Towaroznawstwo – nauka o jakości towarów

1. Towaroznawstwo – nauka o jakości towarów Znaczenie i definiowanie jakości Cechy jakościowe towarów

2. Towaroznawstwo – istota i zakres • Towaroznawstwo – naukazajmująca się badaniem i oceną właściwości użytkowych towarów oraz czynników wpływających na jakość. • Towaroznawstwo – nauka o właściwościach towarów, metody ich badania i oceny, czynnikach, zjawiskach i procesach rzutujących na jakość i wartość użytkową, o właściwym ukształtowaniu jakości wyrobów w sferach: przedprodukcyjnej, produkcyjnej i poprodukcyjnej.

3. Zakres towaroznawstwa • Wiedza o grupach towarowych i o poszczególnych towarach: - pochodzenie, poprawne nazewnictwo, zarys procesu technologicznego, właściwości, zastosowanie, asortyment handlowy, wymagania norm, metody badań i oceny, regulacje prawne.

4. Zakres towaroznawstwa, 2 • Wiedza na temat kształtowania i oceny jakości: - teoria jakości, zapewnienie i zarządzanie jakością, optymalizowanie jakości, ocena jakości wyrobów finalnych.

5. Zakres towaroznawstwa, 3 • Wiedza z zakresu logistyki i ochrony jakości: - opakowalnictwo towarów, oznaczenia towarów, ochrona jakości w transporcie, magazynowanie towarów.

6. Zakres towaroznawstwa, 4 • Stosowanie i doskonalenie metod badań: - badanie jakości towarów, przekazywanie społeczeństwu wyników badań, doradztwo dla konsumentów.

7. Zakres towaroznawstwa, 5 • Znajomość zagadnień ogólnych: - klasyfikacja towarów, normalizacja, akredytacja laboratoriów, zagadnienia ekologiczne, rzeczoznawstwo.

8. Elementy wiedzy o towarze • Poprawne nazewnictwo, • rozwój w sensie historycznym, • pochodzenie w sensie geograficznym, • zastosowane surowce i materiały, • zarys procesu technologicznego, • właściwości fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne i inne.

9. Elementy wiedzy o towarze, 2 • Cechy sensoryczne, estetyczne, • zastosowania, • zagadnienia substytucji, • normalizacja i normy, • metody identyfikacji, • metoda badania i oceny jakości, • metody wykrywania wad i zafałszowań.

10. Elementy wiedzy o towarze, 3 • Opakowanie, • znakowanie, • asortyment, klasyfikacja rodzajowa, • warunki transportu, • zasady magazynowania, • kinetyka zmian jakości, • logistyka, • regulacje prawne związane z jakością towarów, • recykling.

11. Towaroznawstwo obejmuje: • Nauki przyrodniczo –techniczne -chemia, fizyka, mikrobiologia, technologia, materiałoznawstwo, nauki rolne i leśne, ekologia; • Nauki ekonomiczne - ekonomia, ekonomika jakości, marketing, organizacja i zarządzanie, statystyczna kontrola jakości, kwalitologia, logistyka; • Nauki prawne; • Psychologia.

12. Definicje • Definicja nominalna – wyjaśnienie znaczenia za pomocą znanych wyrazów. • Definicja realna – wyliczenie istotnych cech definiowanego pojęcia. • Jakość – ogół właściwości obiektu wiążących się z jego zdolnością do zaspokojenia potrzeb stwierdzonych i oczekiwanych.

13. Definicje, 2 • Obiekt – to, co może być wyodrębnione i rozpatrywane. Obiektem może być np. działanie lub proces, wyrób, organizacja społeczna. • Proces – zestaw wzajemnie powiązanych zastosowań i działań, które przekształcają stan wejściowy w wyjściowy. • Wyrób – wynik działań lub procesów.

14. Definicje, 3 • Organizacja – spółka, korporacja, firma, przedsiębiorstwo lub instytucja publiczna lub prywatna, o własnych zadaniach i administracji albo jakakolwiek ich część samodzielna lub nie.

15. Definicje, 4 • Cechy krytyczne(dyskwalifikujące) - cechy, których poziom, niezależnie od gatunku, klasy, jakości musi być utrzymany w określonych granicach pod rygorem całkowitej utraty wartości użytkowej (np. zanieczyszczenia mikrobiologiczne, sprawność hamulców w aucie, itp).

16. Definicje, 5 • Cechy klasyfikujące -decydują o jakości lecz mogą ulegać stopniowaniu; - poziom tych cech decyduje o zaliczeniu wyrobu do odpowiedniej klasy jakościowej, gatunku.

17. Cechy określające jakość towaru • Cechy mierzalne – można opisać liczbą i jednostką miary określoną w wyniku badań laboratoryjnych, np. masa, gęstość, zawartość tłuszczu.

18. Cechy określające jakość towaru, 2 • Cechy niemierzalne – nie dają się zmierzyć za pomocą znanych środków pomiarowych i mogą być opisane słownie jako wynik porównania danego towaru z wzorem lub wyrażone w umownej punktacji, np. w ocenie sensorycznej.

19. Cechy określające jakość towaru, 3 • Cechy techniczne- określają techniczne parametry konstrukcji i technologii wyrobu, decydujące o zamierzonych funkcjach wyrobu.

20. Cechy określające jakość towaru, 4 • Do cech technicznych zalicza się: - wymiary geometryczne, - właściwości fizykochemiczne, - techniczne parametry działania (wydajność, sprawność, moc, itp.). Ich cechą znamienną jest to, że są mierzalne.

21. Cechy określające jakość towaru, 5 • Cechy użytkowe - charakteryzują funkcjonalność, - dogodność i bezpieczeństwo użytkowania - oraz niezawodność wyrobu. Mierzalność cech użytkowych jest możliwa, ale metody badania ich natężenia najczęściej muszą być ustalane doraźnie.

22. Cechy określające jakość towaru, 6 • Cechy estetyczne - charakteryzuje wygląd zewnętrzny i staranność wykończenia wyrobów, z uwzględnieniem wymogów i tendencji wzornictwa przemysłowego. Ta grupa cech jest najtrudniej mierzalna. Ich oceny są często wysoce subiektywne.

23. Cechy określające jakość towaru, 7 • Cechy ekonomiczne: 1. koszty nabycia, 2. cecha kupna, 3. amortyzacja, 4. straty na skutek zagrożonego kapitału, 5. koszty eksploatacji, 6. koszty transportu, 7. zainstalowanie, 8. przechowanie, 9. konserwacja, 10. naprawa.

24. Cechy określające jakość towaru, 8 • Wada - niespełnienie wymagań związanych z zamierzonym użytkowaniem. • Funkcjonalność- charakterystyka jakościowa wyrobu określająca rodzaje funkcji i stopień ich spełnienia przez wyrób.

25. Cechy określające jakość towaru, 9 • Trwałość - zdolność obiektu do wypełniania wymaganych funkcji w danych warunkach użytkowania i obsługiwania, aż do osiągnięcia stanu granicznego, po osiągnięciu którego obiekt z przyczyn technicznych, ekonomicznych, środowiskowych lub z powodu innych istotnych czynników jest nieprzydatny do dalszego użytkowania.

26. Cechy określające jakość towaru, 10 • Jakość projektu - zwana również jakościątypu lub jakością wzoru, to stopień trafności, w jakim przewidywania zawarte w dokumentacji technicznej odpowiadają wymaganiom odbiorców.

27. Cechy określające jakość towaru, 11 • Jakość wykonania - wyraża stopień zgodności pomiędzy wytwarzanym obiektem, a wzorcem (prototypem lub dokumentacją projektową). Jakość wykonania wyraża stopień zrealizowania zadania technologicznego.

28. Cechy określające jakość towaru, 12 • Jakość eksploatacji - wyraża stopień zgodności uzyskiwany między rzeczywistym przebiegiem procesu użytkowania oraz rzeczywistym przebiegiem procesu obsługowo-naprawczego, a zasadami zawartymi w dokumentacji techniczno-ruchowej oraz obsługowo-naprawczej obiektu.

29. Cechy określające jakość towaru, 13 • Cechy ergonomiczne - określają stopień dostosowania wyrobu do anatomicznych, fizjologicznych i psychicznych cech jego użytkowników.

30. Cechy określające jakość towaru, 14 • Cechy ekologiczne - określają wzajemne relacje produktu i środowiska naturalnego, z uwzględnieniem zużywania surowców i energii oraz uciążliwych odpadów produkcyjnych, konsumpcyjnych i pokonsumpcyjnych w postaci stałej, skażonych ścieków i emisji szkodliwych gazów.

31. Cechy określające jakość towaru, 15 • Cechy ekologiczne określają relacje w odniesieniu do biocenoz i do człowieka. Wymierna ich ocena jest stosunkowo trudna. Wykorzystuje się przede wszystkim bilanse ekologiczne.

32. Cechy określające jakość towaru, 16 • Cechy logistyczne - warunkują optymalne przepływy surowców, materiałów, towarów i związanych z nimi informacji. Szczególne znaczenie mają cechy wpływające na pakowanie, transport i magazynowanie towarów warunkujące koszty produkcji i obrotu.

33. Czynniki determinujące jakość towarów • Czynniki natury technicznej - stanowią podstawę jakości wyrobów, gdyż rozwój nauki i techniki stwarza nowe możliwości w zakresie jakości. Czynniki natury technicznej warunkują jakość wyrobów w całym cyklu ich “życia”, a więc zarówno w sferze przedprodukcyjnej, w produkcji, jak i w sferze poprodukcyjnej.

34. Czynniki determinujące jakość towarów, 2 • Czynniki natury ekonomicznej - uzewnętrzniają się w zaangażowaniu kapitału oraz w wyborze i tworzeniu warunków do najwłaściwszego wykorzystania możliwości, jakie stwarza współczesna technika. Wyrazem doceniania czynników natury ekonomicznej w produkcji jest polityka gospodarcza ukierunkowana na jakość, nazywana polityką projakościową.

35. Czynniki determinujące jakość towarów, 3 • Czynniki natury psychologicznej– uwidaczniają się najczęściej jako reakcja na warunki pracy, układ bodźców materialnych i moralnych, stosunki międzyludzkie w zakładzie pracy itp. Docenione mogą się przyczyniać do bardzo znacznego podniesienia jakości produkcji i efektów ekonomicznych uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo.

36. Czynniki determinujące jakość towarów, 4 • Czynniki natury organizacyjnej- wiążą się z problemami sterowania jakością, kontroli jakości w przemyśle, odbioru jakościowego w handlu, itp.

37. Normalizacja i normy • Normalizacja – działalność mająca na celu uzyskanie optymalnego stopnia uporządkowania w określonej dziedzinie przez ustalenie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub możliwych do zaistnienia problemów technicznych.

38. Normalizacja i normy, 2 • Norma – przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną dokument ustalający zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonej dziedzinie.

39. Metody badania jakości towarów • Organoleptyczne. • Laboratoryjne. • Doświadczalnego użytkowania.

40. Metody badania jakości towarów, 2 • Metoda organoleptyczna – polega na dokonywaniu badania na podstawie wrażeń odbieranych za pomocą zmysłów: wzroku, węchu, słuchu, smaku, dotyku. Wyróżnia się: • ocenę organoleptyczną, • analizę sensoryczną.

41. Metody badania jakości towarów, 3 • Ocena organoleptyczna – to najogólniej pojęta ocena jakości towaru wykonana za pomocą zmysłów. • Analiza sensoryczna – to ocena jakości dokonywana za pomocą jednego lub kilku zmysłów z zastosowaniem odpowiednich metod w warunkach zapewniających dokładność i prawidłowość wyników, wyrażana przez osoby o uprzednio sprawdzonej wrażliwości sensorycznej.

42. Metody badania jakości towarów, 4 • Wrażliwość sensoryczna – zdolność odwzorowania bodźców zewnętrznych, np. barwy, kształtu, konsystencji, zapachu, smaku i innych za pomocą zmysłów. • Próg wrażliwości sensorycznej – najmniejsze dostrzegane wrażenie zmysłowe, wywołane bardzo słabym bodźcem. Im niższy jest próg wrażliwości sensorycznej, tym większa jest wrażliwość sensoryczna.

43. Rzetelność oceny organoleptycznej • Wpływ następujących czynników: • stan zdrowia badającego, • stan psychiczny i stopień zmęczenia fizjologicznego badającego, • warunki otoczenia, pomieszczenia, temperatura, czas trwania badania, • sposób wykonywania badań, • wrażliwość zmysłowa, • światło oświetlające badany towar.

44. Obiektywność i powtarzalność wyników • Wzorce porównawcze (np. wzorce barwy, dźwięku, konsystencji, itp.); • prosta aparatura pomocnicza (np. lupa, prześwietlacz, kamerton, palnik gazowy, itp.), • proste odczynniki chemiczne wywołujące reakcje barwne (np. jodyna - wykrywanie skrobi, fluoroglucyna - wykrywanie ścieru drzewnego w papierze, lakmus - oznaczanie odczynu płynów, alizarol - oznaczanie stopnia zakwaszenia mleka, itp.).

45. Metody laboratoryjne • Dają wyniki wyrażalne liczbowo, co pozwala na dokładną i ścisłą charakterystykę jakości towaru. • Metody te dzieli się na: - fizyczne, - fizyko-chemiczne, - chemiczne, - mikrobiologiczne, - instrumentalne.

46. Wyróżnienia • Metody ogólne – wspólne dla pewnych grup towarowych, np. poziom gęstości, kwasowość, lepkość. • Metody specjalne – dostosowane do badań konkretnych towarów, np. oznaczenie tłuszczu w mleku.

47. Metody fizyczne • Mierzenie towarów, • ważenie, • oznaczanie gęstości, • oznaczanie temperatury topnienia, • oznaczanie lepkości, • mikroskopia, • refraktometria, • kalorymetria, • badania mechaniczne.

48. Metody chemiczne • Stosuje się przy badaniu substancji towaru, tj. zarówno do określenia podstawowych grup składników, jak i do ustalenia obecności środków zanieczyszczających, substancji świadczących o niewłaściwym stanie świeżości, domieszek ciał konserwujących, itp.

49. Metody mikrobiologiczne • Nieodzowne przy ocenie przydatności wody do celów spożywczych, jak również przy ocenie, wielu artykułów żywnościowych, a zwłaszcza mleka i przetworów mięsnych. Metody mikrobiologiczne stosowane są również przy ocenie niektórych towarów nieżywnościowych.

50. Metody instrumentalne • Umożliwiają przeprowadzenie wielokierunkowych badań i oznaczeń, określających różne właściwości towarów. W analizie instrumentalnej wykorzystuje się metody optyczne, elektro-chemiczne i chromatograficzne. Do badania służy aparatura, której elementami są urządzenia elektroniczne sprzężone z komputerami.