İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ VE FIDIC

1. İNŞAAT SÖZLEŞMELERİVE FIDIC İlker ÖZDEMİR & Rifat AKBIYIKLI

2. Sözleşme Kavramı • Sözleşme Tipleri

3. Hukuki işlemin yerine getirmesi gereken şartlar: • Tarafların hukuki işlem ehliyeti (Türk Medeni Kanunu, Madde 9), • Hukuki işlemin konusunun, emredici hukuk kurallarına, hukuk düzenine, genel ahlaka, şahsiyet haklarına aykırı veya imkansız olmaması (Türk Borçlar Kanunu Madde 19/2), • Hukuki işlemi meydana getiren irade beyanının sıhhatli olması, yani hata, hile ya da korkutma yüzünden sakat olmaması (Borçlar Kanunu, Madde 23 – 31), • İrade beyanının danışıklı olmamasıdır (Borçlar Kanunu, Madde 18).

4. Bir sözleşmenin içermesi gereken temel şartlar: • Karşılıklı anlaşma ve gerçek niyet, • Teklif ve kabul • Sözleşme yapmaya yetkili olma • İşin bedeli (değeri) • Sözleşmenin amacıdır. ( Krol, 1992, 4)

5. Standart Formlar

6. Standart Formlar

7. Standart Formlar ICE ACE FIDIC

9. FIDIC • FIDIC (Fédération Internationale des Ingénieurs-Conseils) müşavir mühendislerin yer aldığı milli komitelerin oluşturduğu bir milletlerarası federasyondur. • FIDIC 1913’te Belçika’da kuruldu. • Başlangıçtaki kurucu ülkeler Fransa, Belçika ve İsviçre • 1949’da İngiltere • 1958’de Amerika • 1970’lerde gelişmekte olan ülkeler üye oldu. • Şuan 68 ülkenin üyeliği var.

10. Türk müteahhitler yurt dışında çalışmaya başladıkları 1972’de FIDIC ile tanıştı. • 1987’de Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği FIDIC’ e üye oldu.

11. FIDIC • FIDIC sözleşme formu iki kısımdan oluşur: • Genel hükümler • Özel uygulama koşulları • Sözleşme hazırlanırken dikkat edilmesi gereken noktalar • Uygulama sırasında karşılaşılan problemler ve uyuşmazlıklar • Sözleşme yönetiminin önemi

12. 1999 öncesi … • KIRMIZI KİTAP • Kırmız kitabın ilk yayını 1957’de yapılmıştır. • 1987, 1988, 1992, 1999 ‘da revize edilmiştir. • Kırmızı kitap işlerin çoğunu şantiyede yapıldığı inşaat işlerine uygundur. Detaylı dizayn iş sahibi veya mühendis tarafından sağlanmaktadır. Aylık hakedişlere göre aylık yapılan işin miktarına göre ödeme • SARI KİTAP • Sarı kitap ilk yayını 1963 • elektrik mekanik tesisat • Şantiye dışı • ödeme götürü usulü • Her iki kitapta da “mühendis” var. • 1987 versiyonundaki sarı ve kırmızı FIDIC’lerde “mühendisin kararı” uyuşmazlık çözümünde esastı. Daha sonra bir “cooling off” periyoduna ihtiyaç olduğu ortaya çıktı.

13. 1999 öncesi … • TURUNCU KİTAP • Design Build veya anahtar teslim işler için • “Mühendis” yerine “İşverenin Temsilcisi” var. • “Mühendisin kararı” yerine bağımsız Dispute Adjudication Board (DAB) kararı var.

14. 1999 SONRASI … • Büyük işler için 3 kitap • Küçük işler için 1 kitap yayınlandı. • 1. İnşaat İşleri Sözleşme ve İdari Şartnamesi (Conditions of Contract for Construction for Builing and Engineering Works designed by the Employer: The Construction Contract) (Yeni Kırmızı Kitap). • 2. Donanım İşleri ve Tasarla yap Modeli İşler için İnşaat Sözleşmesi Şartnamesi (Conditions of Contract for Plant and Design-Built for Electrical and Mechanical Plant, and for Building and Engineering Works, Designed by the Contractor: The Plant and Design/Build Contract) (Yeni Sarı Kitap) • 3. Mühendislik Satın alma Yapımı / Anahtar Teslim Projeler için İnşaat sözleşmesi Şartnamesi (Conditions of Contract for EPC/ Turnkey Projects: The EPC/Turnkey Contract) (Gümüş Kitap). • 4. Kısa Sözleşme(Short form of Contract: The Short Form) (Yeşil Kitap)

15. KIRMIZI FIDIC

16. İLETİŞİM • Her türlü onay, bildirim kısacası tüm bilgi alışverişi FIDIC için iletişim anlamı taşır. • Bu belirtilen bilgi alışverişi 1.3 cü madde içerisinde belirtildiği gibi yazı ile belirtilmelidir. • Bu iletim antlaşma içerisinde belirtilen şekillerde posta, e-posta veya kargo gibi yollarla olabilir. Ayrıca bu iletim dikkatli bir şekilde hiçbir gecikmeye sebep olmayacak şekilde gerekli yerler ve ayrıca mühendise iletilmelidir.

17. DİL • Dil veya dillerin seçimi sonradan ortaya çıkabilecek problemler karşısında önemlidir. • Eğer hiçbir dil belirtilmemiş ise hangi dilde iletişim gerçekleştiriliyor ise o dil geçerli dil sayılır. • İletişimdeki ve sözleşmede kullanılan dil de aynı olması önerilir.

18. GENEL YÜKÜMLÜLÜKLER VE SORUMLULUKLAR • Genel yükümlülük ve sorumluluklar çeşitli kişilere inşaatın yapılmasından önce sırasında ve sonrasında olmak üzere üç zamanda paylaştırılmıştır. • İşveren : İşveren inşaatın sahibi ve antlaşmayı başlatan kişidir. Ayrıca gerekli tüm izinler, lisanslar ve onaylar ayrıca finansal yöndeki yapılacak olan tüm antlaşmalar işverenin sorumluluğundadır. Ayrıca işveren bir kişiye vekalet verebilir ve bu kişi de ‘işveren’ sayılabilir. • Mühendis: FIDIC’ te mühendis işverenin temsilcisi veya işveren tarafından görevlendirilen kimse olarak tanımlanır. Mühendis’in sorumluluğu sözleşmede belirtilen görevleri yürütmektir. Bu görevleri yürütürken de tarafsız bir tutum sergileme zorunluluğu bulunmaktadır. İşin tasarımından bitene kadarki zamanda görev yapmaktadır. • Müteahhit: Müteahhidin görevi de yapılacak inşaatı yazılı olan belge ve daha önceden hazırlanmış projelerden faydalanarak antlaşmanın gerekliliklerini tamamlamaktır. Bu uygulamada yapılan sözleşmedeki sınırlayıcı maddeler esas olmalıdır.

19. İLERLEME RAPORLARI • Müteahhidin, aylık ilerleme raporunu mühendise altı kopya halinde sunması gerekmektedir. İletilen raporda olması gereken belgeler; • çizimler, grafikler, ilerlemenin her ayrıntısını gösteren belgeler • ilerlemeyi kanıtlayıcı nitelikte olan fotoğraflar • işin başlangıcı, kontrol belgeleri, yapılmış ise test sonuçları • kullanılan malzemenin performansı hakkındaki belgeler • şantiyede herhangi bir tehlikeli durum olup olmadığı, varsa kaza raporları. gibi

20. ALT - MÜTEAHHİT • FIDIC sözleşmesinde • ‘Onaylanmış Alt Müteahhit’ ve • Atanmış Alt Müteahhit’ olmak üzere iki tip tali müteahhitlik vardır. • taşeron, ‘Üstlendiği işleri ya ailesinin yardımı veya birkaç kişini desteği ile yapan küçük müteahhittir.’ • alt müteahhit ise, ‘Ana müteahhidin üstlendiği işin bir kısmını yapmayı üstlenen kendi hesabına bağımsız olarak çalışan’ kişidir.

21. İŞE BAŞLAMA – GECİKME VE ASKIYA ALMA • Sözleşme müteahhidin eline geçip her iki tarafında imzalarının alındığı durumda sözleşme resmen başlamış olur. İşlerin başlaması için de mühendisin, müteahhide bir bildirim yapması gerekir. Bu bildirimi takiben 28 gün içinde iş programını mühendise teslim etme zorunluluğu vardır. Bu yapılan programı mühendis 21 gün içinde onaylamaması durumunda veya herhangi bir geribildirim yapmaması durumunda, program kabul edilmiş sayılır. • inşaatın ilerleyişini etkileyen her türlü gecikme daha önceden haber verilmelidir. Mühendis herhangi bir şekilde çizimleri geciktirip bu da müteahhide bir para ve zaman kaybı oluşturmuş ise, bu süre tekrar müteahhide verilir. Bu süreyi yine mühendis belirler.

22. TAMAMLAMA TESTLERİ • İnşaatın tam olarak tamamlanması süresince belirlenen testler müteahhit tarafından yaptırılmak zorundadır. • Eğer bu testler memnun edici sonuçlar vermez ise mühendisin önerisi ile testler tekrarlanabilir.

23. İŞVERENİN İŞİ TESLİM ALMASI • İşin teslim alınması, tamamlama testlerinden sonra başlar.

24. HATALARDAKİ SORUMLULUK • İşin tamamlanmasından sonra hatalar belirlenirse örneğin; • Müteahhidin herhangi bir uygulama hatası varsa • İnsan gücü veya malzemeler sözleşmede belirlendiği gibi kullanılmamışsa • Herhangi bir kurala müteahhit tarafından uyulmamış ise, bu belirlenen zararın müteahhit tarafından karşılanması gerekir.

25. ÖLÇÜM VE DEĞERLENDİRME • Ödemenin yapılabilmesi için yapılan işlerin değerlendirmesi önemlidir. Mühendisin bu değerlendirmesini yapabilmesi için önceden müteahhidi haberdar edip, müteahhidin veya yetkili bir temsilcinin mühendise asistanlık yapması ve gerektiğinde açıklamalarda bulunması gerekir. Mühendis ise bu değerlendirmelerde; • kullanılan malzeme miktarına • Hakedişte belirtilen ilgili miktarları incelemesi gerekmektedir.

26. DEĞİŞİKLİKLER VE DÜZELTMELER • İnşaat süresince çeşitli nedenlerden dolayı yapım prosedüründe değişiklikler olabilir. • Bu değişiklikler genelde işverenin istekleri doğrultusunda yapılır. • Bu gibi durumlarda mühendisin planlaması ile yeni bir program düzenlemesi yapılabilir ve müteahhide ek zaman verilebilir.

27. SÖZLEŞME BEDELİ VE ÖDEMELER • Sözleşme bedeli ve ödemenin şekli sözleşmede detaylı olarak belirtilmelidir. • Eğer müteahhit ödemeleri düzgün bir şekilde alamaz ise ve bu yüzden işler aksar ise, ek süre ihtiyacı ortaya çıkabilir.

28. FESİH • Müteahhit tarafından sözleşmenin feshedilmesi • İşveren tarafından sözleşmenin feshedilmesi

29. RİSK VE SORUMLULUK • Müteahhit, şantiyede çalışanların her türlü güvenliğini sağlamaktan sorumludur. • İşçi sağlığı, işçi güvenliği, yapılan işlerin ve şantiyede bulunan malzemelerin güvenliğini sağlamalıdır.

30. SİGORTA • Bir inşaat yapımı sırasında oluşabilecek herhangi bir zarara karşı sigorta yaptırmak çok önemlidir.

31. FIDIC SÖZLEŞMESİ UYARINCA İŞ SAHİBİ VE MÜTEAHHİTİN BORÇLARI

32. MÜTEAHHİDİN BORÇLARI • Üç aşama: • İşe başlamadan önce • Sahanın incelenmesi • İşin ifası süresince • Belirli bir işin yapılması ve • İşin verilmesi • Bilgi verme, … • İş tamamlandıktan sonra • Ayıba karşı tefekkül

33. MÜTEAHHİDİN BORÇLARI • Eseri Teslim ve İşi Özenle Yapma Borcu • Kullanılan Malzeme, Araç ve İşçilikle İlgili Borçlar • Teminat, Sigorta ve Diğer Garanti Borçları • Bilgi Verme Borcu

34. ESERİ TESLİM VE İŞİ ÖZENLE YAPMA BORCU • Müteahhit sözleşmeye uygun olarak projeyi yaparken, işleri ifa ederken ve ayıpları giderirken, gereken özen ve ihtimamı göstermekle yükümlüdür.

35. ESERİ TESLİM VE İŞİ ÖZENLE YAPMA BORCU • Eseri teslim borcundan kurtulması: • İşin ifasının imkansız hale gelmesi • Savaş, düşmanca fiiller, istila, yabancı düşmanların fiilleri, isyan, ihtilal, ayaklanma veya askeri darbe ya da iç savaş, iyonize radyasyon veya yangından, radyoaktif toksik patlayıcıdan çıkan nükleer yakıt veya nükleer atıkların veya patlayıcı nükleer santrallerin veya nükleer maddelerin sebep olduğu radyo aktif kirlenme, • Ses hızında veya sesten hızlı hareket eden uçakların veya diğer hava araçlarının sebep olduğu basınçlı hava dalgaları • Münhasıran müteahhidin veya müteahhit taşeronlarının elemanlarından kaynaklanmadıkça, her türlü isyan karışıklık veya düzensizlik, • Sözleşme ile öngörülen hallerin haricinde işveren tarafından kalıcı işlerin herhangi bir kısmı veya parçasının kullanılmasından ya da işgal edilmesinden kaynaklanan zarar, • Normal olarak deneyimli ve basiretli bir yüklenicinin önlem almasının beklenemeyeceği doğal afetler • İş sahibinin temerrüde düşmesi

36. KULLANILAN MALZEME ARAÇ VE İŞÇİLİK İLE İLGİLİ BORÇLAR • Malzeme, araç ve işçiliğin mühendisin talimatlarına uygun olması gerekir. • Malzeme, araç veya işçilik sebebinden kaynaklanan ayıplar, masrafları da kendisine ait olmak üzere müteahhit tarafından giderilecektir.

37. TEMİNAT-SİGORTA VE DİĞER GARANTİ BORÇLARI • Müteahhidin edimini gereği gibi ifa etmemesi durumunda iş sahibinin uğrayacağı zararın karşılanabilmesi için müteahhidin teminat göstermesi istenmektedir. • Teminat mektuplarının bedeli genellikle sözleşme bedelinin belirli bir oranı esas alınarak yapılmaktadır. Uygulamada genellikle sözleşme bedelinin %10 olarak kabul edilmektedir. • Müteahhit, işlerde kullanılan malzemeleri ve tesisleri sigortalamakla yükümlüdür.

38. BİLGİ VERME BORCU • Müteahhit sözleşmede kararlaştırılan aralıklarla para akışı hakkında mühendise bilgi verecektir. • İşin belirli bir bölümünün tasarımı müteahhit tarafından yapılacaksa, söz konusu tasarım, onaylanmak üzere mühendise ibraz edilecektir. • İşin ifasına ilişkin olarak hazırlamış olduğu programı mühendise vermekle yükümlüdür. • İnşaat sırasında, antik eser, para, fosil gibi şeylere rastlanması durumunda, müteahhit durumu derhal mühendise haber verecektir. • Mühendisin istemesi durumunda müteahhit işçi, personel ve sahadaki alet ve araçlar hakkında ayrıntılı bilgi vermekle yükümlüdür. • Ek ödeme talep ettiğinde, mühendisin talimatı üzerine, bu talepleri destekleyecek kayıtları mühendise ibraz edecektir. • Aylık ödemelerin yapılabilmesi için yapılan işin miktarının belirlenmesi amacı ile tüm gerekli bilgileri vermekle yükümlüdür. • Altmüteahhitin iş sahibi tarafından atanması durumunda, altmüteahhite ödeme yapılmaması durumunda, ödemenin neden yapılmadığının, gerekçeleri ile birlikte mühendise bildirilmesi gerekir. • İş sahibinin para akışını kontrol edebilmesi için müteahhit tarafından her ay yapılan işi ve diğer gerekli bilgileri içeren bir açıklama gönderilecektir.

39. İŞ SAHİBİNİN BORÇLARI • Ücretin Ödenmesi • Mühendisin Tayini • Sahanın (İnşaat Alanının) Teslimi • Gerekli Talimatları Verme • Kararlaştırıldığı Takdirde Alt Müteahhitleri veya Malzeme Temin Edilecek Kişileri Belirlemek

40. ÜCRETİN ÖDENMESİ BORCU • Ücretin zamanında ödenmesi gerekir. • İş sahibinin müteahhide yapması gereken ödemeleri yapmaması durumunda, müteahhide işi yavaşlatma ve durdurma hakları tanınmaktadır.

41. MÜHENDİS TAYİNİ • Mühendis işin projeye uygun olarak ifa edilebilmesi için • gerekli tasarımları yapmak, • iş sahibinin temsilcisi gibi davranmak, • işi denetlemek, • onay makamı olarak hizmet etmek ve • doğacak uyuşmazlıkların çözümü için çaba göstermek gibi görevler üstlenmektedir.

42. MÜHENDİS TAYİNİ • İş sahibinin, bu yetkilerden bazılarını mühendise vermek istememesi durumunda, bu hususun, • mühendis ile iş sahibi arasındaki sözleşmede • müteahhide belirtilmesi gerekir.

43. SAHANIN (İNŞAAT ALANININ) TESLİMİ • Saha: • iş sahibi tarafından işin yapılacağı belirtilen yer • İş sahibi tarafından sözleşmede belirtilen diğer yerler • İş sahibi sahayı teslim etme borcunu yerine getirmediği sürece, • müteahhidin işe başlaması talebinde bulunamaz • bu durumun yol açacağı gecikmeye ve müteahhidin uğrayacağı zararlara katlanmak zorunda kalacaktır.

44. GEREKLİ TALİMATLARI VERME • Teminat mektubunu verecek kurum iş sahibi tarafından onaylanacaktır. • Müteahhidin sözleşmeyi kısmen veya tamamen devretmek istemesi durumunda, iş sahibi, buna izin verip vermediğini beyanla yükümlüdür. • Teminat mektuplarının kullanılması durumunda, iş sahibinin, öncelikle müteahhidin temerrüdünü belirterek, müteahhidi haberdar etmesi gerekir.

45. KARARLAŞTIRILDIĞI TAKDİRDE ALT-MÜTEAHHİTLERİ VEYA MALZEME TEMİN EDİLECEK KİŞİLERİ BELİRLEMEK • İş sahibi, alt müteahhit ve malzemelerin tedarik edileceği kişiyi kendisi belirlemekle, verilecek hizmet ve kullanılacak malzemenin kalitesi konusunda seçme hakkına sahip olmaktadır. • İhaleye giren müteahhitlerin teklif edeceği ücret açısından rekabet ortamının yaratılması söz konusudur.

46. UYUŞMAZLIK KONULARINA FIDIC’ in YAKLAŞIMI • Değişikliklerden Kaynaklanan Sorunlar • Ayıplardan Kaynaklanan Sorunlar • Gecikmeden Doğan Sorunlar

47. DEĞİŞİKLİKLERDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR • Değişiklik Yapılması İhtiyacı • Değişiklik Yapılmasına Karar Verme Yetkisi • Değişikliklerin Bedel Üzerindeki Etkisi • Değişikliklerin Süre Açısından Etkisi

48. DEĞİŞİKLİKLERDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR • Değişiklik Yapılması İhtiyacı • Sözleşmede inşaat süreci içerisinde ortaya çıkan ve önceden görülemeyen değişikliklere olanak veren hükümlerin konması gerekir. • Mühendisin iş sahibi adına bu değişiklikleri yaptırabilme yetkisine sahip olması gerekir. • FIDIC’e göre • mühendisin • ek işler yapılması, • bazı işlerden vazgeçilmesi veya • bazı işlerde değişiklikler yapılması konularında talimat verme yetkisi vardır. • bu gibi durumlarda tarafların hakları ve borçları düzenlenmiştir.

49. DEĞİŞİKLİKLERDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR • Değişikliğin söz konusu olabilmesi için değişikliğin mühendis tarafından gerekli veya uygun bulunması gerekir. • Değişikliklerin sözleşmenin temel niteliğini değiştirmemesine veya sözleşmeyi geçersiz hale getirmemesine özen gösterilmiştir. • Mühendisin,belirli bir işin yapılmasından vazgeçildiğini belirttikten sonra, aynı işi daha ucuza yapacak bir müteahhit bularak, söz konusu işi başka bir müteahhite yaptırmak istemesi sözleşmenin ihlalidir.

50. DEĞİŞİKLİKLERDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR • İş değişikliğinin, işin belirli bir bölümünün yapılmasından vazgeçilmesinden ibaret olduğu durumlarda, sözleşmede kararlaştırılan ücret dikkate alınarak, müteahhidin vazgeçilen iş sebebiyle yoksun kalacağı kar istenebilecektir.