Prawo karne i prawo wykroczeń

1. Prawo karne i prawo wykroczeń

2. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Dwie metody definiowania przestępstwa: formalna – zachowanie człowieka (działanie lub zaniechanie) zabronione pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, którego znamiona zostały określone w ustawie. definicja materialna – odwołuje się do ujemnej społecznej treści czynu uznanego za przestępstwo

3. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Art. 1 § 1 kk stanowi, że przestępstwem jest czyn zabroniony pod groźbą kary przez obowiązującą ustawę. Z art. 1 § 2 kk wynika, że czyn musi być społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy. Z art. 1 § 3 wynika, że przestępstwem może być czyn zawiniony .

4. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Pełna definicja przestępstwa – czyn człowieka, zabroniony pod groźbą kary przez obowiązującą ustawę określającą jego znamiona, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Zabronienie – następuje przez wskazanie w ustawie jego znamion i kary grożącej za jego popełnienie. W ten sposób nadana mu zostaje cecha bezprawności karnej. Bezprawność – sprzeczność czynu z normami prawnymi. Bezprawność karna to sprzeczność z normami karnymi. Może być bezprawność cywilna, administracyjna.

5. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Przestępstwo 1. Czyn 2. Karalny 3. Karygodny 4. Bezprawny 5. Zawiniony

6. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Bezprawność wyłącza np. obrona konieczna, stan wyższej konieczności. Bezprawność – sprzeczność czynu z normami prawnymi. Bezprawność karna to sprzeczność z normami karnymi. Może być bezprawność cywilna, administracyjna.

7. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Pojęcie przestępstwa obejmuje zbrodnie i występki. Czyny karalne niższego rzędu to wykroczenia. Podstawowe kryterium podziału to jest wysokość zagrożenia sankcją karną. Zbrodnie (art. 7 § 2 kk) to czyny zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat albo karą surowszą (zabójstwo, kwalifikowany rozbój, zamach na niepodległość państwa).

8. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Występkiem (art. 7 § 3 kk) jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Wykroczenie (art. 1 § 1 kw) to czyn zagrożony karą aresztu (od 5 dni do 30 dni), miesiąca ograniczenia wolności, grzywną do 5000 zł lub naganą. Kodeks karny posługuje się systemem grzywien w stawkach dziennych a kodeks wykroczeń stosuje grzywnę kwotową, ale gdy jej wysokość przekroczy 5.000 zł czyn będzie występkiem.

9. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Czyn jest wtedy, gdy stanowi rezultat woli człowieka, świadome zachowanie człowieka. Nie ma czynu w rozumieniu prawa karnego, gdy na człowieka wywarty został przymus absolutny (vis absoluta) np. popchanie na wystawę, wymuszanie informacji po uprzednim odurzeniu alkoholem. Przymus względny (vis compulsiva) – oddziaływanie środkami fizycznymi (biciem) albo psychicznymi (groźbą) na decyzję człowieka np. zmuszanie strażnika aby podał szyfr do sejfu. Tutaj osoba podejmuje decyzję, ale jeżeli robi to w celu uchylenia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia to może być stan wyższej konieczności, co wyłącza bezprawność albo winę.

10. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Ustawowe znamiona – wyznaczają zespół cech czynu zabronionego tworzących zarys typu przestępstwa. Zespół znamion tworzy typ przestępstwa, które możemy określać jako zabójstwo, kradzież itp. Ustawowe znamiona dotyczą: 1. cech podmiotu – np. podmiotem czynu z art. 231 kk (nadużycie uprawnień) może być tylko funkcjonariusz publiczny.

11. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Podmiotem przestępstwa czyli sprawcą, może być tylko osoba fizyczna, mająca odpowiedni wiek i poczytalna. Granica wieku odp. karnej określona jest jako ukończenie 17 lat przed popełnieniem czynu zabronionego (art. 10 § 1 kk). Granica ulega obniżeniu w wypadkach określonych w art. 10 § 2 kk. Wówczas ustawa przewiduje odp. nieletniego, który ukończył lat 15 przed popełnieniem danego przestępstwa.

12. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Młodociany ponosi pełną odpowiedzialność karną. Jest to sprawca który w czasie popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat (ale ukończył 17) a w czasie wydania wyroku I instancji 24 lat. Praw karne wobec takich sprawców kładzie nacisk na wychowawcze oddziaływanie kary na młodocianych. Z uwagi na cechy podmiot możemy podzielić na powszechny i indywidualny. Przestępstwo powszechne może popełnić każdy. Podmiot jest tu oznaczony za pomocą zaimka „kto”.

13. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Podmiot indywidualny może być oznaczony przez „kto” ale dalsze określenie indywidualizuje podmiot np. 228, 221. Przestępstwa indywidualne właściwe – np. przestępstwa żołnierzy, czyli że indywidualne cechy podmiotu są warunkiem przestępności czynu. Przestępstwa indywidualne niewłaściwe – właściwości podmiotu nie są warunkiem odp. karnej ale wpływają na jej zaostrzenie albo złagodzenie (przestępstwa kwalifikowane lub uprzywilejowane). Przykłady art. 149 – zabójstwo noworodka – uprzywilejowane, bo dokonane przez inną osobę niż matkę byłoby zwykłym zabójstwem.

14. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Narażenie życia albo zdrowia przez osobę mająca szczególny obowiązek opieki nad osobą narażoną jest typem kwalifikowanym (art. 160 § 2) a bez pozostawania w tym obowiązku powszechną postacią tego przestępstwa.

15. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności 2. cech strony podmiotowej – zamiar bezpośredni wyrażony przez słowo „w celu” np. do znamion fałszerstwa należy podrobienie w celu użycia za autentyczny (art. 270 kk).

16. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności 3. cech przedmiotu ochrony – przedmiotem ochrony w art. 222 kk jest nietykalność funkcjonariusza w związku z pełnieniem obowiązków służbowych. Każde przestępstwo godzi w inne dobra (życie, zdrowie itp.). W poszczególnych rozdziałach kk zamieszczone są przepisy chroniące dobra prawne o wspólnym lub zbliżonym przedmiocie ochrony (przedmiocie zamachu).

17. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności 4. cechy strony przedmiotowej – opis zabronionego zachowania, ewentualnie jego skutku np. pozbawienie człowieka wolności w warunkach powodujących szczególne udręczenie art. 189 § 2 kk).

18. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Przestępstwa materialne, formalne i z narażenia na niebezpieczeństwo. Przestępstwa materialne – do znamion należy spowodowanie skutku (zmiana będąca następstwem czynu)– uszkodzenie cudzej rzeczy – 288, uszkodzenie ciała – 156. Przestępstwa formalne – nie jest wymagane wywołanie skutku, gdyż penalizowane jest samo zachowanie np. złożenie fałszywych zeznań może ale nie musi wprowadzić w błąd organ ale karane jest samo składanie fałszywych zeznań (art. 233)

19. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Materialny charakter ma także przestępstwo narażenia na konkretne i bezpośrednie niebezpieczeństwo, czyli sprowadzenie sytuacji grożącej wystąpieniem ujemnych następstw np. sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy (174), narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia (art. 160kk).

20. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Związek przyczynowy Obiektywnym warunkiem odp. za przestępstwo jest ustalenie związku przyczynowego między zachowaniem sprawcy a określonym w ustawie skutkiem. Teoria przeciętnej przyczynowości (adekwatna) – istnienie związku przyczynowego można przyjąć, gdy skutek jest typowym następstwem rozpatrywanego czynu.

21. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Przestępstwa kwalifikowane i uprzywilejowane Wiele przestępstw oprócz postaci zasadniczej ma typy kwalifikowane i uprzywilejowane, które charakteryzuje zaostrzenie lub złagodzenie odpowiedzialności w stosunku do typu podstawowego. Kwalifikowane typy są tworzone ze względu na szczególne okoliczności bądź następstwa. Okoliczności to np. 189 § 1 do 189 § 2 tj. bezprawne pozbawienie wolności i długotrwałe (ponad 7 dni) bezprawne pozbawienie wolności.

22. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Przestępstwa kwalifikowane przez następstwa 173§ 1 do 3, 210§1 do 2. Typ uprzywilejowany – okoliczności usprawiedliwiające szczególną sytuację psychiczną sprawcy np. zabójstwo na żądanie -150, zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia148 § 4.

23. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Strona podmiotowa przestępstwa Zasada winy (art.1§3 kk) jest podmiotową podstawą odpowiedzialności. Prawo karne oparte jest na zasadzie odpowiedzialności za własną winę (zasada indywidualizacji winy) także osób współdziałających. Wina – istota winy tkwi w ujemnej ocenie postępowania z punktu widzenia obowiązujących norm prawnych.

24. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Przesłanki normatywne winy: zdolność do zawinienia, możliwość rozpoznania bezprawności czynu, normalna sytuacja motywacyjna. Dlatego uchyla winę nieletniość i niepoczytalność sprawcy czynu zabronionego, usprawiedliwiona nieświadomość bezprawności takiego czynu a także działanie sprawcy w warunkach przymusu, wyższej konieczności

25. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Przesłanki psychologiczne – stosunek sprawcy do realizacji rzeczywistości objętej znamionami czynu zabronionego. Ponieważ stosunek ten może wyrażać się w zamiarze popełnienia czynu zabronionego albo w świadomym lub nieświadomym lekceważeniu obowiązków, można mówić o umyślnej i nieumyślnej formie winy.

26. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Umyślne i nieumyślne formy winy art. 9 kk Umyślność – zamiar bezpośredni i zamiar ewentualny (wynikowy) Nieumyślność – lekkomyślność i niedbalstwo

27. Przestępstwo. Zasady odpowiedzialności Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie. Występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi (art.155, 157§ 3, 177, 292).

28. Formy popełnienia przestępstwa Popełnienie przestępstwa może nastąpić nie tylko w prostej formie pojedynczego sprawstwa. Sprawca może podejmować czynności przygotowawcze, a gdy działanie jest nieskuteczne to kończy się na usiłowaniu.

29. Formy popełnienia przestępstwa Formy stadialne przygotowanie art. 16 kk Przygotowanie jest działaniem celowym, które ma stworzyć warunki do podjęcia działań prowadzących bezpośrednio do dokonania zamierzonego przestępstwa.

30. Formy popełnienia przestępstwa Przygotowanie w formie rzeczowej polega na nabyciu lub przysposobieniu środków do popełnienia przestępstwa, zbieraniu informacji, sporządzaniu planu działania. Przygotowanie w formie personalnej polega na wejściu w porozumienie z inną osobą lub osobami, a treścią porozumienia jest współdziałanie w popełnieniu przestępstwa.

31. Formy popełnienia przestępstwa Przygotowanie jako stadium bardziej odległe od usiłowania karalne jest tylko wtedy gdy ustawa tak stanowi (16§2 kk) np. 117§2 kk (kto czyni przygotowania do wojny napastniczej), 118§3 kk (przygotowanie do ludobójstwa). Nie podlega karze za przygotowanie kto dobrowolnie odstąpił od planowanego czynu.

32. Formy popełnienia przestępstwa Formy stadialne Usiłowanie (13 § 1 kk) – kto w zamiarze…( zamiar bezpośredni i wynikowy. Musi być zachowanie jako działanie albo zaniechanie. Musi być bezpośredniość zmierzania sprawcy do dokonania przestępstwa (manipulowanie przy zamku do drzwi to usiłowanie włamania a przygotowanie narzędzi to niekaralne przygotowanie.

33. Formy popełnienia przestępstwa Usiłowanie wiąże się z brakiem dokonania. Od tego należy odróżnić usiłowanie nieudolne, gdy dokonanie przestępstwa jest niemożliwe, ale sprawca o tym nie wie (13 § 2 kk) np. włamanie się do pustego sejfu, czy próba zastrzelenia człowieka z broni niezdatnej do oddania strzału. Kara za usiłowanie w granicach kary przewidzianej za dokonanie przestępstwa.

34. Formy popełnienia przestępstwa art. 15 kk prawo przewiduje uchylenie karalności w wypadku odstąpienia od usiłowania i skutecznego czynnego żalu.

35. Formy popełnienia przestępstwa Formy zjawiskowe Podżeganie – nakłanianie innej osoby dokonania czynu zabronionego. Może mieć postać polecenia, prośby, obietnicy korzyści. Chodzi o wywołanie w osobie nakłanianej zamiaru popełnienia czynu zabronionego.

36. Formy popełnienia przestępstwa Podżegać można tylko w zamiarze bezpośrednim (art. 18 § 2 kk) – kto chcąc… . Podżeganie tylko w postaci działania nie jest możliwe jako zaniechanie.

37. Formy popełnienia przestępstwa Pomocnictwo polega na ułatwianiu innej osobie dokonania czynu zabronionego (18 § 3 kk) – kto w zamiarze. Można w formie działania i zaniechania (zaniechanie kontroli granicznej w celu ułatwienia przemytu).

38. Formy popełnienia przestępstwa Karalność za podżeganie i pomocnictwo następuje w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo (19§1 kk). Ponieważ rola pomocnika mniejsza przewidziana jest możliwość orzeczenia wobec pomocnika kary z zastosowaniem nadzwyczajnego złagodzenia (art. 19§2 kk).

39. Formy popełnienia przestępstwa Jeżeli podżeganie, czy pomocnictwo okazało się nieskuteczne sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpić od jej wymierzenia (art. 22 § 2 kk). Nie podlega karze podżegacz i pomocnik który dobrowolnie zapobiegł dokonaniu czynu zabronionego, a w wypadku bezskuteczności starań sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary (art. 23§ 1 i 2 kk.

40. Formy popełnienia przestępstwa Przepisu o uchyleniu karalności za czynny żal lub złagodzenie przy bezskutecznym czynnym żalu nie stosuje się wobec fałszywego podżegacza zwanego prowokatorem, który nakłania inną osobę do popełnienia czynów zabronionych tylko w tym celu aby skierować przeciwko niej postępowanie karne (art. 24 kk)

41. Formy popełnienia przestępstwa Jeszcze czymś innym jest poplecznictwo, czyli pomoc po popełnieniu przestępstwa (ukrywanie, zacieranie śladów).

42. Formy popełnienia przestępstwa Sprawstwo i współsprawstwo Według art. 18 §1 kk odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam (sprawstwo indywidualne) albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą (współsprawstwo), ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę (sprawstwo kierownicze) lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu (sprawstwo polecające).

43. Formy popełnienia przestępstwa Sprawstwo i współsprawstwo Sprawstwem indywidualnym jest zrealizowanie znamion czynu zabronionego przez pojedynczego sprawcę. Sprawcą kierowniczym jest osoba kierująca realizacją czynu zabronionego przez inną osobę. Ktoś kto ma możliwość panowania nad przebiegiem bezprawnej akcji. Decyduje o rozpoczęciu ewentualnie o przerwaniu akcji.

44. Formy popełnienia przestępstwa Sprawstwo i współsprawstwo Sprawca polecający nie kieruje bezprawną akcją a poleca jej wykonanie. Współsprawstwo polega na współdziałaniu dwóch lub więcej osób na podstawie porozumienia, którego treścią jest wspólne popełnienie czynu zabronionego. Porozumienie musi nastąpić przed lub w trakcie realizacji czynu zabronionego. Poszczególni współsprawcy ponoszą odpowiedzialność za całość uzgodnionej akcji a nie za część, którą realizowali własnym działaniem.

45. Formy popełnienia przestępstwa Sprawstwo i współsprawstwo Współsprawcy nie ponoszą odpowiedzialności za eksces jednego z uczestników np. uzgodniono kradzież a jeden ze współsprawców dopuścił się rozboju.

46. Okoliczności uchylające odpowiedzialność karną Kontratypy (okoliczności uchylające bezprawność) Elementami, które decydują o tym, że czyn jest przestępstwem są wypełnienie znamion czynu, bezprawność wyrażająca się naruszeniem lub zagrożeniem dóbr chronionych prawem, możliwość przypisania sprawcy winy, społeczna szkodliwość czynu. Kontratypy to okoliczności uchylające bezprawność.

47. Okoliczności uchylające odpowiedzialność karną Nazwa kontratyp podkreśla przeciwieństwo zachowań objętych okolicznością uchylającą bezprawność w stosunku do zachowań bezprawnych, pociągających za sobą odpowiedzialność karną. Kontratypy z części ogólnej kk: obrona konieczna (art. 25 § 1 kk), stan wyższej konieczności (26 § 1), ryzyko związane z eksperymentem (art. 27 § 1) Szczególne kontratypy to art. 213 dopuszczalna krytyka uchylająca bezprawność zniesławienia i tzw. ostateczna potrzeba wojskowa (art. 319).

48. Okoliczności uchylające odpowiedzialność karną Kontratypy pozakodeksowe to np. uchylenie bezprawności czynu fun. publ. Podjętego w ramach jego uprawnień i obowiązków służbowych, wykonywanie zabiegów leczniczych zgodnie z przepisami prawa medycznego, aborcja w warunkach zalegalizowanych ustawą. Od kontratypów należy odróżnić okoliczności uchylające winę, które nie legalizują czynu zabronionego, ale nie pozwalają na pociągnięcie do odp.

49. Okoliczności uchylające odpowiedzialność karną Kontratypy – obrona konieczna Odpieranie bezprawnego zamachu. Warunki: zamach i jego odparcie (obrona), konieczność obrony (art. 25 § 1 kk), współmierność sposobu obrony do niebezpieczeństwa zamachu (art. 25 § 2 kk).

50. Okoliczności uchylające odpowiedzialność karną Zamach – zachowanie się człowieka które stwarza bezpośrednie zagrożenie dla dobra korzystającego z ochrony prawnej (zamach na życie, zdrowie, wolność, mienie itp.). Zamach może pochodzić tylko od człowieka. Zamach musi być bezprawny a naruszyć prawo może tylko człowiek. Zamach musi być bezpośredni, czyli natychmiastowe niebezpieczeństwo grożące dobru prawnemu. Bezpośrednie oznacza, że istnieje wysoki stopień prawdopodobieństwa, że zagrożone dobro zostanie zaatakowane niezwłocznie.