ÇEVRE YÖNETİMİ Doç.dr. Ahmet mutlu

1. ÇEVRE YÖNETİMİDoç.dr. Ahmet mutlu

2. GERÇEKLER • Tüm insanlar sağlıklı ve temiz bir çevrede yaşamak ister. • Dünya nüfusu gün geçtikçe hızla artmakta ve insanın ortalama ömrü uzamakta. • Hammadde ve enerji ihtiyacı her geçen gün artmakta. • Dünyadaki kaynaklar sınırlı, belirli bir süre sonra tükenecek. • Çevre kirliliği ve buna bağlı olarak oluşan sağlık etkileri her geçen gün artmakta.

3. ÇEVRE SORUNLARI • Hızlı nüfus artışı, endüstrileşme, kentleşme ve trafik artışı nedeniyle ortaya çıkan çevre sorunları • Yetersiz sağlık koşulları nedeniyle 19. yüzyılın ortalarında tifo, kolera ve tifüs gibi salgın hastalıkların yayılım gösterdiği epidemik olaylar- insan sağlığına etkiler • Çevre kirlenmesinin yerel, bölgesel ve global etkileri • Ormanların tahribi ve erozyon sorunu, hızlı nüfus artışı, düzensiz şehirleşme ve yeşil alanların eksikliği, kıyıların bozulması, sanayide kullanılan kimyasal maddelerin insan sağlığına etkisi, nükleer enerji ve termik santraller

4. ÇEVRE YÖNETİMİ • İnsanlar ve doğa arasındaki ilişkilerin yönetilmesidir. • İnsanların yer kürenin doğal kaynaklarına olan talebini, doğanın talebi karşılama kapasitesi ile sürdürülebilir şekilde dengelemeyi amaçlamaktadır.

5. Çevre yönetiminin kullandığı yöntemler • Ortaya çıkmış olan çevre kirliliğini ortadan kaldırmak, • Çevre sorunlarını ortaya çıkmadan önlemek için çözümler üretmek, • Her türlü etkinliğin çevreyi kirletecek ölçülerini belirlemek, • Çevre araştırmaları, denetim ve çevre yönetimi süreçlerinde etkin destek sağlayacak kurum ve kuruluşlar kurmak ve desteklemek, • Çevre üzerinde kirletici etkiler yaratacak tehlikeleri riskleri belirlemek ve bunlar konusunda ilgili birimleri ve vatandaşları uyarmak, • Tehlike ve riskleri önlemek için yeni yöntemler üretmek ve olanaklar yaratmak, • Varolan doğal kaynakları iyileştirmek ve geliştirmek, olanaklı değilse sürdürülebilir kılmak, • Bireylerin ve toplulukların yaşam kalitesini olabildiğince geliştirmek, • Çevre kirlenmesinin önlenmesi konusunda yararlı olacak yeni teknoloji ve politikalar üretmek ve bunları kullanmak, üretenleri desteklemek

6. ÇEVRE YÖNETİMİ politikaları(Üç AŞAMALI DEĞERLENDİRME) • Faaliyetlerin muhtemel etkilerinin değerlendirilmesi (Geliştirici politikalar) • Faaliyetlerden dolayı geçmişte oluşmuş çevresel değişikliklerin ortadan kaldırılması için muhtemel yöntemler (onarıcı politikalar) • Doğal olayların veya faaliyetlerin çevresel etkilerinin azaltılması için muhtemel yöntemler (önleyici faaliyetler)

7. Çevre Yönetiminin Araçları • a) Hukuki araçlar, • b) İdari araçlar, • c) Sosyal araçlar, • d) Ekonomik ve mali araçlar

8. A) HUKUKİ ARAÇLAR • Çevre sorunlarının, özellikle kentin ve kentlinin sorunu olduğu düşünülürse, kent yönetiminden sorumlu olan , merkezi ve yerel yönetimlerin, çözmek zorunda oldukları sorunlar içinde çevre kaynaklı olanlar, öncelik ve önem gerektirir. • Bu yönetimlerin çevresel nitelikli görev ve yetkileri, yönetsel kolluk niteliğindedir. • Ayrıca, belde ölçeğinde çevreye yönelik hizmetlerin görülmesinde hukuksal dayanaklar vardır. • ÖRN: Belediyeler için • Belediyelere çevre hizmetleri konusunda yetki veren mevzuat 150’nin üzerindedir. • Örn: Belediye Yasası, Belediye Ceza Yasası, Umumi Hıfzısıhha Kanunu, Çevre Kanunu, 383 Sayılı Özel Çevre Kurumu Başkanlığı Hakkındaki Kararname, 3030 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu, İmar Kanunu, Belediyelerin İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun ile Kıyı Kanunu, öncelikle sayılabilir

9. B) İDARİ ARAÇLAR: • a) Kamu Yönetiminin Çevre Kaynaklarının Kullanıcısı Olma İşlevi: Buna göre belediyeler, bazı hizmetleri için doğal kaynakları doğrudan kendisi kullanabileceği gibi belli koşullarda, öteki kişi ve kuruluşların kullanmalarına da izin verebilir. • b) Kamu Yönetiminin Çevre Kaynaklarını Kullandırmaya İlişkin İzin Ve Denetim İşlevi: Yerel çevre politikalarının etkili olması ve doğal dengenin korunabilmesi için önemlidir. • c) Kamu Yönetiminin Çevreyi Koruma İşlevi: Belediyelerin, çevre kaynaklarını kullanarak bir taraftan mal ve hizmet üretmelerini, diğer taraftan da bu kaynakların sürekliliğini sağlamak zorunda olmalarını ifade eder. • d) Kamu Yönetiminin Yeniden Üretilmesi: Çevre kaynaklarını kullandıktan sonra bunların yerine yeniden çevre kaynakları üretme çabası içinde olmalarını gerektirir. Bunun için yerel halkın ve yerel örgütlerin de bu süreçte yer almalarını sağlayıcı yöntemler kullanır. • e) Kamu Yönetiminin Yerel Kaynakları Geliştirme İşlevi: Kentsel yaşamın kalitesiyle çevre kalitesi arasında doğrudan ilişkiyi dikkate alarak, belediyelerin çevresel kaynakları geliştirmesi görevini ifade eder. • f) Kamu Yönetiminin Çevre Yönetimini Halkla Birlikte Yürütme İşlevi: Belediyelerin, hem demokratik bir yönetsel yapıya sahip olmaları nedeniyle, hem de çevre politikalarını tek başına uygulamasının çok zor olması nedeniyle, halkla iyi bir iletişim kurmaları ve işbirliği içinde hareket etmeleri gerekir.

10. c) Sosyal Araçlar: • Toplumsal davranışlar, çevre kalitesini birkaç yönden etkiler. Örneğin; bu araçlar yoluyla oluşacak politik baskılar, kamunun çevre politikalarını değiştirebilir. • Yönetimlerin herhangi bir konuda yapacakları uygulamada başarılı olmaları, o uygulamayı halkın benimsemesi, sahip çıkması ve ona katılımı ile mümkündür. • ÖRN: Belediye Yasası’nın 13. maddesi: “hemşehrilik hukuku” adı altında yer alan “belediye işlerine ve idaresine katılma” hakkı. • Siyasal bir süreç olan katılmanın gerçekleştirilmesi ile sessiz gibi görünen halkın, özellikle yerel yönetimin yaptığı hizmetlere katılarak, bu hizmetlere sahip çıkması sağlanabilir. • Bu sürece de halkın katılımı sağlanmalı, onların fikirleri alınmalı ve yapılanlar, halkın anlayabileceği dille anlatılmalıdır

11. D)EKONOMİK VE MALİ ARAÇLAR: • Çevre sorunlarının temelinde, “üretim-tüketim” olguları yatar. • Çevre sorunlarının ekonomik analizinde amaç, sorunların önüne geçilmesi değildir. Temel amaç, optimal bir kirlilik düzeyinin belirlenmesi, yani, kirliliği azaltıcı önlemlerin, sağlayacağı sosyal faydadan daha fazla bir sosyal maliyet yaratmaya başlayacağı kirlilik düzeyinin tespitidir. • Kirlilik kontrolünü önemli kılan ekolojik ve hijyenik koşulların yanında diğer bir koşul da çoğu yerleşim yerinde kirliliğe yol açan atık miktarının, olması gerekenden fazla olmasıyla, diğer bir deyişle çevrenin taşıma kapasitesini aşmasıyla ortaya çıkan “ekonomik olmama” sorunudur. • Böyle bir sorunun giderilmesi, kirlilikle ortaya çıkan dışsal maliyetlerin içselleştirilmesiyle, diğer ifadeyle kirliliğin yarattığı sosyal maliyetler için uygun bir fiyat belirlenmesiyle de mümkündür

12. D)EKONOMİK VE MALİ ARAÇLAR: • a) Doğrudan Kontrol: • b) Vergilendirme • c) Sübvansiyonlar ve Krediler: • f) Depozito ve Geri Ödeme Yöntemi: • e) Fiyatlandırma: • d) Emisyon Permileri ya da Kirletme Lisansları:

13. Yararlanılabilecek WEB Adresleri • Çevre ve Orman Bakanlığıhttp://www.cevreorman.gov.tr/ • 1.Çevre ve Ormancılık Şurasıhttp://sura.cevreorman.gov.tr/ • Bölgesel Çevre Merkezihttp://www.rec.org.tr/ • Avrupa Çevre Ajansıwww.eea.eu.int • Avrupa Bilgi ve Gözlem Ağıwww.eionet.eu.int • Urban Environmental Managementhttp://www.gdrc.org/uem/ • Environmental Resource Managementhttp://www.erm.com/erm/main.nsf/pages/homepage?opendocument • International Netwok for Environmental Managementhttp://www.inem.org/ • Global Environmental Management Initiativehttp://www.gemi.org/ • Uluslararası Etki Değerlendirme Derneği (IAIA) http://www.iaia.org • Birleşik Devletler Çevre Koruma Kurumu (EPA)http://www.epa.gov/ • Hollanda Çevresel Etki Değerlendirme Komisyonu http://www.eia.nl • Güney Asya Bölgesel Çevre Değerlendirme Derneği (SAREAA) http://sareaa.sdnpk.org/ • Environmental Management System (EPA)http://www.epa.gov/ems/ • Avrupa Birliği İnternet sayfası – “EIA (ÇED) Ana sayfası”http://europa.eu.int/comm/environment/eia/home.htm

14. Ulusal Çevre Mevzuatımızhttp://www.cevreorman.gov.tr/yasa/ • ÇED Yönetmeliği (16/12/2003-25318) 17/07/2008-26939 • Çevre Denetimi Yönetmeliği (21/11/2008-27061 ) • Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelik (2008) (11/11/2008-27051 ) • Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (05/10/2004-25604) • Endüstri Bölgeleri Yönetmeliği (16/12/2004-25672) • Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliği (03/02/2005-25716) • Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerinin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (17/02/2005-25730) • Yaban Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları İle İlgili Yönetmelik (08/11/2004-25637) • Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmenin Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (06/08/2004-25545) • Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (22/07/2005-25883) • Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği (76/464/ AB) 26/11/2005-26005) • Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (21/01/2004-25353) • Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (18/03/2004-25406) • Ambalaj Ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (30/07/2004-25538) • Atık Pil Ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (31/08/2004-25569) • Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (26/12/2004-25682) • Su Kirliliği Kontrolu Yönetmeliği (31/12/2004-25687) • Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliğ (i08/01/2006-26047) • Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği (76/160/AB) (09/01/2006-26048) • İçmesuyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik (79/869/AB ile değişik 75/440/AB) 20/11/2005-25999 • Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (06/06/2008-26898 ) • Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği ( 2 Kasım 1986-19486) • Endüstriye Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolu Yönetmeliği (07/10/2004-25606) • Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına Dair Revize Yönetmelik • Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliği Yönetmeliği (13/01/2005-25699) 07/02/2009-27134 • Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik (08/07/2005-25869) • Benzin Ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği (2003/17/AT ile değişik 98/70/AT)11/06/2004-25489) • Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (31/05/2005-25831) • Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (29/09/2004-25598) • Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (2002/49/EC)01/07/2005-25862) • Türkiyede Koku Emisyonları ve İmisyonları Yönetimi

15. Taslak Yönetmelikler • Büyük Endüstriyel Kaza Tehlikelerinin Kontrolü Yönetmeliği Taslağı • Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği - Taslak • Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği • İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyondan Kaynaklanan Elektromanyetik Alanlardan Halkın Korunmasına Yönelik Yönetmelik Taslağı • Çevresel Gürültünün değerlendirilmesi ve yönetimi yönetmeliği taslağı • Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Taslağı • Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Emisyonlarının Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik Taslağı • Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağların Kontrolu Yönetmelik Taslağı • Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Taslağı • Koku Kontrolü Yönetmeliği Taslağı ve Kılavuzlar • Hidrofloroklorokarbonların Azaltılmasına Dair Yönetmelik Taslağı