Środowisko szkolne a kształtowanie się zachowań zdrowotnych uczniów

1. Środowisko szkolne a kształtowanie się zachowań zdrowotnych uczniów Prof. zw. dr hab. Janusz Kirenko Dr Anna Witek Mgr Anna Bieganowska

2. Zachowania zdrowotne stanowią jeden z głównych czynników warunkujących zdrowie • Celem promocji zdrowia, edukacji zdrowotnej jest identyfikacja pozytywnych i negatywnych czynników warunkujących zdrowie. • Czynniki pozytywne zwane są czynnikami chroniącymi, zaś czynniki negatywne, zwane czynnikami ryzyka zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju choroby, niepełnosprawności, zaburzeń rozwoju, lub innych, niepożądanych (negatywnych) stanów.

3. Czynniki ryzyka w połączeniu z tzw. czynnikami podatności lub wrażliwości (markery podatności), nasilają negatywne wpływy sytuacji lub środowiskowych czynników ryzyka. • Identyfikacja wspominanych czynników i redukowanie/eliminowanie ich wpływu jest podstawą profilaktyki problemów zdrowotnych i społecznych (B. Woynarowska 2007, s. 46-47)

4. Szkoła – dwie strony medalu • drugie co do znaczenia środowisko w życiu dziecka. • miejsce wszechstronnego rozwoju osobowości dzieci i młodzieży • daje emocjonalne i społeczne wsparcie • kształtuje postawy wobec rzeczy, ludzi, norm, wartości. • zaspokaja podstawowe potrzeby, niezbędne do prawidłowego rozwoju fizycznego i psychospołecznego uczniów. • sytuacja szkolna może wyrażać się w osiągnięciach dydaktycznych, , a także adaptacji w środowisku szkolnym • źródło wielu napięć i sytuacji stresujących. • przestrzeń, gdzie młodzi ludzie są kontrolowani i oceniani, a wielu z nich ma problemy z nauką, dodatkowo pogłębione trudnościami w środowisku rodzinnym i rówieśniczym.

5. Szczególnym wyznacznikiem przystosowania szkolnego są relacje interpersonalne z rówieśnikami, mające znaczenie dla kształtujących się cech osobowościowych jednostki, które to w przyszłości mogą decydować o konkretnym ustosunkowaniu się do ludzi.

6. Szkoła = jedno z głównych środowisk odgrywających znaczącą rolę w procesie kształtowania się zachowań zdrowotnych dzieci i młodzieży

7. Jak przyszli edukatorzy zdrowia postrzegają swoje możliwości przekazywania wiedzy, rozwijania umiejętności uczniów z zakresu edukacji zdrowotnej? Co stanowi dla nich największe źródło trudności w tym obszarze?

8. Obszary edukacji zdrowotnej wg B. Woynarowskiej: 1. Dbałość o ciało 2. Zdrowe żywienie i aktywność fizyczna 3. Bezpieczeństwo i zapobieganie urazom. 4. Edukacja seksualna 5. Wybrane zagadnienia zdrowia psychicznego (zdrowie i dobrostan psychiczny, emocje i stres, optymizm, poczucie tożsamości i własnej wartości, umiejętności życiowe) 6. Zapobieganie zachowaniom ryzykownym dla zdrowia własnego i innych ludzi- używaniu substancji psychoaktywnych. 7. Przeciwdziałanie przemocy i agresji.

9. Uszeregowanie przez studentów: • Zdrowe odżywianie • Dbałość o ciało • Ruch i aktywność fizyczna • Bezpieczeństwo • Optymizm • Zdrowie psychiczne • Uzależnienia • Umiejętności życiowe • Agresja • Tolerancja • Emocje • Poczucie własnej wartości • Edukacja seksualna

10. Zdrowa Szkoła- Zdrowy Uczeń Interdyscyplinarne, międzynarodowe konferencje naukowo-szkoleniowe

11. Dbałość o ciało, zdrowe żywienie i aktywność fizyczna, bezpieczeństwo i zapobieganie urazom • Zapewnienie sprzyjającego zdrowiu środowiska nauczania wymaga wysiłku wszystkich osób związanych z funkcjonowaniem szkoły, świadomości istnienia zagrożeń oraz znajomości zasad higieny i bezpieczeństwa. • Bierna postawa dzieci i młodzieży wobec aktywności ruchowej zwiększa ryzyko wystąpienia nadwagi lub otyłości. Poziom aktywności fizycznej w dużej mierze zależy od wiedzy i świadomości ucznia. Tę świadomość powinna kształtować między innymi szkoła poprzez odpowiednie podejście nauczyciela wychowania fizycznego do aktywności fizycznej, podejmowanie w środowisku szkolnym działań mających wpływ na aktywizację fizyczną młodego człowieka, ale także poprzez zapewnienie odpowiedniej infrastruktury do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego. • Duże znaczenie w procesie nauczania – uczenia się ma zapewnienie uczniom właściwych warunków higieniczno-zdrowotnych (Renata Gawron 2010, s. 100- 104) .

12. Dbałość o ciało, zdrowe żywienie i aktywność fizyczna, bezpieczeństwo i zapobieganie urazom Dyrektorzy 2,6% szkół podstawowych, 4% gimnazjów i 3,5% szkół ponadgimnazjalnych nie uwzględnili przy układaniu rozkładów zajęć lekcyjnych wymagań wynikających z zapisów rozporządzenia, jak również wymagań higienicznych (wyniki badań przeprowadzone przez Państwową Inspekcję Sanitarną w woj. Lubelskim-skontrolowano 1222 szkoły w 2008r. )

13. Dbałość o ciało, zdrowe żywienie i aktywność fizyczna, bezpieczeństwo i zapobieganie urazom • niejednokrotnie zajęcia WF prowadzone są na korytarzach lub w salach zupełnie do tego nieprzystosowanych; • spośród skontrolowanych szkół, aż 284 (tj. 23,2%) nie posiada sali gimnastycznej pełnowymiarowej ani sali rekreacyjnej/zastępczej;

14. Dbałość o ciało, zdrowe żywienie i aktywność fizyczna, bezpieczeństwo i zapobieganie urazom • na terenie naszego województwa spośród skontrolowanych szkół niecała 1/3 posiada gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej;

15. Dbałość o ciało, zdrowe żywienie i aktywność fizyczna, bezpieczeństwo i zapobieganie urazom Agata Strączkiewicz: „niska świadomość prozdrowotna dzieci 6-letnich”: • -30% badanych dzieci nie wie, czym jest zdrowie • -17% dzieci używa czyjejś szczoteczki do zębów • -56% 6- latków nie miała świadomości, iż zęby mleczne wypadają- 1/3 badanych w odpowiedzi na to pytanie wskazywała niedożywienie „zęby wypadły, bo chłopiec pił za mało mleka”; 5 dzieci stwierdziło, że tak się stało, bo kolega był bardzo chory

16. Dbałość o ciało, zdrowe żywienie i aktywność fizyczna, bezpieczeństwo i zapobieganie urazom Odmowa pożyczenia grzebienia: 26% przedszkolaków ocenia jako zachowanie niekoleżeńskie, 60% jako samolubne. 13% zachowanie rozsądne

17. Dbałość o ciało, zdrowe żywienie i aktywność fizyczna, bezpieczeństwo i zapobieganie urazom Ilona Gembalczyk • W stylu życia uczniów klas szóstych przeważają zachowania antyzdrowotne. • Uczniowie nie mają ukształtowanych elementarnych zachowań higienicznych. Jedno z poważnych zagrożeń dla zdrowia jamy ustnej stanowi próchnica. • Spory odsetek (22%) dzieci przystępuje do wypełniania obowiązków szkolnych na czczo, co obniża dyspozycję do nauki. • Uczniowie coraz częściej rezygnują z mleka na korzyść słodzonych napojów gazowanych. • Niepokoi fakt spożywania mniejszej niż zalecana ilości posiłków dziennie: prawie co piąty badany uczeń spożywa tylko trzy posiłki. • Dzieci i młodzież chętnie sięgają po słodkie przekąski. Skutki: • Otyłość w wieku rozwojowym jest przyczyną nieprawidłowej tolerancji węglowodanów u 10-27% otyłych dzieci oraz kilkunastu procent cukrzycy typu 2 wśród młodzieży. • Uważa się, iż reklamy żywności w mediach mogą przyczyniać się do wyboru niezdrowych pokarmów: Reklama ma większy wpływ na wybory konsumenckie młodzieży niż nawyki rodziców i oddziaływania rówieśników. • Dziewczęta w okresie dojrzewania przykładają dużą wagę do opinii innych na ich temat.

18. Dbałość o ciało, zdrowe żywienie i aktywność fizyczna, bezpieczeństwo i zapobieganie urazom Uwaga: dziewczęta jak również chłopcy, którym zależy na szczupłym wyglądzie i niskiej masie ciała, częściej dążą do jej obniżenia poprzez aktywność fizyczną, stosowanie diety, ograniczanie jedzenia, a nawet spożywanie środków zmniejszających łaknienie.

19. Dbałość o ciało, zdrowe żywienie i aktywność fizyczna, bezpieczeństwo i zapobieganie urazom Joanna Kasznia- Kocot, Zdun Joanna, Słowiński Jerzy, Agata Wypych – Ślusarska, Elżbieta Czech • 69,7% ankietowanych gimnazjalistów spożywa 3 lub mniej posiłków w ciągu dnia. • 29,3% nie spożywa w domu śniadania. • 38,4 % młodzieży uznało owoce i warzywa jako podstawę diety. • 64,2% dziewcząt, jak również 56,6% chłopców zgadza się z założeniem, że jeśli będziemy szczupli to łatwiej znajdziemy odpowiedniego partnera życiowego, pracę, będziemy również szczęśliwsi i osiągniemy życiowy sukces. • 18,9% dziewcząt i 8,7% chłopców stosuje diety odchudzające

20. Dbałość o ciało, zdrowe żywienie i aktywność fizyczna, bezpieczeństwo i zapobieganie urazom Elżbieta Rutkowska • 2/3 badanych przez autorkę licealistek widzi potrzebę zmian w swoim wyglądzie: redukcja masy ciała, wzrostu, koloru włosów. Chłopcy: odpowiednia masa i rzeźba ciała, fryzura. • praktyki corporeistyczne- zabiegi upiększające- stanowiące element budowania tożsamości nieobce są większości licealistów • Średni czas na upiększanie to 25,9 minut dziennie, największy odsetek badanych poświęca od 20 do 45 minut dziennie. • Zapytano również , co zdaniem licealistów oznacza „troska o ciało”: Prezentacja ciała Zabiegi higieniczne Schludny wygląd, zdrowe odżywianie, sprawność fizyczna, pielęgnacja skóry, zabiegi.

21. Spędzanie czasu wolnego • Analizując formy spędzania czasu wolnego uczniów szkół podstawowych można wnioskować, iż nawyki dotyczące podstawowych potrzeb biologicznych człowieka, jakim jest ruch i odpoczynek nie zostały jeszcze ukształtowane. • W badaniach Magdaleny Boczkowskiej (2010) wyodrębniono nowe miejsca i formy spędzania wolnego czasu: Shopping/Plazing, Clubbing, Le parkour, Wirtualne społeczności, Photobloging. Przeprowadzone badania wskazują, że młodzież bezrefleksyjnie podąża za współczesną modą na det- rozrywkę.

22. Spędzanie czasu wolnego • Najpopularniejszym centrum handlowym wśród lubelskiej młodzieży jest „Lublin Plaza”. • Plaza jest nie tylko popularnym miejscem zakupów, ale również spotkań towarzyskich młodzieży= nowa forma aktywności- „plazing” czy „plazmania”; „dziećmi Plazy”.

23. Spędzanie czasu wolnego • Wirtualne społeczności- czyli aktywność internetowa lubelskiej młodzieży. Szczególnie daje się wyeksponować portal „Nasza-klasa”. Na pytanie o czynności wykonywane podczas korzystania z Internetu badani uczniowie tak odpowiadali: rozmowa na gadu-gadu, sprawdzenie poczty , wejście na naszą-klasę.

24. Spędzanie czasu wolnego • Le parkur- (fr. sztuka przemieszczania się) - pochodząca z Francji forma aktywności fizycznej. Rzesze młodzieży ćwiczą parkour pomimo braku warunków do uprawiania tego typu sportu.

25. Spędzanie czasu wolnego Wnioski: • Badana młodzież najczęściej spędza czas wolny w pubach i centrach handlowych. Instytucje kultury stały się dla młodzieży mało atrakcyjne, uczniowie czują się nimi znudzeni, przez co poszukują nowych wrażeń • Niebezpieczne jest to, iż najczęściej clubbing wiąże się z piciem alkoholu • W toku przeprowadzonych badań wyłoniła się także grupa osób, która aktywnie uprawia sport (gra w piłkę, jeździ na rowerze, pływa, uprawia sztuki walki i ekstremalną formę le parkour). Nie jest ona zbyt liczna, jednak daje nadzieję na to, że nie tylko „plazing” i „clubbing” zajmuje lubelską młodzież w wolnym czasie. Młodzież. • Zjawisko Le parkour wydaje się bardzo niebezpieczne, gdyż takie wyczyny często kończą się tragicznie- groźnymi wypadkami, a nawet śmiercią (Magdalena Boczkowska 2010, s.60-65).

26. Spędzanie czasu wolnego Ilona Gembalczyk Czas wolny szóstoklasistów: • w sposób bierny (53,75 %): oglądanie telewizji (32,09 %) i gry komputerowe (13,43%); • na spotkaniach towarzyskich z kolegami i koleżankami (20,90% %), słuchając muzyki (18,66 %) i czytając książki (17,91 %); • w sposób aktywny (46,24 %), dominuje aktywność ruchowa (spacery, bieganie, gimnastyka, jazda na rowerze).

27. Spędzanie czasu wolnego • 42 % badanych spędza w sieci ponad 3 godziny dziennie. • mniej niż jedną godzinę na aktywność w sieci poświęca tylko 8 % badanych. • 26 % ankietowanych portal „Nasza-klasa” odwiedza do 5 razy dziennie, 24 % jeden raz dziennie, a 20 % badanych kilka razy w tygodniu. 14 % respondentów jest zalogowanych przez cały dzień i zagląda tam w wolnej chwili, a 12 % ponad 5 razy dziennie.

28. Spędzanie czasu wolnego Ewa Adam, Zbigniew Tokarski, Małgorzata Wojciechowska: • Tylko 1 spośród 206 badanych gimnazjalistów nie ma w domu komputera • 4% ogląda TV powyżej 5h dziennie, 40%- minimum 2h. • Komputer-blisko 7% uczniów ponad 5h dziennie. • Łącznie blisko 24% dzieci spędza w towarzystwie mediów ponad 6h dziennie • 50% ponad 4h dziennie w pozycji siedzącej • W słuchawkach prawie 19% uczniów spędza codziennie kilka godzin (Maria Beczkiewicz).

29. Spędzanie czasu wolnego Konrad Komorowski, Katarzyna Pietrzak, Jacek Gierus: • wzrost absencji szkolnej w wieku gimnazjalnym i licealnym wiąże się ze wzrostem nasilenia zjawiska ucieczek ze szkoły. • Powód: lęk przed formami sprawdzania wiedzy w szkole. • Młodzież gimnazjalna-nuda w szkole i niedostosowanie. Licealna-powody związane z indywidualizmem i afiliacją w grupie. • Ok. 2/3 osób z badanej próby informuje o ucieczce rodziców.

30. Edukacja seksualna • O potrzebie edukacji i wychowania w tym zakresie pisał już Jędrzej Śniadecki –traktując edukację seksualną jako element przygotowania do życia w społeczeństwie. • Edukacja seksualna nadal wpleciona jest i uwikłana w politykę oraz dyskurs publiczny i urzędowy wciąż stanowi w edukacji wielką nieobecną. • Przez studentów wskazywana jest jako obszar edukacji zdrowotnej przysparzający najwięcej trudności. • Symptomatycznym jest fakt, iż w 6 tomach analizowanych przez nas publikacji nie znalazły się artykuły prezentujące wyniki badań we wzmiankowanym zakresie. Jedyne badania dotyczą nawyków studentów w omawianej dziedzinie.

31. Edukacja seksualna Stanisław Szczepański: gimnazjaliści posiadają wysoki poziom kompetencji zdrowotnych w zakresie zagrożeń związanych z uprawianiem seksu, co nie ma nic wspólnego z edukacją seksualną

32. Wybrane zagadnienia zdrowia psychicznego: • Stres-nieodłączny element życia człowieka, umożliwia rozwój. • Szkoła już dla uczniów szkoły podstawowej stanowi źródło głównych grup stresorów. Do stresorów dzieci zaliczają m.in.: niesprawiedliwą ocenę czy ośmieszenie, obawę o ocenę, wynik testu oraz lęk przed nauczycielem. • Niepokoi świadomość brutalizacji życia szkolnego i wzrost agresji fizycznej, psychicznej oraz społecznej uczniów wobec swoich kolegów. Uczniowie szkół średnich twierdzą, że choć zetknęli się agresją to mieli niewiele kontaktów z pedagogiem, podobnie nie uczestniczyli w programach profilaktycznych. • Jeżeli chodzi o młodzież ze szkół średnich - badania pokazują, że dużym problemem jest gelotofobia definiowana jako lęk przed wyśmianiem-problem Brak pozytywnych strategii radzenia sobie w sytuacjach trudnych przejawia się również w sięganiu przez młodzież gimnazjalną po środki przeciwbólowe, na przykład w sytuacji spadku nastroju (otrzymanie złej oceny), ogólnego rozbicia lub stwierdzenia: mam zły dzień. • Pojawiła się nowa kategoria metod radzenia sobie ze stresem, a mianowicie gra komputerowa i „gadu-gadu”.

33. Wybrane zagadnienia zdrowia psychicznego: Ilona Gembalczyk Uczniowie szkoły podstawowej-najczęstsze sposoby radzenia sobie ze stresem: • 34,68% słuchanie muzyki ; • 15,02% aktywność ruchowa; • 12,13% rozmowy z bliskimi; • 12,13% gry komputerowe i rozmowa na „gadu-gadu” ;

34. Wybrane zagadnienia zdrowia psychicznego: Teresa Zubrzycka-Maciąg -gimnazjaliści: • co 5 uczeń nie lubi szkoły • 15% odczuwa lęk przed pójściem do szkoły • 30% uczniów czuje akceptację ze strony nauczycieli • Niemal wszyscy zetknęli się z aktami agresji w szkole 75% uczniów nie przypomina sobie zajęć profilaktycznych • 72% nigdy nie zetknęło się z pedagogiem • 4% miało z nim kontakt • Uczniowie marzą o normalności !!!

35. Wybrane zagadnienia zdrowia psychicznego: Mieczysław Radochoński • najwyższe odsetki gelotofobików odnotowuje się wśród uczniów III klasy gimnazjum i I liceum • U niektórych gelotofobia delikatnie zakłóca funkcjonowanie, u innych przybiera rozmiary paranoidalne-traktowana może być jako fobia społeczna (wg Titze). • Kliniczne objawy gelotofobii zaobserwowano u 8,27 % badanej rzeszowskiej młodzieży, co dziesiąty badany ma nieznacznie zaznaczoną gelotofobię.

36. Wybrane zagadnienia zdrowia psychicznego: • Monika Klonowska dowodzi, że trening w zakresie wystąpień publicznych umiejętność prezentacji, wypowiadania się na forum - obniża lęk społeczny. • Dla 80% licealistów głównym źródłem stresu jest szkoła-badania Joanny Różańskiej-Kowal- głównie sprawdziany i odpowiedzi przy całej klasie- uważa się to za sytuację normalną w szkole.

37. Wybrane zagadnienia zdrowia psychicznego: • Izabela M. Łukasik : konieczność uświadamiania młodzież co do konsekwencji przyjmowania środków przeciwbólowych, wyposażenia ich w arsenał metod alternatywnych, strategie radzenia sobie w sytuacjach trudnych. • Anna Witek: ponad połowa gimnazjalistów często korzysta z leków bez recepty- co czwarty raz w miesiącu, niektórzy raz w tygodniu. Traktują je jako sposób radzenia sobie z bólem, także na ból wywołany lekami negatywnymi emocjami-wystąpienie przed klasą, zła ocena. • Nie zwraca się ponadto w polskiej szkole uwagi na higienę umysłu. • Lekceważy się zasady higienicznego trybu życia w obszarze wysiłku umysłowego niska wiedza nawet w sferze deklaracji • Nauczyciele nie wiedzą sami ale i nie rozumieją tego, co w podręcznikach na ten temat napisano

38. poczucie tożsamości i własnej wartości • Nie możemy wyeliminować zagrożeń współczesnego świata, ale możemy poprzez działania edukacyjne rozwijać zasoby osobiste dzieci i młodzieży • Poczucie własnej wartości traktowane jest jako jeden z zasobów osobistych ważnych dla młodego człowieka. Niskie poczucie własnej wartości częściej łączy się z możliwościami ulegania zagrożeniom zdrowotnym. • Współczesna szkoła nie poświęca zbyt dużo czasu na kształtowanie zasobów osobistych swoich uczniów. jeżeli zadbamy o wyposażenie młodego człowieka w wachlarz niezbędnych umiejętności, wówczas stwarzamy mu szanse na wzmacnianie wiary we własne możliwości.

39. poczucie tożsamości i własnej wartości Rekomendacje dla pracy dydaktyczno- wychowawczej w szkole: • Akceptować wychowanków takimi jakimi są, stworzyć taką atmosferę, w której będą czuć się dobrze, utwierdzać ich w przekonaniu o własnej wartości, wskazywać cechy nad którymi powinni pracować; • Prowadzić rozmowy z uczniami, aby pomóc im w samopoznaniu, dodać odwagi, zachęcić do wysiłku i pokonywania trudności; • Wnikliwie kontrolować oraz regulować układ stosunków interpersonalnych w grupie, dążąc do tego aby w klasie było jak najmniej uczniów izolowanych i odrzuconych; • Włączać dzieci i młodzież do współpracy i współdziałania, co może zmieniać układ stosunków interpersonalnych, a także nastawienie uczniów samych do siebie; • Tak organizować życie szkolne, aby uczniowie mieli okazję wypróbowania swoich sił w różnych dziedzinach, uzyskania pozytywnych efektów i refleksji nad sobą; • Przejawiać demokratyczny styl kierowania grupą.

40. poczucie tożsamości i własnej wartości Lilianna Klimek i Marzena Okrasa: • Uczniowie uczestniczący w badaniach najkorzystniej oceniają się w zakresie Ja w towarzystwie, nieco niższe jest poczucie własnej wartości badanych uczniów w wymiarze Ja osobistego, jeszcze niższe wyniki odnotowano w wymiarze Ja w szkole. Natomiast najniższe poczucie własnej wartości wystąpiło u badanych w zakresie Ja w rodzinie (walka o swoją tożsamość i niezależność może rodzić konflikty w rodzinie). • W świetle uzyskanych danych dziewczęta charakteryzują się wyższym globalnym poziomem poczucia własnej wartości, a także przejawiają istotnie wyższe poczucie wartości w zakresie Ja w rodzinie i Ja w szkole, a nieco wyższe w wymiarze Ja towarzyskiego. Ja osobiste nie różnicuje badanych dziewcząt i chłopców.

41. umiejętności życiowe • Koszty braku zainteresowania kształceniem kompetencji społecznych u dzieci są bardzo wysokie: agresja i akty przemocy, samobójstwa, przedwczesne ciąże, narkomania, objawy depresji, nadużywanie leków przeciwbólowych. Wiele dzieci, osiąga słabe wyniki w nauce, niewspółmierne do posiadanego ilorazu inteligencji. Nie umieją one zapanować nad emocjami, co nie pozwala im się skupić, działać racjonalnie i podejmować właściwe decyzje. • Badania M. Łukawskiej pokazują, że szkoła jest najbardziej optymalnym miejscem, w którym działalność profilaktyczną można skutecznie wykorzystać i poddać weryfikacji.

42. Zapobieganie zachowaniom ryzykownym dla zdrowia własnego i innych ludzi- używaniu substancji psychoaktywnych • Eksperymentowanie młodych ludzi z alkoholem czy papierosami w większości przypadków ma charakter przejściowy. Jednak te pierwsze próby mogą powodować liczne szkody społeczne i zdrowotne u dorastających osób, tym samy nie można przechodzić obok nich obojętnie. • Inicjacja alkoholowa ma miejsce już w szkole podstawowej. Jest to niepokojący fakt, biorąc pod uwagę wiek respondentów. Wzrasta, bowiem w dalszym ciągu liczba nastolatków pijących regularnie, jak i okazjonalnie. • Analizowane wyniki badań pokazują, że jeżeli chodzi o palenie papierosów, to jest to marginalny problem w szkole podstawowej. Sytuacja ulega zmianie już na poziomie gimnazjum.

43. Zapobieganie zachowaniom ryzykownym dla zdrowia własnego i innych ludzi- używaniu substancji psychoaktywnych • Koszty braku zainteresowania kształceniem kompetencji społecznych u dzieci są bardzo wysokie: agresja i akty przemocy, samobójstwa, przedwczesne ciąże, narkomania, objawy depresji, nadużywanie leków przeciwbólowych. Wiele dzieci, osiąga słabe wyniki w nauce, niewspółmierne do posiadanego ilorazu inteligencji. Nie umieją one zapanować nad emocjami, co nie pozwala im się skupić, działać racjonalnie i podejmować właściwe decyzje. • Badania pokazują, że szkoła jest najbardziej optymalnym miejscem, w którym działalność profilaktyczną można skutecznie wykorzystać i poddać weryfikacji.

44. Zapobieganie zachowaniom ryzykownym dla zdrowia własnego i innych ludzi- używaniu substancji psychoaktywnych Ilona Gembalczyk alkohol: • 15 % uczniów ostatniej klasy szkoły podstawowej spożywało już alkohol. • 10,41 % szóstoklasistów wzięłoby proponowany środek, ponieważ nie wiedzą jak odmówić; • 18 % badanych, deklaruje potencjalną chęć spróbowania. Tytoń • 7 uczniów (4 %) przyznało, że już paliło.

45. Zapobieganie zachowaniom ryzykownym dla zdrowia własnego i innych ludzi- używaniu substancji psychoaktywnych Maria Chodkowska, Zdzisław Kazanowski: Biorąc pod uwagę normy prawne regulujące dostępność alkoholu i innych używek-droga i dostęp do nich dla gimnazjalistów i większości licealistów powinna być zamknięta. • ponad 70% badanych w tym wieku miało dostęp do alkoholu, 33% do papierosów. • 36% badanych przeszło alkoholową inicjację poniżej 13 roku życia, nikotynową-48,57%

46. Zapobieganie zachowaniom ryzykownym dla zdrowia własnego i innych ludzi- używaniu substancji psychoaktywnych Używki a stosunki koleżeńskie • Zdaniem 46% gimnazjalistów i 62% licealistów alkohol ułatwia nawiązywanie kontaktów koleżeńskich, papierosom przypisali tę samą wartość uczniowie badani w następujących proporcjach: 12% uczniów gimnazjum i 16%-liceum.

47. Zapobieganie zachowaniom ryzykownym dla zdrowia własnego i innych ludzi- używaniu substancji psychoaktywnych Danuta Osik- Chudowolska I i III klasy gimnazjum: • Co drugi badany zapalił już pierwszego papierosa, ale nie robi tego codziennie. • W klasie III uczniowie dwukrotnie częściej spożywają piwo. Głównym motywem sięgania po alkohol jest ciekawość. Uczniowie klasy I nie wiedza, gdzie i od kogo mogliby kupić narkotyki, w klasie III są zdecydowani bogatsi w wyżej wspomnianą wiedzę.

48. Zapobieganie zachowaniom ryzykownym dla zdrowia własnego i innych ludzi- używaniu substancji psychoaktywnych Katarzyna Kocka, Hanna Kochaniuk, Małgorzata Tarka i Agnieszka Bartoszek: • Dla 25% badanych gimnazjalistów głównym źródłem wiedzy nt. profilaktyki i uzależnień są: szkoła i mass media. • Programy profilaktyczne w szkołach badanych osób są realizowane głównie przez wychowawcę, 38,3% biologa i pedagoga (16%), psychologa 12,9% oraz pielęgniarkę 7,3%. • 79,1% badanych aktywnie uczestniczy w programach. • Programy dotyczą, zdaniem 43,3% uczniów wiedzy teoretycznej, 35,8%- świadomego i umiejętnego odmawiania, 20,7% umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych • 72,2% badanych twierdzi, że szkoła oferuje zbyt małą ilość tego typu zajęć

49. Przeciwdziałanie przemocy i agresji • Problem agresji wśród uczniów stał się w ostatnich latach tematem wielu konferencji, sympozjów, a także badań naukowych. Jest on zgłaszany przez dyrektorów placówek oświatowych i nauczycieli, jak również stanowi dylemat dla rodziców posyłających swe dzieci do szkoły. • Z perspektywy szkoły ważna jest odpowiedź na pytanie: jakie są źródła agresji oraz jak niwelować agresję, zwłaszcza w środowiskach skonfliktowanych?

50. Przeciwdziałanie przemocy i agresji • Zjawisko nasilającej się agresji w społeczeństwie, motywuje do tworzenia programów, będących propozycją radzenia sobie z tym zjawiskiem. Przykłady: • rządowy program „Zero tolerancji dla przemocy w szkole” z 2006 roku, • kierowane głównie do szkół kampanie społeczne „Szkoła bez przemocy”, „Stop przemocy”, „Stop cyberprzemocy” i in. • Kolejną propozycje stanowi Trening Zastępowania Agresji. Jest to program wielostronnej interwencji skierowanej na zmianę zachowania agresywnego złożonym z trzech komponentów: Komponent behawioralny (trening umiejętności społecznych) Komponent emocjonalny (trening kontroli złości) Komponent poznawczy (trening wnioskowania moralnego) • Może to być metoda, od której szkoła może zapoczątkować integrację trzech środowisk: nauczyciele-uczniowie- rodzice.