Mentaal vitaal ouder worden

1. Mentaal vitaal ouder worden Workshop bij de GGZ Kennisdag 2009 “Het mentaal vermogen van Nederland” Nardi Steverink & Henrike Elzen Universitair Medisch Centrum Groningen en Rijksuniversiteit Groningen 15 januari 2009

2. Ons onderzoeksprogramma Psycho-sociale hulpbronnen, zelfmanagement-vaardigheden en welbevinden op latere leeftijd. Wat maakt dat mensen het goed doen en blijven doen tot op hoge leeftijd? • Theorie-vorming en empirisch onderzoek • Meetinstrument-ontwikkeling • Interventie-ontwikkeling en –onderzoek • Implementatie Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

3. Overzicht Algemeen: Heeft het zin om, meer dan nu het geval is, principes van positieve psychologie (PP) toe te passen in de ouderenzorg? Workshop: De GLANS-aanpak: een toepassing van PP bij ouderen. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

4. Positieve psychologie bij ouderen? • Wat zijn de principes van positieve psychologie? • Toepasbaar bij ouderen? Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

5. Positieve Psychologie versus Main Stream Psychologie + Positieve Psychologie 0 Main Stream Psychologie - Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

6. Principes van Positieve Psychologie (PP) versus MSP • MSP gaat over problemen, ziekte en wat daar aan te doen. • PP gaat over welbevinden, geluk, positieve emoties, groeien, floreren, en hoe dat te bereiken / behouden. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

7. Principes van Positieve Gerontologie vs MSG + Positieve Gerontologie 0 Main Stream Gerontologie - Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

8. Principes van Positieve Gerontologie (PG) vs MSG • MSG gaat over verlies, achteruitgang en ziekte bij veroudering, en wat daar aan te doen. • PG gaat over welbevinden, geluk, positieve emoties, groeien, floreren, en hoe dat te bereiken / behouden bij ouderen. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

9. Betere balans is nodig • Beide benaderingen zijn belangrijk • Accent ligt nu op “problemen” • Meer aandacht nodig voor de positieve kant • Een sterkere positieve kant draagt ook bij aan het opheffen van, of omgaan met, de onvermijdelijke negatieve kant Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

10. Toepasbaar bij ouderen? • Ja, in principe heel goed: ook ouderen kunnen en willen positieve ervaringen, geluk en welbevinden ervaren. • Inzicht is nodig over welbevinden bij ouderen en waar dat door bepaald wordt. • En: hoe worden de principes van PG praktisch toepasbaar? Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

11. Ons onderzoeksprogramma • Helder krijgen wat precies onder (positief) welbevinden moet worden verstaan (dus meer dan: afwezigheid van problemen) • Helder krijgen wat nodig is om welbevinden te ervaren en te behouden. • Helder krijgen hoe je deze inzichten kunt vertalen naar de praktijk. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

12. Welbevinden en hoe daar te komen: een behoeften- en hulpbronnen-benadering • Elk mens heeft behoeften; voor de bevrediging daarvan zijn hulpbronnen nodig. • Ook zijn vaardigheden nodig om hulpbronnen te verwerven en te behouden. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

13. Welbevinden en hoe daar te komen: een behoeften- en hulpbronnen-benadering • Welbevinden resulteert als mensen de juiste hulpbronnen hebben en de juiste vaardigheden om goed met hun hulpbronnen om te gaan. • Wat zijn “de juiste hulpbronnen” en “de juiste vaardigheden”? Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

14. Een theorie van welbevinden (SPF theorie, zie Lindenberg, 1996) Welbevinden / Geluk Fysiek welbevinden Sociaal welbevinden Comfort Stimulatie Affectie Gedrags- bevestiging Status Hulpbronnen Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

15. Vaardigheden • Mentaal vermogen? • Vermogen = vaardigheden? • Mentaal = in het hoofd? Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

16. Zelfmanagement-vaardigheden • Hoe ‘managen’ mensen hun hulpbronnen zodanig dat ze fysiek en sociaal welbevinden bereiken en behouden? • Vaardigheden op het gebied van: • Denken (mentaal, cognitief) • Doen (gedrag) • Hulpbronnen combineren Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

17. Voorbeeld: vriendschap • Initiatief nemen • Self-efficacy hebben (in jezelf geloven) • Investeren (voor duurzaamheid) • Positief perspectief hebben (nodig voor investeringsgedrag) • Zorgen voor multifunctionaliteit • Zorgen voor variëteit Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

18. Zes Zelfmanagement-vaardigheden (SMA) (Steverink et al., 2005) • Initiatief nemen INI • Self-efficacy S-E • Investeren INV • Positief perspectief POS • Multifunctionaliteit MUL • Varieteit VAR Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

19. SMA verbonden met de vijf dimensies van WB (Steverink et al., 2005) Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

20. Drie zelfmanagement interventies 1 Kwetsbare oudere patiënten: “GRIP op het leven…” een serie huisbezoeken. 2 Sociaal kwetsbare (eenzame) oudere vrouwen “Geef uw leven een beetje meer GLANS”, een groepscursus. 3 Licht kwetsbare thuiswonende ouderen: “GRIP op het leven…” een bibliotherapie. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

21. De vijf dimensies van welbevinden: GLANS G Gezondheid en Gemak (= comfort) L Leuke bezigheden en Lichamelijke activiteit (= stimulatie) A Affectie (= affectie) N Netwerk (= gedragsbevestiging) S Sterke punten (= status) Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

22. De GLANS-schijf van vijf Gezondheid en Gemak Lichamelijke activiteit en Leuke bezigheden Sterke punten Affectie Netwerk Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

23. Ingrediënten voor alle interventies • Zelf-diagnose: vul eigen situatie in in de Schijf • Waar aan werken? • INI: concreet doel formuleren en uitvoeren • S-E: haalbaar doel, grote kans dat het lukt • INV: aspecten van de schijf onderhouden • POS: positieve gedachten over de aspecten • MUL: aspecten van de schijf combineren (fysiek met sociaal) • VAR: zorg voor meerdere dingen in elk aspect van de schijf Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

24. Info Meer info over de interventies en de evaluaties (ook publicaties zijn te bekijken): www.nardisteverink.nl Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

25. Conclusies (1) • Principes van positieve psychologie zijn heel relevant voor ouderen en toepasbaar. • Juist voor ouderen is een goede balans nodig tussen aandacht voor verlies en negatieve emoties, en aandacht voor het ervaren van welbevinden en positieve emoties. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

26. Conclusies (2) • Goede theorieën of raamwerken over positief welbevinden bij ouderen zijn nodig, vooral wetenschappelijk onderzochte theorieën en theorieën die de vertaalslag naar de praktijk mogelijk maken. • De GLANS-aanpak biedt mogelijkheden in dit kader. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009