Öğretim Tasarımı ( Instructional Design )

1. Öğretim Tasarımı(Instructional Design) Analiz (Çözümleme) Eğitim İhtiyacını Belirleme Hedef Kitleyi İnceleme Kurumsal Çözümleme Eğitim Önceliklerini Belirleme

3. Öğretim Tasarımı Süreci

4. Eğitim ihtiyacını belirleme

5. İhtiyaç(Gereksinim)? • İhtiyaç, var olan durum ile olması istenen durum arasındaki fark olarak tanımlanabilir. • Öğretim tasarımcıları, mevcut performansın beklenen performansa ulaşmadığı durumlarla ilgilenir. İHTİYAÇ Var olan durum Olması istenen durum

6. İhtiyaç Analizi ! • Walkman Amerika’da kadının biri evine gelir ve kocasını mutfakta titrerken görür. Kadım hemen kalın bir tahta parçası bulur ve adamın koluna vurarak onu elektrik şokundan ayırmaya çalışır. Adamın kolu iki yerinden kırılır. Sonradan anlaşılır ki, kocası orada mutlu bir şekilde walkman dinliyordur!

7. İhtiyaç Analizi – Olası Durumlar • Öğrenme ve performansla ilgili bazı sorunlar belirlenmiş ve öğretim tasarımcısına iletilmiştir. • Öğretim tasarımcısı işletmenin insan kaynaklarıyla ilgili bilgi toplamak, bunları değerlendirmek ve iyileştirme önermek zorundadır. • Öğretim tasarımcısına kuramsal bir çerçeve içinde bazı bilgiler sunulmuş ve eğitimle ilgili bir şey yapılıp yapılmayacağı sorulmuştur. • İşletme; sektördeki eğilimlere uyarak çalışanlarını eğitmeye karar vermiş, bunun için öğretim tasarımcısından danışmanlık istemiştir.

8. İhtiyaç Analizi – Olası Durumlar • Örgüt yeni bir yapılanmaya gitmek, bazı elemanlarını çıkarmak ve teknoloji transferi yaparak verimliliği arttırmak istemektedir; öğretim tasarımcısından öneriler beklenmektedir. • Şirket birçok eğitimler yapmakta fakat bunların işe yaramadığını düşünmektedir; o nedenle, öğretim tasarımcısından işlevsel bir öğrenme yönetim sistemi kurması istenmiştir.

9. İhtiyaç Analizi – Olası Durumlar • Örgütte çeşitli kişilerce eğitimler verilmekte ama bunlar etkili olmamaktadır; bu yüzden eğitimcilerin notları temel alınarak profesyonel materyallerin hazırlanması planlanmaktadır. • Öğretim tasarımcısı belirli bir şirketin müşterisi olarak satın aldığı ürün ya da yararlandığı hizmette eğitimle ilgili sorunlar görmektedir.

10. Analiz Problemin belirlenmesi ve daha sonra uygun bir müdahalenin seçilmesi için bir araçtır. Problem var ve Eğitim şart. Problem var ve Eğitim işe yaramaz.

11. İhtiyaç değerlendirmesi sürecinin işlevi • Belli bir çalışmayla ilgili ihtiyaçları belirler, başka bir deyişle, hangi problemlerin performansı etkilediği bulunur. • Önemli ihtiyaçlar belirlenir. Bunlar, önemli ve çalışmayı ya da eğitimsel ortamı bozan problemlerdir. • Ne tür bir müdahale yapılacağının belirlenmesinde öncelikleri oluşturur. • Öğretimin etkisini değerlendirmek için veri tabanı oluşturabilir.

12. Analiz (Çözümleme) Kemp, Morrison ve Ross

13. Eğitim ihtiyacını belirleme aşamaları • Problem durumu ve bu problem hakkında ne tür bilgilerin toplanacağını belirleyin • Olması gereken durum • Mevcut durum • Duygular • Bilgi toplama kaynaklarını belirleyin • Bilgi toplama araçlarını geliştirin • Görüşme (mülakat) • Anket • Gözlem • Belge inceleme

14. Eğitim ihtiyacını belirleme aşamaları • Problemin kaynağını ve muhtemel çözümleri belirleyin • Bilgi ya da beceri eksikliği • Çalışma çevresinin uygun olmaması • Denetim ve ödüllendirme yetersizliği • Motivasyon eksikliği • Öncelikleri belirleyin • Kaynak ve sınırlılıkları analiz edin • Sonuçları özetleyin • Belirlenen problemin çözümü için eğitimin gerekip gerekmediği • Kimler için ne tür bir eğitime ihtiyaç duyulduğu • Verilecek eğitimin genel içeriğinin ne olması gerektiği • Problemin çözümüne yardımcı olacak diğer destekleyici faaliyetler

15. İhtiyaç Değerlendirme Problem Analizi Seels ve Glasgow

16. İhtiyaç Değerlendirme

17. İhtiyaç Türleri • Ölçüte dayalı ihtiyaçlar (Normatif ihtiyaçlar) • Karşılaştırmalı ihtiyaçlar • Duyumsanan ihtiyaçlar (Hissedilen ihtiyaçlar) • Açıklanmış ihtiyaçlar (İfade edilen ihtiyaçlar) • Yordanmış ihtiyaçlar (Geleceğe ilişkin ihtiyaçlar) • Acil ihtiyaçlar (Yaşamsal olay türü ihtiyaçlar)

18. İhtiyaç Türleri • Ölçüte dayalı ihtiyaçlar • Önceden belirlenmiş bir ölçüt ışığında, var olan durum değerlendirilir ve ortaya çıkan yetersizlikler bir eğitim gereksinimi olarak saptanır. • Karşılaştırmalı ihtiyaçlar • Genel özellikleri birbirine benzer olmak koşuluyla, belirli bir olanaktan yararlananlar ile o olanağa sahip olmayanlar arasında yapılan karşılaştırmalara dayanır.

19. İhtiyaç Türleri • Duyumsanan ihtiyaçlar • İhtiyaç ≈ İstek • Bireylere nasıl bir eğitim istedikleri sorulur ve ortaya çıkan liste, eğitim ihtiyaçları olarak belirlenir. • Açıklanmış ihtiyaçlar • Talep • Herhangi bir şeye ihtiyaç duyan insanlar, bir araya gelerek o ürün ya da hizmete karşı ortak bir talep yaratırlar. • Toplumsal bir boyut

20. İhtiyaç Türleri • Yordanmış ihtiyaçlar • Eldeki verilere dayalı olarak geleceğe ilişkin kestirimler yapılır ve ileride ortaya çıkabilecek nitelikte ihtiyaçları karşılamak üzere önlemleri alınması da gerekebilir. • Gelecek şoku • Acil ihtiyaçlar • Ender olarak rastlanan, ancak sonuçları itibariyle yıkıcı etkiler taşıyan olaylardan esinlenerek belirlenen ihtiyaçlardır.

21. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi

22. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi

23. İhtiyacı Belirleme

24. Görüşme İhtiyacı Belirleme Yöntemleri • Gözlem • Anket

25. İhtiyacı Belirleme Yöntemleri • Belge tarama • İzin   • Güvenilir  • Başlangıç noktası   • Geleceğe yönelik eğilim  • Görüşme • Derinlemesine bilgi  • Kayıt etme  • Zaman alıcı  • Kişisel etki (yanlılık)    • Yapılandırılmış • Yarı yapılandırılmış • Yapılandırılmamış

26. İhtiyacı Belirleme Yöntemleri • Anketler • Yapılandırılmış sorular   • Farklı yollar    • İstatistik  • Geniş hedef kitlesi  • Kişisel bildirim – Gerçeği yansıtmayan yanıtlar  • Tartışma • Çoğulcu katılım – temsil  • Konudan uzaklaşma 

27. İhtiyacı Belirleme Yöntemleri • Gözlem • Gerçek koşullar • Elde edilen bilgi gerçekçi ve işlevsel • Denetim listesi / gözlem formu    • Haber verme / vermeme • Hawthorne etkisi    • Kayıt etme (görüntü)  • Zaman alıcı  • Gözlemcinin yeterlikleri

28. İhtiyacı Belirleme Yöntemleri • Test uygulaması • Ön test • Bilgi, tutum ve beceriler • Performans değerlendirme • Nesnel ölçümler • İş tanımı ve görev analizi gerektirir • Yaşamsal olay çözümlemesi • Uzmanlar • Kapsamlı ve ayrıntılı

29. İhtiyacı Belirleme

30. Veri toplama araçları

31. İhtiyacı Belirleme

32. Eğitim İhtiyaçlarının Ayırt Edilmesi • Potansiyel – Kapasite – Performans • Potansiyel, bireyin sahip olduğu gizilgüçlerin toplamıdır ve kişinin belli bir konuda eğitim almaya uygun altyapısının olup olmadığını gösterir. • Kapasite, işlenmiş ya da geliştirilmiş yeterliklerin bütünü olarak tanımlanabilir ve bu yeterliklerin çoğu geçmişteki eğitimlerle kazandırılır ya da anlamlı yaşam deneyimlerinin sonucudur. • Performans, belirli koşullar altında açıkça gözlenebilen ya da dışa yansıyan tepkilerdir. Beklenen yeterliğin sergileme durumudur.

33. İhtiyaç - Problem

34. Çözüm • Bireylerin potansiyeli var ama kapasiteleri yetersizse ve bu yüzden performans sorunları gözleniyorsa, eğitim bir çözüm olarak görülebilir. • Ancak, bireylerde kapasite olduğu halde performans yoksa, çözüm eğitim dışı seçeneklerde aranmalıdır.

35. Potansiyel var Kapasite yetersiz Eğitim Performans sorunları var Potansiyel var/yok Kapasite var Eğitim-dışı Performans yok

36. Öğretim ihtiyacının belirlenmesi • Problem temelli model • Belirlenen problemin gerçekten bir problem olup olmadığına karar verilir. • Problemin nedenleri belirlenir. • Belirlenen başarı ya da performans probleminin öğrenmenin konusu olup olmadığı, öğrenme ile çözülüp çözülemeyeceği kararlaştırılır. • Öğretim hedefleri ile öğretimin güncelliği sorgulanır. Hedeflere ulaşmak için öğretim gerekli mi? Evet : Fark belirleme modeli Hayır : Yenilikçi model

37. Öğretim ihtiyacının belirlenmesi • Fark belirleme modeli • Öğretim hedefleri listelenir. • Belirlenen hedeflere öğrenenlerin ulaşma düzeyleri karşılaştırılır. • Her bir hedef için öğrenenlerin neyi yapabildikleri ve neyi yapabilecekleri belirlenir. • Kabul edilen ölçütlere göre öğretim hedefleri için gereken öncelikler belirlenir. • Tasarımın planlanması ve geliştirilmesi için uygun olan eğitim ihtiyacı boşluğuna karar verilir.

38. Öğretim ihtiyacının belirlenmesi • Yenilikçi model • Yeniliklerin ya da değişmelerin doğası belirlenir. • Bu yenilikleri karşılayacak yeni öğretim hedefleri belirlenir. • Yeni hedeflerin öğretim sistemine uygunluğu ve öğretim için öncelikli ya da uygun olup olmadığı belirlenir. • Yeniliğin tasarıma yansıtılmasına karar verilirse, planlama faaliyetine ve öğretim çevresi analizine başlanır.

39. Örnek Problem İfadesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü öğrencileri, bir öğretim tasarımcısı olarak yetiştirilmelerine rağmen, son yıllarda mezunların çok azı özel sektörde bu görev için işe alınmaktadırlar. İşe alınanların büyük bir kısmının ise deneme süresi sonunda işine son verilmektedir. Mezunların çoğu öğretim tasarımı sürecinin en önemli aşaması olan ihtiyaç analizini yapamamakta; öğretimsel problemleri diğer problemlerden ayıramamakta; problemlere uygun veri toplama tekniklerini seçememekte veya bu teknikleri doğru kullanamamaktadırlar. İhtiyaç analizinin doğru ve tam olarak yapılamaması, sonraki tasarım aşamalarında da hatalara yol açmakta, sonuçta eksik ve işlevsiz bir tasarım ortaya çıkmaktadır.

40. Örnek Problem İfadesi Bu probleme öğretim tasarımı ile ilgili derslere giren öğretim elemanlarının ihtiyaç analizi konusuna yeterince zaman ayırmamaları neden olmaktadır. Bu bağlamda problem, öğretim elemanlarının hangi durumlarda hangi veri toplama tekniklerinden etkili olarak nasıl yararlanılacağı, bilgi toplama kaynaklarının seçimi; problem kaynaklarını saptama ve çözüm üretme, öncelikleri saptama ve toplanan verileri raporlaştırma gibi konularda yeterince alıştırma yapmamalarından kaynaklanmaktadır. Probleme, ayrıca, kaynak kitaplarda ihtiyaç analizi konusunun yeterli düzeyde işlenmemesi ve öğrencilerin bu konuya gereken önemi vermemesi neden olmaktadır. Dolayısıyla, öğrencilerin ihtiyaç analizi ile ilgili bilmesi gerekenler ile sahip oldukları yeterlikler arasında bir fark bulunmaktadır. Bu fark, öğretim yoluyla giderilebilir bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır.

41. Örnek Problem İfadesi Öğretim sonunda öğrenciler, farklı durumlarda uygun teknikleri kullanarak problemleri analiz edebilecek; öğretimsel problemleri diğer problemlerden ayırt ederek bunları amaçlara dönüştürebilecek; amaçları öncelik sırasına koyarak sonuçları raporlaştırabileceklerdir.

42. Öğrenen Analizi

43. Öpücük Kutusu Bir süre önce, bir arkadaşım 3 yaşındaki kızını, bir rulo altın renkli kaplama kağıdını ziyan ettiği için cezalandırmıştı. Durumları iyi değildi ve kızının kağıtları, ağacın altına koyacağı bir kutuyu süslemeye harcaması onu çok sinirlendirmişti. Buna rağmen, küçük kız, ertesi sabah hediyeyi babasın getirdi ve “Bu senin için babacığım” dedi. Arkadaşım, gösterdiği tepki için kendini suçlu hissetti, ama kutunun boş olduğunu görünce, sinirlenmekten kendini alamadı. Kızına bağırdı: “Birisine hediye verdiğin zaman içinin dolu olması gerektiğini bilmiyor musun?” Küçük kız babasına yaşlı gözlerle baktı ve şöyle dedi: “Ama babacığım, kutu boş değil ki! Ben kutunun içine öpücüklerimi üflemiştim. Hepsi senin için babacığım.”

44. Hedef Kitleyi İnceleme • Toplumsal özellikler • Yaş (Pedagoji – Androgoji) • Cinsiyet • Öğrenim durumu • Sosyo-ekonomik konum • Geçmiş deneyimler • Eğitime ilişkin tutumlar • Gelecek hedefleri

45. Hedef Kitleyi İnceleme • Bireysel farklılıklar • Zeka • Yetenek • İlgi • Öğrenme biçimi • Önbilgi

46. Hedef Kitleyi İnceleme • Bireysel farklılıklar • Kişilik yapısı • Güdülenme • Denetim odağı • Öz-yeterlik algısı • Epistemolojik inançlar

47. Kurumsal Çözümleme • Destekleyici olanaklar • Engelleyici koşullar • Genel felsefe • Örgütsel politikalar • Gelecek hedefleri • Fiziksel olanaklar • İnsan kaynakları • Parasal olanaklar • Eğitime bakış açısı

48. Eğitim Önceliklerini Belirleme • Kart karıştırma • Delphi tekniği • Sıralı düzenleme • Eşleştirilmiş ağırlıklandırma • Nominal küme tekniği • Çoklu oylama • Önceliklendirme matrisi • … Hangilerine öncelik vermeliyiz?

49. Eğitim Önceliklerini Belirleme 1 ihtiyaç 2 ihtiyaç 3 ihtiyaç 4 ihtiyaç 5 ihtiyaç En önemli En önemsiz A ihtiyaç B ihtiyaç

50. Görev Analizinin Amacı • Öğretim hedeflerinin • Görev ve alt görevlerin ayrıntısı • Görevi (işi) biçimleyecek olan bilgi türü • Bildirimsel (declarative) • Yapısal (structural) • İşlemsel (procedural)