TMS-2 STOKLAR

2. TMS-2 STOKLAR HAZIRLAYAN: ZAFER KARDEŞ 130611102 ÖĞRETİM ÜYESİ: YARD. DOÇ. DR. NACİYE GÖKÇE

3. GİRİŞ Muhasebe sisteminden elde edilen finansal tabloların bilgi kullanıcıları için beklenilen fonksiyonu yerine getirebilmesi ve işletme faaliyetlerini doğru ve güvenilir bir şekilde yansıtması, benzer olayları benzer şekilde ifade etmesi ve karşılaştırılabilinir olması için finansal işlemlerin DÜNYA GENELİNDE aynı MUHASEBE STANDARTLARI kullanılarak mali tablolara yansıtılması ve ölçülmesi gerekmektedir.

4. Muhasebe Standartları, muhasebe uygulamalarına yön veren ve finansal tabloların hazırlanmasına ilişkin belirli bir düzen getiren kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. Bu çalışma kapsamında Türkiye Muhasebe Standardı (TMS-2) incelenerek, uygulamadaki benzer ve farklı yönleri ele alınacaktır.

5. II. TMS-2 GETİRDİKLERİ YENİLİKLER • Standardın Amacı – Kapsamı –Tanımları • Standardın Amacı • Standardın Kapsamı • Standardın Tanımları

6. 1)STANDARDIN AMACI Bu standardın amacı; bilançonun varlıklar bölümünde yer alan “Stokların” muhasebe işlemlerini açıklamaktır. Stokların muhasebeleştirilmesindeki temel sorun, stokların bir varlık olarak muhasebeleştirilmesinde, kullanılmasında ve elden çıkarılmasında gerçekleşen gelirler ile karşılaştırılacak olan ilgili maliyetin belirlenmesidir.

7. Stoklar Standardı; • Stok maliyetlerinin nasıl saptanacağını, • Stok maliyetinin içeriğinin nelerden oluştuğunu, • Stok maliyetinin gidere nasıl dönüşeceğini, • Stoklar için uygulanacak değerleme yöntemini • Stoklarla ilgili değerleme sonuçlarının finansal tablolarla nasıl ilişkilendirilerek raporlanacağını açıklamaktadır.

8. 2)STANDARDIN KAPSAMI Standart kapsamında yer alan STOKLAR şunlardır: (md.6) • Satılmak amacıyla elde edilen ticari mallar, • İlk madde ve malzeme stokları, • Yarı mamuller, • Mamul stokları, • Hizmet işletmelerinde işletmenin henüz ilgili geliri elde etmediği hizmetin maliyeti • Stok kalemlerinin hiç birinin kapsamına girmeyen yan ürün, artık ve hurda gibi kalemlerden oluşan diğer stokları içerir.

9. Bu standart hükümleri, standardın 2. maddesinde sayılan stoklar için kullanılmaz; • İnşaat sözleşmeleri, • Finansal araçlar, • Tarımsal ürünlerle ilgili canlı varlıklar, • Hasat zamanındaki tarımsal ürünler.

10. Bu standardın kullanılamayacağı stoklar yine madde 3’de belirtilmiştir; • Tarım ve orman ürünleri, • Hasat dönemi sonrası tarımsal ürünler, • Mineral ve mineral ürün üreticilerinin elinde bulunan stoklar, • Stoklarını rayiç (gerçeğe uygun) değerlerinden satış giderlerini düşerek saptayan aracıların elinde bulunan stokların ölçümünde bu standart kullanılmaz.

11. Takip eden maddede canlı hayvanlar, tarım ve orman ürünleri ve madenler gibi stokların ne zaman net gerçekleşebilir değer esasıyla değerleneceği de açıklanmıştır. İlgili maddede belirtilen zamanlar stok bazında aşağıdaki gibi sıralanmıştır; • Tarım ürünleri hasat edildiğinde, • Madenler çıkarıldığında, • Tarım ürünleri ve madenlerin satışa ilişkin vadeli satış sözleşmeleri yapıldığında, • Bu stokların satışı devlet tarafından garanti edildiğinde, • Bu stokların homojen pazarları bulunduğunda ve satılamama riskinin çok düşük olduğu koşullarda.

12. 3)STANDARDIN TANIMLARI TMS-2 standardı kapsamında STOKLAR şöyle tanımlanmıştır: Stoklar: (a) Olağan işletme faaliyetleri kapsamında satılmak için elde tutulan; (b) Satılmak üzere üretilmekte olan; ya da (c ) Üretim sürecide ya da hizmet sunumunda kullanılacak ilk madde ve malzemeler şeklinde tanımlanan varlıklardır.

13. NET GERÇEKLEŞEBİLİR DEĞER NEDİR ? Tahmini satış fiyatı – (eksi) (Tahmini tamamlanma maliyeti + tahmini satış giderleri) ------------------------------------------------------------------- NET GERÇEKLEŞEBİLİR DEĞER

14. GERÇEĞE UYGUN DEĞER NEDİR ? Karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili ve istekli gruplar arasında bir varlığın el değiştirmesi ya da bir borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutardır.

15. Stoklar Standardına İlişkin Açıklamalar • Stokların Maliyetinin Belirlenmesi • Satın Alma Maliyetleri • Dönüştürme Maliyetleri • Birleşik (Ortak)ve Yan Ürünler Maliyetleri • Diğer Maliyetler • Hizmet Sunan İşletmelerde Stok Maliyeti • Stok Maliyetlerine Alınmayacak Unsurlar

16. Stoklar Standardına İlişkin Açıklamalar • Maliyetlerin Ölçümüyle İlgili Teknikler • Standart Maliyet Yöntemi • Perakende Yöntemi • Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri • Stokları Envanterde Değerleme • Stokları Gider Olarak Kaydetme • Stoklarla İlgili Raporlanacak Bilgiler • Stoklarda Ertelenmiş Vergi Etkisi

17. Stoklar Standardına İlişkin Açıklamalar • Stokların Maliyetinin Belirlenmesi • Satın Alma Maliyetleri Stokların satın alma maliyetine dahil edilecek unsurlar aşağıdaki gibidir (md. 11): • Satın alma fiyatı • İthalat vergileri, gümrük vergileri ve diğer vergiler (KDV hariç) • Nakliye, yükleme boşaltma maliyetleri • Mamul, malzeme ve hizmetlerin elde edilmesiyle doğrudan bağlantı kurulabilen diğer maliyetleri içerir.

18. Ticari iskontolar ve benzeri diğer indirimler, satın alma maliyetinin belirlenmesinde indirim konusu yapılır. Standart gereği, stoku bulunduğu konuma getirinceye kadar yapılan harcamalar satın alma maliyetine ilave edilir, bulunduğu konuma getirdikten sonra yapılan giderler ise maliyete ilave edilmez, dönem gideri olarak kaydedilir.

19. Standardın öngördüğü hükümler ile halen ülkemizde uygulanmakta olan Tekdüzen Muhasebe Sistemi arasında uygulama biçimi açısından bir farklılık yoktur. Farklılık, stokun vadeli satın alınması durumunda ortaya çıkmaktadır.

20. Örnek: Bir işletme ithal ettiği 100.000 TL’lik ticari mal ile ilgili olarak aşağıdaki işlemleri yapıyor: • Ticari malın gümrükten çekilmesi sırasında 5.000 TL’lik gümrük vergisi ve mala ilişkin KDV’yi banka aracılığı ile ödüyor. • Ticari malın depoya taşınması için 500 TL+KDV nakden ödenmiştir. • Ticari mal için depo kiralanmış ve 1.000 TL+KDV nakden ödenmiştir. • Malın 50.000 TL’lik kısmı başka bir şehirdeki satış deposuna gönderiliyor. Taşıma ücreti 300 TL+KDV nakden ödenmiştir.

22. Stoklar Standardı ile uygulamaya getirilen en önemli yenilik, vade farklarının stokların maliyetine dahil edilmeyip, faiz gideri olarak muhasebeleştirilmesidir.

23. Örnek: Aylık finansal tablo düzenleyen bir ticaret işletmesi, 01.12.2012 tarihinde peşin fiyatı 10.000 TL olan bir ticari malı 3 ay vadeli olarak 10.600 TL’ye veresiye satın alıyor. (Aylık faiz 200 TL olarak alınacaktır.) İşlemin Muhasebe kaydını ve ay sonunda yapılması gereken kaydı yapınız.

24. 31.12.2012 tarihinde yapılacak muhasebe kaydı:

25. MİKTAR İSKONTOSU: Belirli alış miktarlarının aşılmasında yapılan iskontoya miktar iskontosu denir. Bu tür iskonto, o satıcıdan alış yapılmasının ödüllendirilmesidir. Alış işleminden daha sonra yapılan miktar iskontosu doğrudan gelir yazılır.

26. Örnek: Bir ticaret işletmesine yıl sonunda satıcı firma tarafından, belli alış miktarlarını aştığı için 2.000 TL miktar iskontosu yapılarak mevcut borcundan düşülüyor ve bu durum işletmeye bildiriliyor. Yapılan miktar iskontosunu muhasebeleştiriniz.

28. KASA İSKONTOSU: Vadeli satışın peşin ödenmesinden dolayı, yapılan iskontoya kasa iskontosu denir. Bu tür iskonto fiyat düzeltme işlemidir.

29. Örnek: Aylık finansal tablo düzenleyen bir işletme peşin bedeli 1.000 TL olan malı 3 ay vadeli olarak 01.01.2013 tarihinde 1.300 TL’ye satın almış durumdadır. İşletmeye ikinci ayın başında vadeyi beklemeden ödeme yapmasından dolayı, satıcı firma tarafından 200 TL kasa iskontosu yapılıyor. (KDV göz ardı edilmiştir.) (Aylık finansman gideri (300/3=100 TL olarak alınmıştır.)) TDHP ve TMS-2’ye göre muhasebe kayıtlarını yapınız.

30. TDHP’NA GÖRE TMS-2’YE GÖRE

31. ÜRETİM İŞLETMESİNDE İLK MADDE VE MALZEME ALIMI İLE İLGİLİ ÖRNEK: Bir üretim işletmesi üretimde kullanılmak üzere fatura bedeli 15.000 TL olan hammaddeyi satın almış ve banka hesabından ödemiştir. Hammaddenin nakliyesi için 300 TL, yükleme boşaltma maliyeti olarak 200 TL, taşıma sigortası olarak da 100 TL nakden ödemiştir. (KDV ihmal edilmiştir.) İlgili yevmiye kaydını yapınız.

33. b. Dönüştürme Maliyetleri TMS 2’de yarı mamul ve mamul stoklarının maliyetinin hesaplanması, dönüştürme maliyetleri başlığı altında ele alınmıştır. Mamul maliyeti Direkt ilk madde ve malzeme giderleri, direkt işçilik giderleri ve genel üretim giderleri toplamından oluşur.

34. Dönüştürme maliyetleri direkt işçilik giderleri ile genel üretim giderlerinin toplamını ifade eder. Stokların dönüştürme maliyetleri; direkt işçilik giderleri gibi, üretimle doğrudan ilişkili maliyetleri kapsar. Bu maliyetler ayrıca ilk madde ve malzemenin mamule dönüştürülmesinde katlanılan sabit ve değişken genel üretim giderlerinden sistematik bir şekilde dağıtılan tutarlarını da içerir.

35. Sabit genel üretim maliyetleri, amortisman, fabrika binası ve teçhizatının bakım onarım giderleri gibi, üretim miktarından bağımsız olarak nispeten sabit kalan dolaylı üretim maliyetleri ile fabrikanın yönetim ve idaresi ile ilgili maliyetlerdir. Değişken genel üretim maliyetleri, endirekt (dolaylı) malzeme ve endirekt işçilik gibi, üretim miktarı ile birlikte doğru orantılı olarak değişen dolaylı üretim maliyetleridir.

36. Üretimle ilgili giderlerin mamul maliyeti ile ilişkilendirilmesinde kullanılan yöntemler 4 gruba ayrılır: • Tam Maliyet Yöntemi • Normal Maliyet Yöntemi • Değişken Maliyet Yöntemi • Direkt (Asal) Maliyet Yöntemi

37. Tam Maliyet Yöntemi Bu yöntemde, üretimle ilgili giderlerin tamamı mamul maliyetine dahil edilir. Halen ülkemizde vergi mevzuatı açısından tam maliyet yöntemi benimsenmiş durumdadır. Tam maliyet yönteminde mamul maliyetine aşağıdaki giderler dahil edilmektedir. • Direkt ilk madde ve malzeme giderleri • Direkt işçilik giderleri • Genel üretim giderleri (sabit+değişken)

38. 2. Normal Maliyet Yöntemi Bu yöntemde, değişken genel üretim giderlerinin tamamı, sabit genel üretim giderlerinin ise normal kapasite kullanım oranı dikkate alınarak dağıtımı yapılır. Düşük kapasite veya atıl kapasite nedeniyle her bir üretim birimine dağıtılan sabit genel üretim gider tutarı arttırılmaz. Dağıtılmayan genel üretim giderleri, gerçekleştiği dönemde gider olarak kaydedilerek sonuç hesaplarına aktarılır. TMS-2’de normal maliyet yöntemi benimsenmiştir.

39. Normal maliyet yönteminde mamul maliyetine aşağıdaki giderler dahil edilmektedir. • Direkt ilk madde ve malzeme giderleri • Direkt işçilik giderleri • Genel üretim giderleri (değişken+ sabit GÜG(normal kapasite oranında))

40. Normal kapasite: Planlanan bakım-onarım çalışmalarından kaynaklanacak kapasite düşüklüğü de dikkate alınarak, normal koşullarda bir veya birkaç dönem veya sezonda elde edilmesi beklenen ortalama üretim miktarlarıdır.

41. Örneğin, İlkbahar 20 ton Yaz 100 ton Sonbahar 50 ton Kış 10 ton salça üretiminde bulunan bir işletmenin normal kapasitesi AYLIK BAZDA : (20+100+50+10)/12=15 TON MEVSİMSEL BAZDA: (20+100+50+10)/4=45 TON

42. Standartta, düşük kapasite nedeniyle birim sabit maliyetin arttırılmasına izin verilmemektedir. Örneğimizde, işletme yaz döneminde 100 ton üretmeyi planlayıp, 10 ton üretim yapması durumunda, sabit genel üretim giderleri 45 ton üzerinden mamul maliyetlerine ilişkilendirilecek, düşük kapasite nedeniyle mamule yüklenemeyen sabit genel üretim giderleri ise doğrudan gelir tablosunda raporlanacaktır. Standart anormal derecede yüksek üretim dönemlerinde birim sabit maliyetin azaltılmasını, yani normal maliyetten tam maliyet yönünde sapılmasını öngörmüştür.

43. 3. Değişken Maliyet Yöntemi: Bu yöntemde üretimle ilgili değişken giderlerin tamamı mamul maliyetine yüklenir. Sabit nitelikteki giderler ise, dönem giderlerine dahil edilir. • Direkt ilk madde ve malzeme giderleri • Direkt işçilik giderleri • Değişken genel üretim giderleri

44. 4. Direkt (Asal) Maliyet Yöntemi: Bu yöntemde mamule direkt nitelikte olan üretim giderleri mamul maliyetine eklenir. Endirekt giderler ise dönem gideri olarak raporlanır. • Direkt ilk madde ve malzeme giderleri • Direkt işçilik giderleri

45. Örnek: Bir üretim işletmesinin döneme ilişkin üretim giderleri aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir. Bu işletmenin normal kapasitesi 60.000 birimdir ve dönemde 50.000 birim üretim yapılmıştır. DİMMG 100.000 TL DİG 50.000 TL GÜG 80.000 TL DEĞİŞKEN GÜG 50.000 TL SABİT GÜG 30.000 TL Açıklanan maliyet yöntemlerine göre birim maliyetleri bulunuz.

46. Sabit GÜG yükleme oranı=30.000/60.000=0,50 TL/birim Maliyete verilecek sabit GÜG=50.000*0,50=25.000 TL

47. c) Birleşik (Ortak) ve Yan Ürünler Maliyetleri Üretim sürecinde aynı anda birden fazla ürün birlikte üretilebilir. Birlikte üretilen ürünler, her ürünün ana ürün olduğu “ortak ürünler” veya ana ürün ve yan ürün olabilir. Her bir ürünün üretim maliyetlerinin ayrı olarak belirlenemediği durumlarda, bu maliyetler ürünler arasında rasyonel ve tutarlı bir temele göre dağıtılır. Maliyetlerin dağıtımı, örneğin ürünlerin ayrılma noktasındaki veya tamamlandıktan sonraki nispi satış değerlerine göre yapılabilir.

48. Ortak ürünlerin maliyetlerini başından itibaren ayrı olarak izlemek mümkün değildir. Çünkü aynı hammaddeden ve aynı üretim işlemlerinden elde edilirler ve üretim sürecinin sonucunda ya da belli bir aşamasında ortaya çıkarlar. Mamullerin birbirinden ayrıldığı noktaya ayrışma noktası denir. Ayrışma noktasına kadar yapılan üretim giderleri tüm mamuller için ortaktır.

49. Örnek: Bir rafineride benzin, kurşunsuz benzin ve motorin üretimi yapılmaktadır. Dönemde ortaya çıkan birleşik giderler, ayrışma noktasındaki üretim miktarları ve birim satış fiyatları ise şöyledir: Dönemde ortaya çıkan ORTAK giderler şöyledir: DİMMG =250.000 DİG = 50.000 GÜG = 80.000 TOPLAM =380.000 TL Ortak giderlerin dağıtımını yapınız.

50. Yukarıdaki tablodan yararlanarak hesaplayalım!