Poprawiająca się kondycja finansowa zakładów ubezpieczeń • Wartości wskaźnika pokrycia RTU za 2002 r. wyniosła 111,0% dla działu I (zmiana o 1,22 pkt. proc.) oraz 113,0% dla działu II (spadek o -3,52 pkt. proc.) • Dla działu II wskaźnik pokrycia MW wyniósł w 2002 r. 206,6% (rok wcześniej 175,09%), w dziale II 336,9% i wzrósł o ponad 58,01 pkt. proc.

27. Kierunki rozwoju ubezpieczeń • Zagrożenia dla rozwoju rynku ubezpieczeń • Szanse rozwoju rynku ubezpieczeń

28. Zagrożenia dla rozwoju rynku ubezpieczeń • Niski popyt na ubezpieczenia: • Spowolnienie dynamiki wzrostu gospodarczego (spadek dochodów realnych, bezrobocie) • Stagnacja popytu wewnętrznego konsumpcyjnego i inwestycyjnego • Niska świadomość ubezpieczeniowa • Spadek skłonności do oszczędzania • Brak podaży niestandardowych produktów ubezpieczeniowych (koncentracja na produktach standardowych) • Zbyt silna zależność między rozwojem ubezpieczeń majątkowych a rozwojem motoryzacji • Niedostatek wypracowanych i sprawdzonych na polskim rynku standardów kompleksowej obsługi klienta

29. Zagrożenia dla rozwoju rynku ubezpieczeń • Obniżenie inflacji i nominalnych stóp procentowych (spadek dochodów z działalności inwestycyjnej) • Podniesienie stawek reasekuracyjnych przez reasekuratorów (ograniczenie reasekuracji i pośrednio większe zapotrzebowanie na kapitał) • Rosnąca konkurencja ze strony zagranicznych zakładów ubezpieczeniowych po integracji Polski z UE • Zaostrzenie wymagań wypłacalnościowych • Wzrost ryzyka (katastrofy, terroryzm) • Niestabilność rynku (wycofywanie się inwestorów zagranicznych) • Nowe kanały dystrybucji (brak rozwiniętej infrastruktury technicznej, redukcja zatrudnienia)

30. Szanse rozwoju ubezpieczeń • Wzrost świadomości ubezpieczeniowej m.in. w wyniku wdrożenia reform systemu ubezpieczeń społecznych oraz systemu ochrony zdrowia (rozwój ubezpieczeń III filara oraz prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych) • Przyjęcie wysokich standardów w zakresie zarządzania ryzykiem przez przedsiębiorstwa w związku z funkcjonowaniem na jednolitym rynku europejskim • Integracja Polski z UE (unifikacja prawa i możliwość działania w ramach swobody świadczenia usług i prawa do zakładania przedsiębiorstw) • Zmiany prawne (np. wzrost zakresu ubezpieczeń uznanych za obowiązkowe, rozwój systemów chroniących przed skutkami katastrof) • Zachęty podatkowe jako sprawdzone stymulatory rozwoju (przykład Czech) • Włączenie się wielu ośrodków akademickich w proces kształcenia na potrzeby ubezpieczeń