BÖBREK HASTALIKLARI ve HEMŞİRELİK BAKIMI Öğr . Gör. Funda Akduran

1. BÖBREK HASTALIKLARI ve HEMŞİRELİK BAKIMIÖğr. Gör. Funda Akduran Öğr. Gör. Funda Akduran

2. Öğr. Gör. Funda Akduran Üriner sistem böbrekler, üreterler, mesane ve üretradan oluşur.

3. KAN BASINCININ DÜZENLENMESİ • Kan basıncı düşünce böbreklerden renin salgılanır. • Renin kan yoluyla karaciğer de anjiotensin I’e dönüşür. • Anjiotensin daha sonra, çok kuvvetli vazokonstrüktör olan anjiotensin II’ye dönüşür. • Vazokonstrüksiyon da kan basıncının artmasına neden olur. Öğr. Gör. Funda Akduran

4. Diğer taraftan anjiotensin II’nin aldosteron sekresyonunu arttırıcı etkisi vardır. • Anjiotensin II daha sonra Anjiotensin III’e dönüşür. • Anjiotensin III aldosteron sekresyonunu Anjiotensin II’den daha çok arttırır. • Böylece bu mekanizma bir yandan vazokonstrüktör etki ile diğer yandan ise aldosteron salınımı sonucu Na ve su reabsorbsiyonunu arttırıp volümü çoğaltarak kan basıncının yükselmesine neden olur. Öğr. Gör. Funda Akduran

5. KAN BASINCININ DÜZENLENMESİ Öğr. Gör. Funda Akduran

6. KAN TESTLERİ KREATİNİN: Böbrek fonksiyonunun etkinliğini ölçer. Kreatinin kas enerji metabolizmasının artık ürünüdür. Normal değeri 0.6-1.2 mg/dL. KAN NİTROJENİ (KAN ÜRE NİTROJENİ-BUN-BLOOD UREA NİTROGEN) • Böbrek fonksiyonlarının normal olup olmadığının en önemli göstergesidir. • Protein metabolizmasının son ürünüdür. • BUN değeri 7-18 mg/dLdir. Öğr. Gör. Funda Akduran

7. BÖBREK HASTALIKLARINDA SIK KULLANILAN TERİMLER • Noktüri: Gece idrara çıkma • Anüri:24 saatlik total idrar miktarının 50 ml’nin altında olması • Oligüri: 24 saatlik total idrar miktarının 400 ml nin altında olması • Poliüri: 24 saatlik total idrar miktarının 2500 ml’den fazla olması Öğr. Gör. Funda Akduran

8. Pollaküri:Sık ve az idrar yapma • Dizüri: Ağrılı ya da zor idrar yapma • Proteinüri: İdrarda protein bulunması • Piyüri: İdrarda cerahat bulunması • Hematüri: İdrarda eritrosit bulunması Öğr. Gör. Funda Akduran

9. İDRAR RETANSİYONU İdrar yaptıktan sonra mesanenin tamamen boşaltılamamasıdır. Kronik idrar retansiyonu, mesanede kalan idrarın basıncı nedeniyle sıklıkla istemsiz olarak bireyin idrar yapmasına neden olur. Rezidüel İdrar İdrar yapıldıktan sonra mesanede kalan idrar miktarıdır ve 50 ml ye kadar normal kabul edilir. Öğr. Gör. Funda Akduran

10. İDRAR RETANSİYONU OLAN HASTADA HEMŞİRELİK BAKIMI • Klinik bakım, mesanede fazla idrar birikimini önlemek, • Obstrüksiyonu gidermek, • Varsa enfeksiyonu tedavi etmektir. • İdrar miktarı ölçülüp kayıt edilir, • Neden idrar yapamadığı araştırılır. Öğr. Gör. Funda Akduran

11. HASTAYA NORMAL İDRAR BOŞALTMA İÇİN YARDIM • Hastanın mahremiyeti sağlanır. • Rahat idrar yapabileceği pozisyon verilir. • Hastanın durumuna göre, yatakta sürgü/ördek yerine tuvalete gitmesi ya da komot kullanması önerilir. • Erkek hasta yatak kenarında oturarak, idrarını ördeğe rahat yapabilmektedir. Öğr. Gör. Funda Akduran

12. Perine üzerine yapılan sıcak uygulama, duş, sıcak içecekler mesane sfınkterlerini gevşeterek idrar yapımını kolaylaştırır. • Musluk açılarak idrar yapma hissi uyarılabilir. • Mesane üzerine yapılan perküsyon, hastanın ellerini sıcak suya batırması da uyarıcı olabilir. Öğr. Gör. Funda Akduran

13. Bazen bütün bu tekniklerin hepsini uygulamak gerekebilir. • Ameliyat sonrası insizyon yerindeki ağrıya bağlı idrar yapımı zorlaşabildiğinden analjezik verilebilir. • Tüm bu uygulamalara karşı hasta idrar yapamazsa mesanenin daha fazla dolmasını önlemek için kateterizasyon uygulanır. Öğr. Gör. Funda Akduran

14. İDRAR İNKONTİNANSI • Hastanın istemsiz ya da kontrolsüz olarak idrar yapmasıdır. • Birçok nedene bağlı oluşabilir. • Her yaştaki bireyde görülebilir. • Yaşlı bireylerde ve sık doğum yapan kadınlarda daha sık görülmektedir. Öğr. Gör. Funda Akduran

15. İnkontinans sorunu olan bireyler utanma, sosyal izolasyon ve aşağılık kompleksi gibi duygular ile tıbbi yardım almak için başvuruda bulunamazlar. Öğr. Gör. Funda Akduran

16. İDRAR İNKONTİNANSI OLAN HASTADA HEMŞİRELİK BAKIMI Hemşirelik bakımının planlanması, idrar inkontinansının hastalığın kaçınılmaz bir parçası olmadığı, yaşa rağmen tedavi edilebilir olması ilkesi temel alınarak başlanır. Öğr. Gör. Funda Akduran

17. Mesane eğitimi; eğitimin amacı hastayı düzenli aralıklarla idrar yapmaya alıştırarak, idrar kaçırmasını önlemektir. Ayrıca hastaya idrar yapma hissini baskılamayı ve idrar yapma aralıklarını uzatması öğretilir. Öncelikle hastanın mesanesi tamamen boşaltılır. Öğr. Gör. Funda Akduran

18. Pelvis kaslarını güçlendiren Kegel egzersizleri öğretilir. Bunun 6 ay süre ile günde 30-80 defa yapılması gerekir, yaşlılar daha uzun yapmalıdır. Öğr. Gör. Funda Akduran

19. HASTA EĞİTİMİ VE EVDE BAKIM • Hastanın evdeki güvenliğini sağlayan önlemler alınır. Banyo karanlık ise ışık devamlı yanık bırakılır. Ayağın takılmaması için halı vb. eşyalar uygun şekilde düzenlenir, • Sürgü/ördek hastanın kolay ulaşacağı şekilde yerleştirilir, • Aldığı sıvı miktarını ve zamanını takip etmesi, • Akşam yemeğinden sonra sıvı almaması, • Kafein, alkol, tatlandırıcı gibi irritanlar almaktan kaçınması, Öğr. Gör. Funda Akduran

20. Konstipe olmamak için; yeterli sıvı ve lifli gıdalar alması, dengeli beslenmesi, düzenli egzersizler yapması ve önerildiğinde laksatif alması, • Günde 5-8 defa düzenli idrar yapması, • Pelvis kaslarını güçlendiren egzersizleri (kegel egz.) düzenli yapması, • Sigara kullanıyorsa bırakması önerilir. Öğr. Gör. Funda Akduran

21. BÖBREK YETMEZLİĞİ Öğr. Gör. Funda Akduran

22. Böbrek yetmezliği, böbreklerin vücudun metabolik atıklarını atamadığı, • Sıvı elektrolit dengesini düzenleme yeteneğini kaybettiği durumlarda gelişir. • Metabolitlerin vücuttan atılabilmesi için günlük idrar miktarının en az 400 ml olması gerekir. Öğr. Gör. Funda Akduran

23. Bu durumda bedenden idrar ile atılması gereken maddeler beden sıvısında birikir ve sonuçta endokrin, metabolik fonksiyonlar bozulduğu gibi, sıvı elektrolit ve asit baz dengesi de bozulur. Böbrek yetmezliği sistemik bir hastalıktır ve genellikle çeşitli böbrek hastalıklarının sonunda gelindiği son noktadır. Öğr. Gör. Funda Akduran

24. Böbrek yetmezliği 2 gruba ayrılarak incelenir: • Çok kısa bir süre içinde gelişirse “Akut Böbrek Yetmezliği” • Tedaviye rağmen hastalığın ilerlediği, böbrek fonksiyonlarının geri dönüşsüz olarak bozulduğu ve üremi tablosunun geliştiği “Kronik Böbrek Yetmezliği” Öğr. Gör. Funda Akduran

25. AKUT BÖBREK YETMEZLİĞİ (ABY) • Böbrek fonksiyonları kısa bir süre (saatler ya da günler) içinde bozulur • 24 saatlik idrar miktarı 400ml nin altına düşer • Üre ve kreatinin düzeyinde yükselmeyle kendini gösterir • Üre ve kreatinin yükselmesinin esas nedeni GFH’de azalmadır(GFH: Normal değeri 120ml/dak) Öğr. Gör. Funda Akduran

26. Böbrek fonksiyonlarında ani bozulma GFH’de azalma Nitrojenli atıkların birikmesi Sıvı Elektrolit Bozuklukları Öğr. Gör. Funda Akduran

27. GFH • GFH dakikada 50ml ye kadar böbrek ve beden için zararlı maddeleri atabilir. • GFH dakikada 20-25ml olduğunda böbrek metabolik atıkları atamaz ve böbrek yetmezliği gelişir. • GFH dakikada 10ml olduğunda Son Dönem Böbrek Hastalığı söz konusudur. Öğr. Gör. Funda Akduran

28. ABY Tanısı Neden Önemli? • ABY’nde böbrek fonksiyonları aniden bozulmuştur • ÇOĞUNLUKLA GERİ ÇEVRİLEBİLİR! • Çoğu zaman tedavi ile böbrek fonksiyonları tam olarak düzelir! Öğr. Gör. Funda Akduran

29. ABY – Risk Altındaki Hastalar • Yaşlılar • Renal alt hastalığı olanlar • Diyabetikler • Sirotik hastalar • Büyük ameliyat geçiren hastalar Öğr. Gör. Funda Akduran

30. Böbrek fonksiyonları bozulmuştur ama çoğunlukla düzelebilir ! • ABY tablosu içindeki hastalar oldukça kritik bir durumdadır, mortalite yüksektir ! • İyi bir tanı ve tedavi yaklaşımına gerek vardır ! Öğr. Gör. Funda Akduran

31. ABY - Etiyoloji • Prerenal nedenler: Böbreğin hipoperfüzyonu(Böbreğin kanlanmasının engellendiği durumlar) • Renal nedenler: Böbrek dokusunun harabiyeti • Postrenal nedenler: İdrar akımının obstrüksiyonu Öğr. Gör. Funda Akduran

32. Prerenal Nedenler • Ağır kanamalar • Glukozüri • İleri derecede poliüri • Ağır diyare nedeniyle volüm kaybı ve hipotansiyon • Kardiyak sorunlar • Geniş yanıklar Öğr. Gör. Funda Akduran

33. Renal Nedenler • Glomerüllerin yada böbrek tübülüslerin harabiyeti • Yanıklar, ezilme, enfeksiyon • Nefrotoksik maddeler (civa,arsenik v.s) • Ciddi transfüzyon reaksiyonları • Penisilinler, steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar • Diüretikler v.s.. Öğr. Gör. Funda Akduran

34. Postrenal Nedenler Tubüluslardan meatusa kadar mekanik tıkanıklık yapan nedenler: • Prostat hipertrofisi, taş, uterus kanseri v.b. sonucu oluşmaktadır. Öğr. Gör. Funda Akduran

35. PATAFİZYOLOJİ • Böbrek kan akımı azalınca renaliskemi • Vazokonstrüksiyonrenal kan akımı daha da azalarak renaliskemi artar. • Perfüzyon sorunu her iki böbreği de etkiler. • İskemi uzun sürdüğünde renaltübüler nekroz ve sonucunda BÖBREK YETMEZLİĞİ gelişir. Öğr. Gör. Funda Akduran

36. ABY KLİNİK EVRELERİ • Başlangıç evresi • Oligürik evre • Diürez (Poliüri) evresi • İyileşme evresi Öğr. Gör. Funda Akduran

37. Oligüri Evresi: Bu evrede etiyolojik nedenlere bağlı olarak nefronlar harap olduğundan idrar süzülemez. Bu nedenle günlük idrar miktarı 400 ml’den az olup bazen bu miktar 100 ml'ye kadar azaldığı gibi bazen de hiç idrar yapılamayabilir (anüri). Öğr. Gör. Funda Akduran

38. Oligürik evrede tedavinin temel amacı: • Sıvı kontrolünü sağlamak • Elektrolitlerin dengesini düzenlemek • Metabolik artıkların vücuttan atılmasını ve doku katabolizmasının azalmasını sağlayarak, bu evrede komplikasyon gelişmesini önlemektir. Bu amaçlara yönelik olarak, öncelikle yetmezliğin nedeni araştırılır, sorun tanımlanır ve daha fazla harabiyeti önlemek için tedavisi yapılır. Öğr. Gör. Funda Akduran

39. Günlük Verilecek Sıvı Miktarı Hesabı Bir gün önceki idrar miktarı + zorunlu kayıp (500ml) = Günlük Verilecek Sıvı Miktarı Öğr. Gör. Funda Akduran

40. Diürez ( Poliüri ) Evresi: • Bu evrede nefronlardaki bozukluklar düzelmiş ve hasta bol miktarda idrar çıkarmaya başlamıştır. • Hasta günde 1-2 lt. Hatta bazen 3-4 lt idrar çıkarır. • İdrar miktarı artınca kanda biriken maddeler dışarı atılır ve kan biyokimyası normale döner Öğr. Gör. Funda Akduran

41. Yapılan Laboratuvar İncelemeleri • Tam kan sayımı, periferik yayma • Trombosit sayımı • Tam idrar muayenesi, idrar miktarı, osmolorite, idrarda Na, kreatin miktarı • Serum, üre, kreatin, Na, K, Ca, Mg, albumin düzeyi Öğr. Gör. Funda Akduran

42. BELİRTİ VE BULGULAR ! Normal böbrek fonksiyonlarının bozulması vücudun hemen hemen bütün sistemlerini etkilemektedir. ! Böbrek yetmezliği bazı hastalarda çok sinsi seyreder. Hiç belirti olmayabilir veya tek belirti halsizlik olabilir. ! Gece idrar yapmak için uyanma böbrek, prostat veya idrar yolları hastalığının ilk bulgusu olabilir, ihmal edilmemelidir. Öğr. Gör. Funda Akduran

43. İnatçı bulantı-kusma ve diyare • Dehidratasyona bağlı mukoz membran ve ciltte kuruluk • Nefeste idrar kokusu (üremik fetor) Öğr. Gör. Funda Akduran

44. Renal yetmezlik belirtileri arasında: • Susuzluk • Poliüri • Noktüri • Anoreksi • Kaşıntı • Yorgunluk • Konfüzyon • Oligüri • Dehidratasyon sayılabilir. Öğr. Gör. Funda Akduran

45. TEDAVİ Tedavi yetmezliğin nedenine ve hangi evrede olduğuna göre planlanır. Öğr. Gör. Funda Akduran

46. HEMŞİRELİK BAKIMI Öğr. Gör. Funda Akduran

47. Öykü ve Fizik Muayene Hastanın kapsamlı öyküsü alınır, hastalığın nedeni hakkında veri toplanır Fiziksel değerlendirme yapılırken, • idrar yapmada değişiklik olup olmadığı, • Mukozmembranların kuruluğu, • Mesane distansiyonu, • Ödem durumu, • Kaşıntı gibi belirtiler değerlendirilir. Öğr. Gör. Funda Akduran

48. Yakın zamanda geçirilmiş diyare, kusma ve kan kaybı, • Kilo alma, kas zayıflığı, • Yakın geçmişte ameliyat/kaza geçirme, • Mental durum değişiklikleri, • Kullandığı ilaçlar hakkında veri toplanır. Öğr. Gör. Funda Akduran

49. Hasta ya da yakınlarından aşağıdaki konularda bilgi edinilir; • Hastanın 24 saatlik idrar miktarı, • Kan basıncı, • Sıvı durumu, ödem • Akciğer sesleri, deri turgoru, günlük kilosu, • Asidoz/ağızda amonyak kokusu • Mental durum değişiklikleri, • Nabız hızı ve ritmi Öğr. Gör. Funda Akduran

50. Hemşirelik Tanısı A: Anormal sıvı kaybı, düzenleyici mekanizmaların bozukluğu ile ilgili olarak “Sıvı Volüm Defisiti / Fazlalığı” Amaç:Sıvı Elektrolit Dengesinin Devamlılığının Sağlanması Öğr. Gör. Funda Akduran