FAKULTET POLITI ČKIH NAUKA, Beograd

1. FAKULTET POLITIČKIH NAUKA, Beograd KIBERNETIKA I INFORMATIKA Predavanje: OPŠTA TEORIJA UPRAVLJANJA Prof. Dr Vladimir Štambuk Asistent Mr Nebojša Mrdja 2005/2006

2. DEFINICIJA UPRAVLJANJA • Upravljanje je usmeravanje sistema prema unapred utvrdjenim ciljevima. • Sam pojam upravljanja ima različite konotacije u različitim zemljama: • u anglosaksonskoj literaturi upravljanje se vezuje za upravljanje stvarima i za rukovodjenje, • u našem jeziku upravljanje je više orijentisano na poimanje društvenih procesa koji su vezani za svesnu ljudsku aktivnost usmerenu ka odredjenim ciljevima.

3. SISTEMSKA ANALIZA • Nastanak sistemske analize - II svetski rat i RAND korporacija. • Za razliku od nauke, sistemska analiza se ne trudi da poveća naše razumevanje, već sakuplja činjenice i povezuje ih radi stvaranja osnove za donošenje odluka. • Odnos izmedju sistemske analize i operacionalnih istraživanja se može odrediti kao odnos strategije i taktike. • Sistemski analitičar je onaj koji daje odgovor na pitanje šta treba uraditi, a ne kako to treba uraditi.

4. OSNOVNI ELEMENTI I FAZE SISTEMSKE ANALIZE 5 elemenata sistemske analize su: • cilj ili ciljevi, • alternative, • troškovi, • model ili modeli, i • kriterijum. Faze sistemske analize su: • faza formulacija – razjašnjavanje, identifikacija elemenata, • faza istraživanja – skupljanje informacija,odredjivanje alterntiva, • faza procenjivanja – poredjenje alternativa, • faza interpretacije – iskazivanje zaključaka, i • faza provere – testiranje izvodljivosti na modelu.

5. DEFINISANJE SISTEMSKE ANALIZE Pod sistemskom analizom podrazumeva se: • sistemski pristup, • koji omogućava onome ko odlučuje da izabere pravac akcije putem razmatranja problema u celilni, • istražujući ciljeve i alterntive, • uporedjujući ih sa stanovišta njihovih posledica, a • pri tom upotrebljavajući odgovarajući okvir radi donošenja stručnih i naučnih zaključaka.

6. PRIMENA KIBERNETIKE U PROUČAVANJU DRUŠTVENIH POJAVA Kibernetski pristup može se primeniti u proučavanju različitih domena socijetalne realnosti a, kao primere, izdvojićemo: • Industrijski sistem (Galbrajt), • Politički život kao sistem (Iston), • Teorija Akcije (Parsons i Šils), • menadžerske teorije, i • ljudsko ponašanje kao svrsishodni sistem(Akof i Emeri).

7. INDUSTRIJSKI SISTEM (GALBRAJT) • Galbrajt (1968) je bio zaokupljen upravljanjem celokupnim industrijskim sistemom. • Osnovne karakteristike industrijskog sistema su: • cene, troškovi, potrošnja, • korporacije kao središte produktivnosti i dohotka, • uloga korporacija u usmeravanju i kontroli tržišta, • tehnologija i organizacija pojava vezanih za upravljanje, • tehnostruktura sa svojim potrebama, kao temelj industrijsko sistema. • Kasnije (1972) Galbrajt je relativizovao neke svoje stavove i utvrdio “kvalitet života” kao osnovni cilj upravljanja industrijskim sistemom i to u skladu sa potrebama celog društvenog sistema i njegovim mogućnostima.

8. POLITIČKI ŽIVOT (ISTON) • Iston politički život definiše kao “sistem ponašanja koji je pod uticajem okruženja koje utiče na politički sistem i na koje politički sistem reaguje”. • Sastavni delovi političkog sistema, po Istonu, su: • njegovo okruženje (intrasocijetalno i ekstrasocijetalno), • disturbance ili poremećaji, • zahtevi i podrška, • veze sa okruženjem, i • output-input odnosi povezani sa povratnom spregom.

9. TEORIJA AKCIJE(PARSONS I ŠILS) • Podsistemi teorije akcije su: • pojedinac, • kulturni sistem, i • društveni sistem • Podsistemi socijalnog sistema su: • uloge ličnosti, • uloge za integraciju socijalnog sistema, i • akcija kao sistem.

10. MENADŽERSKE TEORIJE • Prva i najšira primena kibernetskog pristupa dogodila se u okviru upravljanja preduzećima. • Elementi menadžerske nauke su: • naučni pristup problemu i sistemski pristup u rešavanju problema, • primena matematičkih modela i kvantifikacije, • naglasak na ekonomsko-tehničke aspekte, • upotreba računara kao instrumenata, • institiranje na pristupu totalnog sistema, • traženje optimalnih rešenja u okviru strategije zatvorenog sistema, • i orijentacija na normativne, a ne deskriptivne, modele. • U okviru menadžerskih teorija, pored psihologije, naročito se razvija menadžerski informacioni sistem.

11. LJUDSKO PONAŠANJE (AKOF I EMERI) • Akof i Emeri su pokušali da razjasne “ljudsko ponašanje kao sistem svrsishodnih dogadjaja” • Oni su proučavali sisteme koji su sadržali svrsishodnost. • Glavna karakteristika tih sistema je što sadrže pojam izbora. Stanje izbora može se odrediti u okviru četiri komponente: • subjekt koji vrši izbor, • okruženje u kojem postoji taj izbor, • mogući pravac akcije, i • moguća rešenja koja su realna u tom okruženju.

12. ZAJEDNIČKI ELEMENTI KIBERNETSKOG PROUČAVANJA RAZLIČITIH DOMENA SOCIJETALNE REALNOSTI Na prethodnim primerima se mogu uočiti sledeći zajednički elementi kibernetskog pristupa: • formiranje sistema koji ima svoje delove, • sistem ima cilj koji mu daje integrativne elemente, • komunikacija unutar sistema i sa okruženjem je ključni element za opstanak, • dinamička ravnoteža, • evolutizam, i • povratna sprega. Svi ovi elementi su povezani, bez samo jednog elementa ostali ne bi mogli funkcionisati i celokupni kibernetski pristup proučavanju društvenih problema bi se raspao!