Warszawa, styczeń 2005

1. Wstępny projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013przyjęty przez Radę Ministrów i skierowany do ogólnonarodowej debaty Warszawa, styczeń 2005

2. Horyzont czasowy NPR Tożsamy z najbliższym horyzontem programowania i finansowania polityk z budżetu UE dotyczącym lat 2007-2013

3. Harmonogram prac

4. Ewolucja NPR 2004-2006 Działania współfinansowane ze środków funduszy strukturalnych i z Funduszu Spójności 2007-2013 Całokształt działań rozwojowych, realizowanych zarówno ze środków unijnych jak i wyłącznie krajowych

5. Czym jest NPR ? • Polska wersja „Strategii Lizbońskiej” • Koncepcja modernizacji polskiej gospodarki, wdrażana w warunkach członkostwa w UE • Podstawa negocjacji z KE środków funduszy strukturalnych • Kompleksowa strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski i jej regionów • Narzędzie zapewnienia faktycznej podmiotowości samorządom województww zakresie programowaniaistymulowania rozwoju regionów • Ma służyć zaktywizowaniu i lepszemu wykorzystaniu krajowych zasobów rozwoju, zwłaszcza kapitału ludzkiego i społecznego • Program kompleksowych zmian instytucjonalnych, całościowa koncepcja unowocześnienia gospodarki i państwa

6. Struktura treści NPR • Tło społeczno-gospodarcze tworzenia NPR • Podstawy aksjologiczne, misja, cele i obszary priorytetowe • Przedsięwzięcia i działania służące realizacji celów i priorytetów strategicznych • System realizacyjny • Instrumenty finansowe • Program zmian instytucjonalnych warunkujących realizację NPR • Monitoring i ewaluacja NPR • Stanowisko Polski wobec unijnej polityki spójności

7. Aksjologia NPR (1) Podstawowe wartości: • Obywatelska suwerenność jednostki – swobody obywatelskie i gospodarcze, przedsiębiorczość, innowacyjność, prawo do autonomii i samorealizacji, poczucie odpowiedzialności za jakość własnego życia i za dobro wspólne, aktywność społeczna i polityczna sprzyjająca ładowi demokratycznemu • Spójność i solidarność społeczna – równe szanse wszystkich społeczności i grup społecznych, silna tożsamość kulturowa na poziomie lokalnym i regionalnym, usunięcie wszelkiej dyskryminacji i integracja wykluczonych • Zrównoważony rozwój – orientacja na poprawę jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń, przy zapewnieniu ochrony i zachowania zasobów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego oraz właściwej struktury demograficznej społeczeństwa

8. Aksjologia NPR (2) Zasady sprzyjające realizacji podstawowych wartości: • Uznanie wykształcenia,wiedzy, informacji i kultury za fundament społeczno-gospodarczego rozwoju • Pomocniczość państwa – umacnianie samorządności terytorialnej i społeczeństwa obywatelskiego, przy zachowaniu autonomii i partnerstwa w relacjach między administracją państwową oraz strukturami samorządowymi i pozarządowymi • Polityka prorodzinna – przyczynianie się do wyższego poziomu dzietności, gwarantująca prawidłowy rozwój dzieci i promująca partnerski model rodziny

9. Aksjologia NPR (3) • Ochrona rynku i konkurencji • Zapewnienie równego dostępu do sądu i ochrony konstytucyjnych praw • Dialog obywatelski i partnerstwo społeczne • Kształtowanie partnerskich relacji Polski z państwami demokratycznymi oraz jej uczestnictwa w globalnej polityce i gospodarce

10. Misja NPR Podjęcie i uruchomienie przedsięwzięć, które zapewnią utrzymanie gospodarki na ścieżce wysokiego wzrostu, w następstwie umocnienia konkurencyjności regionów i przedsiębiorstw oraz wzrostu zatrudnienia, przy zapewnieniu wyższego poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej

11. Cele strategiczne NPR • Utrzymanie gospodarki na ścieżce wysokiego wzrostu gospodarczego • Wzmocnienie konkurencyjności przedsiębiorstw i regionów oraz wzrost zatrudnienia • Podniesienie poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej

12. Inwestycje Zatrudnienie Eksport Przedsiębiorczość Innowacyjność Ochrona rynku Integracja społeczna Wiedza i kompetencje Aktywizacja i mobilność Gospodarowanie przestrzenią Priorytety NPR

13. NPR tezy (1) • Formułując NPR zajmujemy się przede wszystkim kategorią „rozwoju”, rozumianą jako ukierunkowaną zmianę dokonującą się w gospodarce i kulturze, zgodną z przyjętą aksjologią, czyli respektującą określone zasady–wartości.

14. NPR tezy (2) • Aksjologia NPR ma respektować szeroką definicję rozwoju społeczno-gospodarczego i jakości życia, co będzie sprzyjać realizacji społecznych wartości i dążeń, równoważąc orientację indywidualistycznąi kolektywistyczną, postęp ekonomiczny z kulturowymi aspiracjami poszczególnych wspólnot. Z aksjologii ma wynikać dbałość o ekologiczne warunki życia, wymóg łagodzenia konfliktów międzygeneracyjnych oraz kompromisu między centralnym sterowaniem rozwojem a potrzebami icelami społeczności lokalnych i regionalnych.

15. NPR tezy (3) • Istotą zasad normatywnych NPR – ich wewnętrzna spójność, komplementarność, pozostawienie rozwiązywania problemów na najniższym możliwie poziomie organizacji życia społecznego (respektowanie zasady subsydiarności i zróżnicowania regionalnego) oraz jednoczesne uwzględnianie trzech podstawowych perspektyw w programowaniu rozwoju – obywatela, wspólnoty i następnych pokoleń.

16. NPR tezy (4) • NPR narzędziem programowania i koordynowania działań rozwojowych różnych podmiotów – publicznych, prywatnych i społecznych.

17. NPR tezy (5) • Fundamentem rozwoju społeczno-gospodarczego Polski w perspektywie co najmniej kilkunastu lat musi być wysokie tempo wzrostu gospodarczego - rzędu 5% wzrostu PKB rocznie.

18. NPR tezy (6) • Wysoki wzrost gospodarczy podstawą dla stopniowego usuwania zasadniczych barier rozwoju (negatywne cechy strukturalne gospodarki, deficyt kapitału ludzkiego i społecznego), ale bez zapewnienia wyeliminowania wszystkich barier. Wysoka dynamika gospodarcza wywołuje efekty mnożnikowe (efekty skali) oraz dyfuzyjne (efekty zakresu), ale nie może samoczynnie wywoływać skutków rozwojowych we wszystkich sektorach i obszarach gospodarki. Wymaga to ukierunkowanych, interwencyjnych działań państwa, zorientowanych na stymulowanie i utrwalanie tendencji rozwojowych - zapewniających wzmocnienie konkurencyjności gospodarki oraz zachowanie niezbędnego poziomu spójności społecznej.

19. NPR tezy (7) • Osiągnięcie strategicznych celów rozwojowych warunkowane harmonizacją działań podejmowanych równolegle w trzech wymiarach: -strukturalnym – oddziaływanie na cechy strukturalne gospodarki -przestrzennym – oddziaływanie na zagospodarowanie przestrzeni kraju - regionalnym – oddziaływanie na rozwój i konkurencyjność regionów (województw).

20. NPR tezy (8) • Wyróżnienie trzech wymiarów działań rozwojowych wynika z ich odrębnych i specyficznych funkcji Problemem do rozwiązania jest stworzenie instytucjonalnego układu zapewniającego efektywne i skoordynowane wypełnianie tych funkcji i wynikających z nich zadań przez określone podmioty władzy publicznej.

21. NPR tezy (9) • Właściwy układ instytucjonalny dotychczas w Polsce nie został ustanowiony (mimo ogromnych wysiłków reformatorskich) Rezultatem jest ograniczonainstytucjonalna zdolność do inicjowania skutecznych działań rozwojowych.

22. NPR tezy (10) • Praktyczne formowanie właściwego układu instytucjonalnego pobudzania rozwoju społeczno-gospodarczego przyczyną chaosu (centralizacjai decentralizacja, podejście sektorowei horyzontalne, resortowośći samorządność).

23. NPR tezy (11) • Wśród obywateli wywołuje to przekonanie o „biurokratycznej anarchii państwa” Państwo – zgodnie z tym odczuciem –źródłem nieładu i rozkładu więzi społecznych.

24. NPR tezy (12) • Niezbędne jest podjęcie wyboru modelu instytucjonalnego i jego konsekwentne wdrożenie i przestrzeganie.

25. NPR tezy (13) • Zasadniczym problemem jest wyznaczenie w tym modelu pozycji i roli województwa i jego samorządowych władz Tym samym, odpowiedź na pytanie co dalej z polskimi regionami staje się jednym z kluczy do przyszłości Polski.

26. NPR tezy (14) • Nie można oderwać procedury formułowania celów rozwoju społeczno-gospodarczego od formowania układu instytucjonalnego, który może inicjować działania doprowadzające później do realizacji tych celów StądNarodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013 jest także programem niezbędnych zmian instytucjonalnych.

27. NPR tezy (15) • 2005 rok zostanie poświęcony ogólnokrajowej debacie nad projektem NPR, w rezultacie której zostanie opracowana finalna wersja NPR. W tym roku powinno też nastąpić jej ostateczne zatwierdzenie przez rząd i parlament. Natomiast rok 2006 zostanie wówczas wykorzystany na przeprowadzenie wszystkich przygotowań instytucjonalnych i operacyjnych warunkujących kompleksowe podjęcie realizacji Planu od początku 2007 r.

28. NPR tezy (16) • Formułowanie NPR ściśle związane z potrzebą wypracowania przez odpowiedzialne organy państwa zwartej i długofalowej strategii integracji Polski z krajami Unii Europejskiej, określającej miejsce Polski w Unii i polską wizję jej rozwoju.

29. NPR tezy (17) • Realizacja określonej strategii integracyjnej powinna stać się osią długofalowej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego sformułowaną w NPR 2007-2013, obejmującą następną perspektywę budżetową Unii Europejskiej. NPR powinien określaćprzyszłą pozycję Polski w ramach Europejskiego ObszaruGospodarczego oraz cele polityki gospodarczej i środkido uzyskania tej pozycji w założonym czasie.

30. NPR tezy (18) • Dzięki przyjęciu i konsekwentnej realizacji takiej strategii Polska będzie aktywnym, wykazującym inicjatywę, wiarygodnym i szanowanym partnerem krajów członkowskich i organów Unii Europejskiej, co powinno jej stopniowo zapewniać pozycję w grupie krajów nadających kierunek i tempo rozwoju Unii.

31. Przygotowanie programów operacyjnych Pracami nad NPR kieruje Międzyresortowy Zespół do przygotowania Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013powołany przez Prezesa Rady Ministrów w dniu 6 lutego 2004 r. W myśl ustaleń z posiedzenia Zespołu w dniu 13 stycznia 2005 r. w ramach jego prac powołano czteryPodzespoły: • ds. Programów Operacyjnych • ds. Ewaluacji • ds. Konsultacji społecznej i promocji • ds. Zmian instytucjonalnych

32. Układ realizacyjny NPR 2007-2013Programy horyzontalne/Kierunki rozwoju • Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przekształcenia strukturalne obszarów wiejskich • Infrastruktura techniczna • Zasoby naturalne   • Inwestycje w przedsiębiorstwach • Rozwój zasobów ludzkich i kapitału społecznego • Pomoc techniczna 

33. Programy Operacyjne w ramach programu horyzontalnegoWzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przekształcenia strukturalne obszarów wiejskich • 16 Regionalnych programów operacyjnych • RPO – Spójność i konkurencyjność regionów • Programy operacyjne współpracy przygranicznej i terytorialnej • PO Rozwój obszarów wiejskich • PO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb

34. Programy Operacyjne w ramach programu horyzontalnegoInfrastruktura techniczna • PO Infrastruktura drogowa • PO Infrastruktura kolejowa • PO Sieci energetyczne

35. Programy Operacyjne w ramach programu horyzontalnego Zasoby naturalne • PO Środowisko

36. Programy Operacyjne w ramach programu horyzontalnegoInwestycje w przedsiębiorstwach • PO Rozwój i modernizacja przedsiębiorstw • PO Nauka, nowoczesne technologie i społeczeństwo informacyjne

37. Programy Operacyjne w ramach programu horyzontalnegoRozwój zasobów ludzkich i kapitału społecznego • PO Wykształcenie i kompetencje • PO Zatrudnienie i integracja społeczna • PO Społeczeństwo obywatelskie

38. Programy Operacyjne w ramach programu horyzontalnegoPomoc techniczna • PO Pomoc techniczna

39. Środki na realizację NPR

40. Udział środków UE i krajowych w finansowaniu programy operacyjne w ramach NSRO

41. Rozwiązania instytucjonalneobszary • Rozwój regionalny • Nauka i szkolnictwo wyższe • Edukacja • Rynek pracy • System finansów publicznych • Struktura centralnej administracji rządowej • Ustawodawstwo i egzekucja prawa

42. Rozwiązania instytucjonalne Programowanie • Podstawa programowa rozwoju regionalnego w latach 2007-2013: • Narodowy Plan Rozwoju • Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego • Wojewódzkie Strategie Rozwoju • 16 Regionalnych Programów Operacyjnych

43. Rozwiązania instytucjonalneRozwój regionalny • Zinstytucjonalizowane partnerstwo administracji rządowej i samorządowej - wymaga ustawowego zapewnienia stronom partnerstwa stabilnych i wydajnych źródeł dochodów własnych • Wieloletnie planowanie budżetowe, uregulowane w ustawie o finansach publicznych dla wieloletnich programów rozwojowych • Wieloletnie programy rozwojowe powinny wynikać z Narodowego Planu Rozwoju • Kontrakty regionalne – wieloletnie porozumienia rządowo-samorządowe • Osoby, korporacje prawa publicznego • Warunkiem wdrożenia koncepcji wojewódzkich programów operacyjnych jest utrzymanie przez UE wielofunduszowych programów operacyjnych w latach 2007-2013

44. Rozwiązania instytucjonalneRozwój regionalny • Koncentracja działań rozwojowych w wybranych centrach metropolitalnych • Rozwiązania dla wielkomiejskich aglomeracji – katowickiej, trójmiejskiej i warszawskiej • Rewitalizacji miast – umożliwienie dyfuzji innowacyjności i rozwoju w regionalne otoczenie, zwłaszcza na obszary wiejskie • Wyodrębnienie trzech rodzajów obszarów polityki rozwoju regionalnego (metropolitalne, miejskie, wiejskie) • Sformułowanie modelu polaryzacyjno-dyfuzyjnego określającego mechanizmy i metody stymulowania rozwoju tych trzech obszarów

45. Rozwiązania instytucjonalneRozwój regionalny • Utrzymanieustanowionej w 1998 r. organizacji terytorialnej państwa, przy modyfikacji przyjętego modelu • Ograniczenie nadmiernej liczby powiatów o nie wystarczającym potencjale ekonomicznym i administracyjnym, zniesienie rozdzielenia powiatów grodzkich i ziemskich • Wzmocnienie kompetencji i zdolności rozwojowych samorządu województwa • Ograniczenie kompetencji i skali zatrudnienia wojewódzkiej administracji rządowej • Utworzenie w ramach służby cywilnej korpusu wojewodów • Służba cywilna w samorządzie terytorialnym

46. Rozwiązania instytucjonalneRozwój regionalny • Wzmocnienie pozycji marszałka w zarządzie województwa • Umocnienie instytucji kontrolnych w samorządzie województwa • Rozwiązania wymuszające zdecydowane i skuteczne działanie organów nadzoru w samorządzie terytorialnym • Rozdzielenie planowania od zagospodarowania przestrzennego • Przypisanie planowania przestrzennego Narodowemu Centrum Studiów Strategicznych

47. Rozwiązania instytucjonalneNauka, szkolnictwo wyższe, edukacja, rynek pracy • Ustawa o wspieraniu działalności innowacyjnej • Ustawa o jednostkach badawczo-rozwojowych • Ustawa o finansowaniu nauki • Ustawa o szkolnictwie wyższym • Przełamanie strukturalnych słabości przez tworzenie centrów badawczo-rozwojowych, platform technologicznych, akademickich inkubatorów przedsiębiorczości • Nadanie szkołom wyższym formy spółki kapitałowej użyteczności publicznej

48. Rozwiązania instytucjonalneNauka, szkolnictwo wyższe, edukacja, rynek pracy • Uchwalenie ustawy o sposobie sprawowania pieczy nad samorządami zawodów zaufania publicznego • Dostosowanie sieci szkół do tendencji demograficznej i zmniejszenie zatrudnienia nauczycieli • Nowelizacja Karty Nauczyciela • Utworzenie funduszu szkoleniowego (obligatoryjniew przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 50 osób) • Nowa ustawa kodeksowa regulująca zbiorowy stosunek pracy

49. Rozwiązania instytucjonalneSystem finansów publicznych • Poprawa płynności i minimalizacja potrzeb kredytowych budżetu oraz racjonalizacja wydatków jednostek sektora finansów publicznych • Nowelizacja ustawy o finansach publicznych • Nowelizacja ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego • Zmiana systemu podatkowego

50. Rozwiązania instytucjonalneStruktura centralnej administracji rządowej • Określenie relacji między ministerstwem gospodarki i ministerstwem skarbu państwa • Wyprofilowanie funkcji i zadań ministerstwa infrastruktury, aby nie pokrywały się one z kompetencjami ministerstw: gospodarki, skarbu państwa oraz nauki i informatyzacji, • Ustanowienie Narodowego Centrum Studiów Strategicznych