1 / 33

ATIK Y NETIMINDE MINIMIZASYON, GERI D N S M, EKONOMIYE YENIDEN KAZANDIRMA

GIRIS. Dnyanin esitli yrelerindeki insanlarin atik maddelerinazaltilmasi iin zm yollari bulmak zere gelistirdikleri girisimlerden hareketle yumusak tketim yolu" izilmesimmkndr.Bu yeni ynelim sonrasi yapilmaya baslanilan alismalarsonucu alinacak basit nlemlerle bile retim s

lindley
Download Presentation

ATIK Y NETIMINDE MINIMIZASYON, GERI D N S M, EKONOMIYE YENIDEN KAZANDIRMA

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


    1. ATIK YÖNETIMINDE MINIMIZASYON, GERI DÖNÜSÜM, EKONOMIYE YENIDEN KAZANDIRMA Doç.Dr.OSMAN TATAR Il Çevre ve Orman Müdürü Subat-2010

    2. GIRIS Dünyanin çesitli yörelerindeki insanlarin atik maddelerin azaltilmasi için çözüm yollari bulmak üzere gelistirdikleri girisimlerden hareketle “yumusak tüketim yolu” çizilmesi mümkündür.  Bu yeni yönelim sonrasi yapilmaya baslanilan çalismalar sonucu alinacak basit önlemlerle bile üretim sürecinden faydali bir ürüne dönüsemeden geçerek atik haline gelen hammaddelerin daha etkin kullanimi sonucu bu kayiplarin önlenebilecegi ve ayni zamanda atik üretiminin de azalabilecegi ortaya çikmistir.

    3. Bunu ürünlerin maddesel içeriklerinin azaltilmasi, üretim için kullanilan hammaddelerin çevreye daha az zararli olanlar ile degistirilmesi, üretim ve kullanim sürecinde gerekli olan su ve enerji ihtiyaçlarinin düsürülmesi gibi yaklasimlar izlemektedir.   Sonuçta atik azaltilmasi, geri dönüstürme, yeniden kullanim, ürün ve hizmetlerin çevreye daha duyarli tasarimi vb. konular üzerinde yapilan arastirmalar hizla artmaktadir.

    4. ATIKLARIN MINIMIZASYONU  Atik yönetiminin temel hedefi olan atik minimizasyonunu, atik üretiminin önlenmesi veya azaltilmasi, üretilen atigin kalitesinin arttirilmasi, zararlarinin indirgenmesi; geri dönüsümün, yeniden kullanimin ve geri kazanimin özendirilmesi seklinde tanimlayabiliriz. Ürünlerin, hammaddenin ve enerjinin sorumlu ve dikkatli kullanimi, atik azaltmada uygulayacagimiz temel fikir ve eylemlerdir. Bunun da adi "Toplam Kaynak Korumasi"dir.  

    5. Atigin olusumunu önleyen ya da miktarini azaltan yöntemler önem sirasina göre söyle siralanabilir:  1- Kirlilik Önleme 2- Geri Dönüsüm 3- Aritma 4- Bertaraf Etme

    6. Üretim süreci boyunca atigin olusmasini önleyen Kirlilik Önleme yöntemleri, çevre yönetiminde önceliklidir.   Bu yöntemde; “temiz üretim teknolojileri kullanilmali, atik yakma tesisleri de ortadan kaldirilmalidir” esasina dayanir.   En kisa yolu, kaynak kullaniminin en aza indirgenmesidir. Kullanimdan önce alinan önlemleri kapsar.

    7. 1-KIRLILIK ÖNLEME Kirlilik Önleme kavrami konu üzerinde önemli katkilari olan üç kurulus tarafindan söyle tanimlanmaktadir:  Birlesmis Milletler Çevre Programi (UNEP): Bütünsel önleyici bir çevre stratejisinin ürün ve süreçlere sürekli olarak uygulanmasi ile insanlar ve çevre üzerindeki risklerin azaltilmasi.

    8. ABD Çevre Koruma Kurumu (USEPA): Her türlü tehlikeli madde ve kirleticinin dogrudan dogal alici ortamlara verilmesi ya da geri dönüstürme, aritim ve nihai depolama süreçleri öncesi atiklara karismasini önleyen/azaltan,  Her türlü tehlikeli madde ve kirleticinin desarji kaynakli halk sagligi ve çevresel zararlari önleyen/azaltan,    Kirleticileri hammaddelerin verimli kullanilmasi ya da dogal kaynaklarin korunmasi ile azaltan ya da yok eden her hangi bir etkinlik.  

    9. Kanada Çevre Bakanligi:  Kirletici ya da atik olusumunun kaynaginda azaltilmasi ya da önlenmesine yönelik olarak endüstriyel, ticari ve kurumsal atik üreticilerinin ya da bireylerin temel davranis biçimlerinin degistirilmesini destekleyen, cesaretlendiren ve gerektiren herhangi bir etkinlik.

    10. Kirlilik Önleme stratejilerinin bir kurulus için gelistirilmesi ve uygulanmasi pek çok yönden faydali olabilir. Bu tür stratejiler ile elde edilebilecek faydalardan bazilari su sekilde incelenebilir:   Ekonomik Faydalar Yönetmelikler ile Uyum Daha Iyi Bir Toplumsal Amaç Yasal Yaptirimlar Çalisanlarin Motivasyonu

    11. Kirlilik Önleme yaklasimlarinin benimsenmesi, yayginlasmasi ve uygulanmasina engel olabilecek bir takim faktörler de gözden geçirilmelidir. Bu faktörlerden bazilari da asagidaki gibi tanimlanabilir:  Ekonomik engeller Uygulama ve yönetim ile ilgili engeller Yönetimin ilgisizligi Finansman Ürün/hizmet kalitesi Çalisanlarin direnci Süreklilik

    12. Kirlilik Önleme Araç Ve Metotlari Degerlendirme Ve Denetleme  Kirlilik Önleme hem ekonomik kazanç saglayan, hem de çevreye daha az zarar vererek varliklarini ve hizmetlerini sürdürmelerini temin eden bir anlayis, bir görüs, bir stratejidir. Bu stratejinin basarili olmasi için pek çok araçtan yararlanmak mümkün ve gereklidir.  

    13. Bu araçlardan bir kaç tanesi;  Çevre yönetim sistemleri, Hayat boyu degerlendirme, Çevresel muhasebe, Çevre performans göstergeleri, Çevresel tasarim, Çevresel iletisim ve raporlama, Eko-verimlilik, Çevresel vergiler, Çevresel etiketleme, ve çevresel denetleme olarak verilebilir.    

    14. Kirlilik Önleme uygulamalari bir ürünün yasam döngüsünün (life-cycle) pek çok asamasinda gerçeklestirilmektedir (hammadde temini, üretim, kullanim ve kullanim sonrasi bertaraf). Bu baglamda pek çok uzmanlik alani ve meslek grubu farkli biçimlerde bu süreçte yer alir. Bu uzmanlik alanlari ve meslek gruplari üretim süreci ve yasam döngüsü asamalarinda farkli araçlar ve yöntemler kullanilabilir.

    15. Kirlilik Önleme Araç ve Metotlari: Çevresel Etki Degerlendirme (ÇED), Yasam Döngüsü Degerlendirme (YDD), Çevre Teknolojisi Degerlendirme (ÇTD), Kimyasal Degerlendirme (KD), Atik Denetleme (AD) ve Enerji Denetleme (ED)’dir.

    16. 2-GERI DÖNÜSÜM  Üretim sirasinda atigin olusumu önlenemiyorsa, aritilacak/bertaraf edilecek atik miktarini mümkün oldugunca en aza indirmek için ‘geri dönüsüm’ ve ‘yeniden kullanim’ gibi yöntemler uygulanmalidir.   Kati atiklar içinde degerlendirilebilir olanlarin, ayri toplanmasi, cinslerine göre ayrilmasi, fiziksel veya kimyasal yada biyolojik islemlerle ikincil hammaddeye, tarim girdisine dönüstürülmesi ve enerji elde etmek için yakilmasi seklindeki faaliyetlerin tümü geri kazanim olarak adlandirilir.  

    17. Geri Dönüsümün Yararlari • Dogal kaynaklarimiz korunur: Degerlendirilebilir atiklarin bir hammadde kaynagi olarak kullanilmasi, yerine kullanildigi malzeme için tüketilmesi gereken hammaddenin veya dogal kaynagin korunmasi.  • Enerji tasarrufu saglanir : Geri dönüsüm sirasinda uygulanan fiziksel ve kimyasal islem sayisi, normal üretim islemlerine göre daha az oldugu için, geri dönüsüm ile malzeme üretilmesinde önemli bir enerji tasarrufu saglanir.   • Atik miktari azalir : Geri dönüsüm sayesinde çöplüklere daha az atik gider ve buna ek olarak bu atiklarin tasinmasi ve depolanmasi kolaylasir, çünkü artik daha az çöp alani ve daha az enerji gerekmektedir   • Geri dönüsüm ekonomiye yatirim demektir: Geri dönüsüm sayesinde hammaddelerin azalmasi ve dogal kaynaklarin tükenmesi önlenecek, böylelikle ülke ekonomisine katki saglanacaktir .

    18. Geri Dönüstürülebilen Maddeler  Metal grubu: Alüminyum, bakir, sari kursun, demir, çelik, paslanmaz çelik vs. Bu atiklar metal sektöründe eritilerek yeniden kullaniliyor.  Kagit: Karton, mukavva, gazete ve kitap, ambalaj kagitlari vs. Alicisi, kagit ve oluklu mukavva üreticileri.  Plastik grubu: Plastik, naylon, köpük, pet sise basta olmak üzere petrol kökenli bütün maddeler. Polyester elyaf üreticileri tarafindan aliniyor. Agaç grubu: Tamir edilip yeniden kullaniliyor. En kötü ihtimalle sunta ve talasa dönüstürülüyor.

    19. Cam grubu: Her türlü cam atiklar. Yeni cam üretiminde kullaniliyor.  Lastik grubu: Her türlü araç lastigi. Araç lastiginin kauçuk bölümü çikarilarak granül haline getiriliyor ve lastik üreticilerine satiliyor.  Tekstil atiklari: Polyester iplik fabrikalari olmak üzere fabrika atiklari islenerek tekrar iplik, elyaf haline getiriliyor. Atik kumaslar ise yeniden pamuk haline getirilmektedir. 

    20. Yag grubu: Araçlardan çikan motor yagi islenip tekrar kullaniliyor. Ayrica yemekhanelerden çikan atik kizartma yaglari biodizel yapiminda kullaniliyor.     Akü grubu: Akülerin kursun ve  plastigi ayristiriliyor.   Elektronik grubu: Her türlü elektrikli cihaz içeriginde, çok çesitli geri kazanilabilecek maddeler vardir.  

    21. Geri Dönüsüm Sisteminin 5 Temel Basamagi 1. Kaynakta Ayirma: Degerlendirilebilir nitelikli atiklari, çöple karismadan olustuklari kaynakta ayirarak biriktirme .     2. Degerlendirilebilir Atiklari Ayri Toplama: Bu islem degerlendirilebilir atiklarin çöple karismadan temiz bir sekilde ayri toplanmasini saglar .   3. Siniflama; Bu islem kaynaginda ayri toplanan malzemelerin cam, metal plastik ve kagit bazinda siniflara ayrilmasini saglar .     4. Degerlendirme; Temiz ayrilmis kullanilmis malzemelerin ekonomige geri dönüsüm islemidir. Bu islemde malzeme kimyasal ve fiziksel olarak degisime ugrayarak yeni bir malzeme olarak ekonomiye geri döner .     5. Yeni Ürünü Ekonomiye Kazandirma; Geri dönüstürülen ürünün yeniden kullanima sunulmasidir. 

    22. 3-ARITMA  Atigin olusumunun önlenemedigi ya da miktarinin azaltilamadigi durumlarda, hacmini ya da toksik içerigini azaltmak amaciyla aritim yapilir. Her ne kadar ‘boru sonu’ aritma yöntemleri atik miktarlarinda azalim sagliyorlarsa da Kirlilik Önleme kadar verimli/etkin yöntemler degillerdir.   Atiklarin aritimini siniflandirmak gerekirse;kati,sivi ve gaz atiklar olmak üzere üç ana baslikta ele almak mümkündür.

    23. 1-ATIK SU ARITMA  Evsel veya endüstriyel faaliyetler sonucu kalite ve karakterizasyonu bozulan sularin, alici desarjlarinda çevreye verecegi zararlari minimize etmek ve ortadan kaldirmak üzere yapilan aritma islemlerine atik su aritimi denir.

    24. 2-HAM ÇAMUR ARITILMASI  Genelde çamur aritimi; suyunu alma, stabilizasyon ve yogunlastirma islemlerini ihtiva eder.  Çamur hacminin azaltilmasi,daha sonraki islemlerde saglik riski olmamasi için çamurun stabilizasyonu, kompostlama, atik bertarafi gibi islemlerin kolaylasmasi için çamurun aritma islemine tabi tutulmasi gerekir.

    25. 3-GAZ ATIKLARIN ARITILMASI  Gaz atiklari; egzoz gazlari ve endüstriyel kaynakli gazlar olmak üzere iki kisimda ele alabiliriz. Endüstriyel kaynakli üretim tesislerinden kaynaklanan gazlara örnek vermek gerekirse; Aldehitler, Organik Asitler NH4Cl Gazlari, ZnO, Kromik Asit, Siyanür Gazlari, HF Gazi, NH3, SO2, Na2SO4, SO3, H2SO4 NH4, HS, AlCl3, HCl,, Al2O3, H2SO4 Gazi vs. gibi birtakim istenmeyen maddeler açiga çikmaktadir. Baca gazi aritminda yikama ünitesi (scrubber) kullanilmakta olup çalisma prensibi gazlarin “raching”halkalari altinda yikanmasi esasina dayanmaktadir.Sistemde gazlarin sivilar içersinde eriyebilmesi özelligi önem tasimaktadir. SO2 aritiminda kükürtün suda kolay eriyebilmesi aritma verimini arttirmaktadir. Sivi fazla karsilasan kükürt eriyerek sülfat asitlerini olusturur. Bacadan çikan gazlar artik kirleticiligini kaybetmistir.

    26. Egzoz kaynakli olusan gazlari ele almak gerekirse;  Ilgili mevzuat geregi otomobil endüstrisi egzoz gazlarini azaltmak zorundadir. Bu yüzden günümüzde tüm benzin motorlu araçlar fabrika çikisi olarak 3 yollu katalizatör ile donatilmaktadir.  Katalizatörün görevi, zararli atik gazlari çevreye zararsiz gazlara dönüstürmektir. Katalizatörün etkili bir sekilde çalisabilmesi için, yakit ile hava arasindaki oranti hassasiyetle ayarlanmis olmak zorundadir.    Optimum egzoz gazi azaltma araçlarindan lambda sensörlerini örnek gösterebiliriz.  Not:Lambda Sensörü; enjeksiyonlu arabalarda, egzozun içinde motor ile katalitik konvertör arasinda yer alan ve egzoz dumanindaki oksijen oranini mütemadiyen ölçerek, elektronik beyine sinyal iletmekle yükümlü olan bir aygittir.

    27. 4-BERTARAF ETME  Tüm atiklar göz önüne alindiginda bunlar içerisinde kati atiklarin miktar problemi yarattigi görülmektedir. Kati atik miktarinin az ve dökülen alanin büyük olmasi durumunda dogada biyolojik olarak ayrismalari mümkündür. Fakat miktarin çok olmasi durumunda kati atiklar gün geçtikçe daha büyük problemleri de beraberinde getirmektedir. Bu nedenle bertaraf yöntemleri çok önemlidir.

    28. BERTARAF YÖNTEMLERI  Günümüzde üç çesit bertaraf yöntemi uygulanmaktadir. Bu yöntemler:  Düzenli Depolama Kompostlastirma Yakma

    29. Düzenli Depolama Düzenli depolama projeleri hem evsel, hem de tehlikeli ve tibbi atiklarin bertarafi için kullanilan etkin bir yöntemdir. Bu atiklar düzenli depolanirken ayristirilmali ve her atik türü ayni tesiste olsa da farkli bölmelerde depolanmalidir.   En ekonomik yatirim ve isletme maliyetine sahip olmasi, miktarina göre kapasitesinin kolaylikla artirilabilmesi, kapatilan arazinin nihai imha metodu olmasi nedeniyle ülkemizin sartlarina en uygun bertaraf yöntemidir.

    30. Kompostlastirma Kati atiklarin organik bilesenlerinin biyolojik ayrismasi olayidir. Kompost üretimi aerob yada anaerob sartlarda gerçeklesir. Kati atiklarda genellikle aerob durumda gerçeklesmektedir.   Kompostlastirma islemi sirasinda birçok mikroorganizma grubu faaliyet göstermektedir. Kompostun içerisinde civa, kadmiyum bakir gibi agir metaller ve zehirli toksik maddeler istenmemektedir.

    31. Kompostlastirma Asamalari Ayirma: Iyi bir kompost elde etmek amaciyla cam, metal, seramik, plastik, tas vs gibi atiklarin ham çöpten ayrilmasi islemidir.   Ögütme: Bu asama sayesinde atigin her tarafi bakteri ve mantar istilasina ugramakta ve ayrisma hizlanmaktadir.   Fermantasyon: Ögütme sonrasi yigin haline getirilmis olan atiklarin bakteriler tarafindan ayrismasi.  

    32. Yakma Bu islem atigin kontrollü bir sekilde yakilarak daha az hacim kaplayan ve daha zararsiz bir forma dönüstürülmesi islemini kapsar. Evsel, endüstriyel, tehlikeli ve tibbi atiklarin bertaraf için kullanilabilir. Bu atiklar yakma islemine tabi tutulmadan önce birbirinden ayrilmalidir. Ancak, bu islem sonucunda diger yöntemler kullanilarak bertaraf edilmesi gereken baska bir atigin (kül) olusmasi söz konusudur.   

    33. Atik yakma projelerinde, atiklarin geri dönüsümünü ve enerji üretimini saglamak ve ayni zamanda çevreye olan olumsuz etkileri en aza indirmek için asagidaki hususlar öncelikle göz önünde bulundurulmalidir.  – Atiklarin ön ayirmaya tabi tutulmasi.  – Yakma tesisinde baca gazi temizleme sisteminin kurulmasi.  – Yakma tesisinde enerji tasarrufu ve elde edilen isinin kullanimi için yöntemler uygulanmasi.  – Yakma sonucu ortaya çikan maddelerin (cüruf, kül) baska sanayi tesislerinde kullanilmasi.

    34. ÇEVRE KANUNUNA GÖRE  Atik üreticileri  uygun metot ve teknolojiler ile atiklarini en az düzeye düsürecek tedbirleri almak zorundadirlar. Atiklarin üretiminin ve zararlarinin önlenmesi veya azaltilmasi ile atiklarin geri kazanilmasi ve geri kazanilabilen atiklarin kaynaginda ayri toplanmasi esastir. Atik yönetim plânlarinin hazirlanmasina iliskin esaslar Bakanlikça çikarilacak yönetmelikle düzenlenir.Geri kazanim imkâni olmayan atiklar, yönetmeliklerle belirlenen uygun yöntemlerle bertaraf edilir.  Atik geri kazanim, geri dönüsüm ve bertaraf tesislerini kurmak ve isletmek isteyen gerçek ve/veya tüzel kisiler, yönetmelikle belirlenen esaslar dogrultusunda, ürün standardi, ürünlerinin satisa uygunlugu ve piyasadaki denetimi ile ilgili izni, ilgili kurumlardan almak kaydi ile Bakanliktan lisans almakla yükümlüdür.  

More Related