OKRĘGOWA STACJA CHEMICZNO-ROLNICZA GLIWICE

1. OKRĘGOWA STACJA CHEMICZNO-ROLNICZA GLIWICE Wykonali: mgr Zygmunt Adrianek mgr inż. Krzysztof Skowronek

2. OKRĘGOWA STACJA CHEMICZNO-ROLNICZA W GLIWICACH

3. STAN GLEB W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM NA PODSTAWIE BADAŃ - KONIECZNE DZIAŁANIA NAPRAWCZE.

4. Gleba jest biologicznie czynną powierzchniową warstwą lądów powstałą ze skały macierzystej pod wpływem czynników glebotwórczych (organizmów żywych, klimatu, wody) podlegającą ciągłym przemianom. Gleba składa się z trzech faz- stałej, płynnej i gazowej, których układ może ulegać zmianom pod wpływem procesów glebotwórczych i ingerencji człowieka.

5. Ingerencja człowieka, jego działalność gospodarcza , tak przemysłowa jak i rolnicza jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na stan gleby a w szczególności na jego pogorszenie w skrajnych przypadkach na degradację. Dlatego też należy dokładać wszelkich starań, aby minimalizować negatywne skutki tej działalności, a w przypadku stwierdzenia znacznego pogorszenia stanu gleby niezwłocznie przystąpić do rekultywacji.

6. W Polsce badania agrochemiczne stanu gleby, materiału roślinnego, wód, osadów ściekowych, nawozów wykorzystywanych w rolnictwie prowadzą okręgowe stacje chemiczno-rolnicze rozmieszczone na terenie całego kraju. Okręgowa Stacja Chemiczno- Rolnicza w Gliwicach jako jedno z zadań, do których została powołana prowadzi wszechstronne badanie gleb. Podstawowe badania gleb użytkowanych rolniczo obejmują określenie odczynu i zasobności w fosfor, potas i magnez.

7. Wyniki tych badań służą producentom rolnym do ustalania potrzeb wapnowania i nawożenia oraz są przedmiotem opracowań syntetycznych stanowiących ważną informację środowiskową i gospodarczą. Badania podstawowych właściwości fizykochemicznych i chemicznych poszerzone są o określenie zawartości mikroelementów ważnych z rolniczego punktu widzenia oraz szkodliwych z punktu widzenia rolniczego metali ciężkich.

8. Badania gleb w OSCH-R w Gliwicach wykonywane są w oparciu o metodykę obowiązującą w okręgowych stacjach chemiczno-rolniczych, przy użyciu nowoczesnego sprzętu laboratoryjnego, przez personel o bardzo wysokich kwalifikacjach. Potwierdzeniem kompetencji OSCH-R Gliwice są wyniki międzylaboratoryjnych badań porównawczych oraz badań biegłości w programie WEPAL organizowanym przez Uniwersytet w Wageningen.

9. Od maja 2007 roku OSCH-R w Gliwicach posiada Certyfikat Akredytacji Laboratorium Badawczego Nr AB 798 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji w Warszawie, wg normy unijnej PN-EN ISO/IEC 17025:2005. Wszystkie metody badawcze stosowane w badaniu gleb są objęte zakresem akredytacji, dlatego na podstawie wyników badań można z dużą dozą pewności dokonać oceny stanu gleb oraz zaproponować w razie potrzeby działania naprawcze.

10. Dla potrzeb niniejszego opracowania dokonaliśmy zestawienia wyników badań w województwie śląskim w latach 2004 -2007, które zostały zamieszczone w załączonych tabelach i mapkach województwa śląskiego.

11. Wyniki badania gleb w województwie śląskim w latach 2004 -2007. • 1.Kategoria agronomiczna gleb. • W latach 2004 -2007 przebadano 64.370 próbek gleby z terenu województwa śląskiego:

12. Lp. Powiat Powierzchnia przebadana ha Ilość pobranych próbek KATEGORIA AGRONOMICZNA b. lekka szt. / % lekka szt. / % średnia szt. / % ciężka szt. / % torf szt. / % 1 będziński 10512.3 928 53 5.7 508 54.7 345 37.2 22 2.4 0 0.0 2 bielski 4504.9 2666 0 0.0 13 0.5 500 18.8 2153 80.8 0 0.0 3 bieruńsko -lędziński 4778.9 2118 4 0.6 176 17.5 1776 169.3 162 12.6 0 0.0 4 cieszyński 5635.7 2219 0 0.0 1 0.0 698 31.5 1520 68.5 0 0.0 5 częstochowski 15292.6 2652 48 1.8 146 5.5 1858 70.1 600 22.6 0 0.0 6 gliwicki 14328.5 6576 66 1.0 1947 29.6 4040 61.4 523 8.0 0 0.0 7 kłobucki 4597.6 2991 0 0.0 11 0.4 2921 97.7 59 2.0 0 0.0 8 lubliniecki 10960.0 5695 33 0.6 921 16.2 4078 71.6 662 11.6 0 0.0 9 m. Bielsko Biała 5.4 9 0 0.0 0 0.0 3 33.3 6 66.7 0 0.0 10 m. Częstochowa 400.0 112 0 0.0 26 23.2 86 76.8 0 0.0 0 0.0 11 m. Gliwice 3166.7 1978 186 9.4 502 25.4 567 28.7 722 36.5 1 0.1 12 m . Jastrzębie Zdrój 5202.0 123 0 0.0 7 5.7 110 89.4 6 4.9 0 0.0 13 m. Jaworzno 682.0 230 37 16.1 122 53.0 68 29.6 1 0.4 2 0.9 14 m. Katowice 1.2 2 0 0.0 2 100.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 15 m. Mysłowice 302.3 182 0 0.0 30 16.5 145 79.7 7 3.8 0 0.0 16 m. Piekary Śląskie 124.5 96 0 0.0 1 1.0 94 97.9 1 1.0 0 0.0

13. Lp. Powiat Powierzchnia przebadana ha Ilość pobranych próbek KATEGORIA AGRONOMICZNA b. lekka szt. / % lekka szt. / % średnia szt. / % ciężka szt. / % torf szt. / % 17 m. Ruda Śląska 20.0 20 0 0.0 0 0.0 20 100.0 0 0.0 0 0.0 18 m. Rybnik 323.1 88 0 0.0 0 0.0 88 100.0 0 0.0 0 0.0 19 m. Sosnowiec 0.1 2 0 0.0 0 0.0 2 100.0 0 0.0 0 0.0 20 m. Tychy 1558.2 779 0 0.0 33 4.2 714 91.7 32 4.1 0 0.0 21 m. Zabrze 37.1 61 0 0.0 40 65.6 13 21.3 6 9.8 2 3.3 22 m. Żory 429.7 485 0 0.0 16 3.3 344 70.9 123 25.4 2 0.4 23 mikołowski 1487.0 784 2 0.3 30 3.8 724 92.3 28 3.6 0 0.0 24 myszkowski 4238.9 1947 8 0.4 318 16.3 591 30.4 1027 52.7 3 0.2 25 pszczyński 7391.7 4936 0 0.0 121 2.5 4050 82.1 765 15.5 0 0.0 26 raciborski 16887.4 10859 0 0.0 141 1.3 1197 11.0 9521 87.7 0 0.0 27 rybnicki 1621.5 608 0 0.0 14 2.3 531 87.3 63 10.4 0 0.0 28 tarnogórski 8615.0 5042 130 2.6 1453 28.8 2937 58.3 522 10.4 0 0.0 29 wodzisławski 2784.1 2741 0 0.0 191 7.0 1667 60.8 883 32.2 0 0.0 30 zawierciański 42578.9 6054 25 0.4 1464 24.2 1845 30.5 2687 44.4 32 0.5 31 żywiecki 1386.7 1301 0 0.0 0 0.0 10 0.8 1291 99.2 0 0.0 32 Województwo Śląskie 175480.1 64370 592 0.9 8253 12.8 32095 49.9 23390 36.3 38 0.1

14. Z przedstawionej tabeli wynika, że gleby w województwie śląskim należą w większości do kategorii agronomicznej średniej - 49.9% i ciężkie - 36.3%. 2. Wyniki badań odczynu (pH) przeprowadzonych w 64.370 próbkach gleb przedstawiają poniższe tabele:

15. Lp. Powiat Powierzchnia przebadana ha Ilość pobranych próbek ODCZYN b. kwaśny szt. / % kwaśny szt. / % l. kwaśny szt. / % obojętny szt. / % zasadowy szt. / % 1 będziński 10512.3 928 40 4.3 86 9.3 208 22.4 148 15.9 446 48.1 2 bielski 4504.9 2666 457 17.1 836 31.4 1009 37.8 296 11.1 68 2.6 3 bieruńsko -lędziński 4778.9 2118 405 19.1 685 32.3 646 30.5 302 14.3 80 3.8 4 cieszyński 5635.7 2219 305 13.7 717 32.3 743 33.5 333 15.0 121 5.5 5 częstochowski 15292.6 2652 1244 46.9 655 24.7 376 14.2 251 9.5 126 4.8 6 gliwicki 14328.5 6576 1222 18.6 2008 30.5 2642 40.2 583 8.9 121 1.8 7 kłobucki 4597.6 2991 1395 46.6 1104 36.9 419 14.0 64 2.1 9 0.3 8 lubliniecki 10960.0 5695 1361 23.9 2103 36.9 1781 31.3 394 6.9 56 1.0 9 m. Bielsko Biała 5.4 9 1 11.1 4 44.4 4 44.4 0 0.0 0 0.0 10 m. Częstochowa 400.0 112 9 8.0 45 40.2 54 48.2 3 2.7 1 0.9 11 m. Gliwice 3166.7 1978 337 17.0 459 23.2 755 38.2 335 16.9 92 4.7 12 m. Jastrzębie Zdrój 5202.0 123 8 6.5 42 34.1 44 35.8 24 19.5 5 4.1 13 m. Jaworzno 682.0 230 5 2.2 50 21.7 66 28.7 96 41.7 13 5.7 14 m. Katowice 1.2 2 0 0.0 0 0.0 1 50.0 1 50.0 0 0.0 15 m. Mysłowice 302.3 182 20 11.0 59 32.4 67 36.8 34 18.7 2 1.1 16 m. Piekary Śląskie 124.5 96 0 0.0 4 4.2 51 53.1 39 40.6 2 2.1

16. Lp. Powiat Powierzchnia przebadana ha Ilość pobranych próbek ODCZYN b. kwaśny szt. / % kwaśny szt. / % l. kwaśny szt. / % obojętny szt. / % zasadowy szt. / % 17 m. Ruda Śląska 20.0 20 0 0.0 14 70.0 6 30.0 0 0.0 0 0.0 18 m. Rybnik 323.1 88 19 21.6 23 26.1 28 31.8 16 18.2 2 2.3 19 m. Sosnowiec 0.1 2 0 0.0 0 0.0 0 0.0 2 100 0 0.0 20 m. Tychy 1558.2 779 181 23.2 288 37.0 221 28.4 81 10.4 8 1.0 21 m. Zabrze 37.1 61 0 0.0 0 0.0 20 32.8 30 49.2 11 18.0 22 m. Żory 429.7 485 78 16.1 178 36.7 221 45.6 8 1.6 0 0.0 23 mikołowski 1487.0 784 190 24.2 325 41.5 208 26.5 49 6.3 12 1.5 24 myszkowski 4238.9 1947 685 35.2 539 27.7 485 24.9 212 10.9 26 1.3 25 pszczyński 7391.7 4936 753 15.3 1697 34.4 1885 38.2 527 10.7 74 1.5 26 raciborski 16887.4 10859 636 5.9 1983 18.3 5353 49.3 2383 21.9 504 4.6 27 rybnicki 1621.5 608 92 15.1 179 29.4 293 48.2 35 5.8 9 1.5 28 tarnogórski 8615.0 5042 916 18.2 1701 33.7 1814 36.0 546 10.8 65 1.3 29 wodzisławski 2784.1 2741 716 26.1 1081 39.4 741 27.0 186 6.8 17 0.6 30 zawierciański 42578.9 6054 2262 37.4 1755 29.0 1108 18.3 568 9.4 361 6.0 31 żywiecki 1386.7 1301 490 37.7 515 39.6 243 18.7 51 3.9 2 0.2 32 Województwo Śląskie 175480.1 64370 13827 21.5 19178 29.8 21538 33.5 7781 12.1 2046 3.2

18. Z przeprowadzonych badań wynika, że w województwie śląskim przeważają gleby o odczynie bardzo kwaśnym- 21.5% , kwaśnym - 29.8% i lekko kwaśnym -33.5% Stan zakwaszenia gleb jest niepokojący mogący skutkować degradacją środowiska i pogorszeniem efektów gospodarowania w związku z tym występują duże potrzeby wapnowania gleb przedstawione w poniższych tabelach:

19. Lp. Powiat Powierzchnia przebadana ha Ilość pobranych próbek POTRZEBY WAPNOWANIA konieczne szt. / % potrzebne szt. / % wskazane szt. / % ograniczone szt. / % zbędne szt. / % 1 będziński 10512.3 928 39 4.2 56 6.0 69 7.4 100 10.8 664 71.6 2 bielski 4504.9 2666 1087 40.8 543 20.4 511 19.2 265 9.9 260 9.8 3 bieruńsko -lędziński 4778.9 2118 703 33.2 355 16.8 336 15.9 308 14.5 416 2.0 4 cieszyński 5635.7 2219 755 34.0 427 19.2 381 17.2 325 14.6 331 14.9 5 częstochowski 15292.6 2652 1636 61.7 288 10.9 190 7.2 201 7.6 337 12.7 6 gliwicki 14328.5 6576 1780 27.1 1187 18.1 1505 22.9 1187 18.1 917 13.9 7 kłobucki 4597.6 2991 2032 67.9 460 15.4 261 8.7 162 5.4 76 2.5 8 lubliniecki 10960.0 5695 2266 39.8 1142 20.1 1124 19.7 680 11.9 483 8.5 9 m. Bielsko Biała 5.4 9 5 55.6 2 22.2 2 22.2 0 0.0 0 0.0 10 m. Częstochowa 400.0 112 17 15.2 34 30.4 36 32.1 21 18.8 4 3.6 11 m. Gliwice 3166.7 1978 520 26.3 292 14.8 364 18.4 387 19.6 415 21.0 12 m. Jastrzębie Zdrój 5202.0 123 31 25.2 20 16.3 25 20.3 18 14.6 29 23.6 13 m. Jaworzno 682.0 230 7 3.0 21 9.1 27 11.7 33 14.3 142 61.7 14 m. Katowice 1.2 2 0 0.0 0 0.0 0 0.0 1 50.0 1 50.0 15 m. Mysłowice 302.3 182 43 23.6 29 15.9 27 14.8 33 18.1 50 27.5 16 m. Piekary Śląskie 124.5 96 1 1.0 3 3.1 23 24.0 29 30.2 40 41.7

20. Lp. Powiat Powierzchnia przebadana ha Ilość pobranych próbek POTRZEBY WAPNOWANIA konieczne szt. / % potrzebne szt. / % wskazane szt. / % ograniczone szt. / % zbędne szt. / % 17 m. Ruda Śląska 20.0 20 1 5.0 13 65.0 6 30.0 0 0.0 0 0.0 18 m. Rybnik 323.1 88 34 38.6 8 9.1 20 22.7 8 9.1 18 20.5 19 m. Sosnowiec 0.1 2 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 2 100.0 20 m. Tychy 1558.2 779 107 13.7 155 19.9 158 20.3 135 17.3 224 28.8 21 m. Zabrze 37.1 61 0 0.0 1 1.6 7 11.5 10 16.4 43 70.5 22 m. Żory 429.7 485 168 34.6 129 26.6 111 22.9 61 12.6 16 3.3 23 mikołowski 1487.0 784 322 41.1 180 23.0 130 16.6 89 11.4 63 8.0 24 myszkowski 4238.9 1947 989 50.8 261 13.4 278 14.3 212 10.9 207 10.6 25 pszczyński 7391.7 4936 1590 32.2 919 18.6 1000 20.3 846 17.1 581 11.8 26 raciborski 16887.4 10859 2320 21.4 2140 19.7 3270 30.1 2068 19.0 1061 9.8 27 rybnicki 1621.5 608 176 28.9 107 17.6 172 28.3 107 17.6 46 7.6 28 tarnogórski 8615.0 5042 1359 27.0 1012 20.1 1101 21.8 838 16.6 732 14.5 29 wodzisławski 2784.1 2741 1422 51.9 491 17.9 403 14.7 278 10.1 147 5.4 30 zawierciański 42578.9 6054 3341 55.2 736 12.2 615 10.2 424 7.0 936 15.5 31 żywiecki 1386.7 1301 875 67.3 193 14.8 131 10.1 57 4.4 45 3.5 32 Województwo Śląskie 175480.1 64370 23839 37.0 11208 17.4 12270 19.1 8859 13.8 8192 12.7

22. Potrzeby wapnowania przedstawione w powyższej tabeli a określone na konieczne w 37%, potrzebne w 17.4% oraz wskazane w 19.1% (razem ponad 70%) obrazują ogrom zadań, które należy wykonać aby zmienić istniejące niekorzystne zjawiska spowodowane przez zakwaszenie oraz dokonać rekultywacji zdegradowanych gleb. Według prof. Mariusza Fotymy jedyną metodą regulacji odczynu gleb jest ich wapnowanie. Z obliczeń uwzględniających potrzeby wapnowania gleb i zalecane dawki CaO wynika, że dla uregulowania odczynu gleb gruntów ornych w Polsce konieczne byłoby zużycie około 20 mln. ton CaO.

23. Odnosząc to do województwa śląskiego gdzie wg posiadanych przez OSCH-R w Gliwicach materiałów mamy 580 tys. ha użytków rolnych z czego około 330 tys. ha stanowią grunty orne a potrzeby wapnowania wg przytoczonych tu materiałów wynoszą ok.65% użytków możemy przypuszczać, że około 380 tys. ha użytków rolnych wymaga pilnie wapnowania.

24. Biorąc pod uwagę kategorię agronomiczną gleb (około 86% gleby średnie i ciężkie) oraz stan zakwaszenia można ocenić jako konieczne zużycie około 1.600tys. ton CaO w celu uregulowania odczynu użytków rolnych województwa.

25. Przyjmując przeciętny koszt nawozu wraz z transportem do rolnika średnio dla województwa śląskiego na poziomie 110 zł/tonę CaO można przyjąć, że koszt zastosowania 1600 tys. ton CaO na powierzchnię około 380 tys. ha wyniesie około 176 mln. złotych.

26. Kosztów takich samo rolnictwo nie udźwignie, tym bardziej, że w znacznej części ich przyczyna nie jest przez rolnictwo zawiniona. W wyliczeniach naszych nie uwzględniliśmy kosztów rekultywacji terenów leśnych i innych nie będących użytkami rolnymi.

27. Wartość i przydatność gleby zależy od jej zasobności w składniki mineralne (makro- i mikroelementy). Zasobność gleby zależy od składu mineralogicznego tworzywa gleby, ilości i jakości związków próchniczych, właściwości sorpcyjnych, odczynu gleby i innych. Żyzność gleby jest to potencjalna zdolność przekazywania roślinom rosnącym na niej niezbędnych składników pokarmowych, wody i powietrza.

28. Żyzność gleby zależy od zasobności, budowy profilu oraz biochemicznych i biofizycznych właściwości całej gleby i poszczególnych jej poziomów genetycznych. Natomiast najogólniej pod pojęciem urodzajności rozumieć należy zdolność gleb do zaspokojenia wszystkich potrzeb życiowych roślin, co umożliwia uzyskanie dużych plonów w danych warunkach przyrodniczych i ekonomicznych.

29. Zasobność ocenia się na podstawie zawartości łatwo przyswajalnych form azotu, fosforu, potasu i magnezu w glebie. Na podstawie zasobności gleby w dostępny dla roślin potas, fosfor i magnez oraz odczynu można poznać potrzeby nawozowe roślin i zaspokajać je zwiększając tym samym urodzajność gleb.

30. Poza tymi składnikami ważne są również inne makroelementy (siarka, CO2 i wiele innych) oraz mikroelementy (bor, miedź, mangan, molibden i inne); które w większości gleb znajdują się w zadowalającej ilości. Niemniej jednak w niektórych glebach występuje brak któregoś składnika, co wywołuje chorobę roślin lub obniżenie plonów; np. brak łatwo przyswajalnej miedzi w glebach torfowych uniemożliwia wykształcenia się ziarna roślin uprawnych.

31. W poniższych tabelach przedstawione są wyniki badania zasobności użytków rolnych województwa śląskiego w fosfor, potas i magnez w latach 2004 -2007. 3. Wyniki badań zawartości fosforu przeprowadzonych w 64.370 próbkach gleb przedstawiają poniższe tabele:

32. Lp. Powiat Powierzchnia przebadana/ ha Ilość pobranych próbek FOSFOR b. niska szt. / % niska szt. / % średnia szt. / % wysoka szt. / % b. wysoka szt. / % 1 będziński 10512.3 928 156 16.8 211 22.7 182 19.6 145 15.6 234 25.2 2 bielski 4504.9 2666 872 32.7 595 22.3 400 15.0 288 10.8 511 19.2 3 bieruńsko -lędziński 4778.9 2118 412 19.5 477 22.5 459 21.7 289 13.6 481 22.7 4 cieszyński 5635.7 2219 667 30.1 437 19.7 314 14.2 203 9.1 597 26.9 5 częstochowski 15292.6 2652 600 22.6 977 36.8 512 19.3 240 9.0 323 12.2 6 gliwicki 14328.5 6576 684 10.4 1547 23.5 1767 26.9 1280 19.5 1298 19.7 7 kłobucki 4597.6 2991 445 14.9 915 30.6 913 30.5 409 13.7 309 10.3 8 lubliniecki 10960.0 5695 823 14.5 1239 21.8 1330 23.4 967 17.0 1336 23.5 9 m. Bielsko Biała 5.4 9 4 44.4 1 11.1 3 33.3 1 11.1 0 0.0 10 m. Częstochowa 400.0 112 9 8.0 79 70.5 14 12.5 6 5.4 4 3.6 11 m. Gliwice 3166.7 1978 293 14.8 484 24.5 469 23.7 301 15.2 431 21.8 12 m . Jastrzębie Zdrój 5202.0 123 21 17.1 27 22.0 20 16.3 10 8.1 45 36.6 13 m. Jaworzno 682.0 230 59 25.7 73 31.7 44 19.1 26 11.3 28 12.2 14 m. Katowice 1.2 2 0 0.0 1 50.0 1 50.0 0 0.0 0 0.0 15 m. Mysłowice 302.3 182 39 21.4 29 15.9 25 13.7 17 9.3 72 39.6 16 m. Piekary Śląskie 124.5 96 2 2.1 9 9.4 15 15.6 26 27.1 404 420.8

33. Lp. Powiat Powierzchnia przebadana/ ha Ilość pobranych próbek FOSFOR b. niska szt. / % niska szt. / % średnia szt. / % wysoka szt. / % b. wysoka szt. / % 17 m. Ruda Śląska 20.0 20 0 0.0 7 35.0 2 10.0 6 30.0 5 25.0 18 m. Rybnik 323.1 88 5 5.7 14 15.9 21 23.9 16 18.2 32 36.4 19 m. Sosnowiec 0.1 2 0 0.0 0 0.0 0 0.0 1 50.0 1 50.0 20 m. Tychy 1558.2 779 80 10.3 168 21.6 152 19.5 122 15.7 257 33.0 21 m. Zabrze 37.1 61 0 0.0 20 32.8 0 0.0 2 3.3 39 63.9 22 m. Żory 429.7 485 67 13.8 116 23.9 93 19.2 64 13.2 145 29.9 23 mikołowski 1487.0 784 154 19.6 165 21.0 172 21.9 108 13.8 185 23.6 24 myszkowski 4238.9 1947 680 34.9 607 31.2 326 16.7 164 8.4 170 8.7 25 pszczyński 7391.7 4936 538 10.9 831 16.8 907 18.4 754 15.3 1906 38.6 26 raciborski 16887.4 10859 1002 9.2 2413 22.2 2511 23.1 1861 17.1 3072 28.3 27 rybnicki 1621.5 608 45 7.4 147 24.2 178 29.3 125 20.6 113 18.6 28 tarnogórski 8615.0 5042 643 12.8 1476 29.3 1282 25.4 742 14.7 899 17.8 29 wodzisławski 2784.1 2741 733 26.7 891 32.5 519 18.9 264 9.6 334 12.2 30 zawierciański 42578.9 6054 1996 33.0 2115 34.9 983 16.2 393 6.5 567 9.4 31 żywiecki 1386.7 1301 583 44.8 308 23.7 156 12.0 122 9.4 132 10.1 32 Województwo Śląskie 175480.1 64370 11630 18.1 16398 25.5 13779 21.4 8956 13.9 13606 21.1

35. Z przeprowadzonych badań wynika, że w województwie śląskim przeważają gleby o niskiej 25.5%, średniej 21.4.0% i wysokiej 21.1% zawartości fosforu. 4. Wyniki badań zawartości potasu przeprowadzonych w 64.370 próbkach gleb przedstawiają poniższe tabele:

36. Lp Powiat Powierzchnia przebadana ha Ilość pobranych próbek POTAS b. niska szt. / % niska szt. / % średnia szt. / % wysoka szt. / % b. wysoka szt. / % 1 będziński 10512.3 928 292 31.5 231 24.9 163 17.6 114 12.3 128 13.8 2 bielski 4504.9 2666 665 24.9 518 19.4 1021 38.3 203 7.6 259 9.7 3 bieruńsko -lędziński 4778.9 2118 721 34.0 572 27.0 490 23.1 202 9.5 133 6.3 4 cieszyński 5635.7 2219 470 21.2 432 19.5 862 38.8 249 11.2 206 9.3 5 częstochowski 15292.6 2652 1193 45.0 710 26.8 431 16.3 150 5.7 168 6.3 6 gliwicki 14328.5 6576 1259 19.1 1854 28.2 2121 32.3 961 14.6 379 5.8 7 kłobucki 4597.6 2991 1999 66.8 603 20.2 269 9.0 72 2.4 48 1.6 8 lubliniecki 10960.0 5695 2309 40.5 1422 25.0 1158 20.3 469 8.2 238 4.2 9 m. Bielsko Biała 5.4 9 1 11.1 1 11.1 7 77.8 0 0.0 0 0.0 10 m. Częstochowa 400.0 112 2 1.8 48 42.9 55 49.1 6 5.4 1 0.9 11 m. Gliwice 3166.7 1978 336 17.0 525 26.5 722 36.5 208 10.5 146 7.4 12 m.Jastrzębie Zdrój 5202.0 123 17 13.8 27 22.0 28 22.8 31 25.2 20 16.3 13 m. Jaworzno 682.0 230 41 17.8 93 40.4 55 23.9 22 9.6 19 8.3 14 m. Katowice 1.2 2 0 0.0 0 0.0 2 100.0 0 0.0 0 0.0 15 m. Mysłowice 302.3 182 53 29.1 47 25.8 43 23.6 24 13.2 12 6.6 16 m. Piekary Śląskie 124.5 96 15 15.6 17 17.7 27 28.1 30 31.3 7 7.3

37. Lp Powiat Powierzchnia przebadana ha Ilość pobranych próbek POTAS b. niska szt. / % niska szt. / % średnia szt. / % wysoka szt. / % b. wysoka szt. / % 17 m. Ruda Śląska 20.0 20 0 0.0 1 5.0 6 30.0 12 60.0 1 5.0 18 m. Rybnik 323.1 88 22 25.0 20 22.7 25 28.4 7 8.0 14 15.9 19 m. Sosnowiec 0.1 2 0 0.0 1 50.0 0 0.0 1 50.0 0 0.0 20 m. Tychy 1558.2 779 183 23.5 151 19.4 163 20.9 102 13.1 180 23.1 21 m. Zabrze 37.1 61 0 0.0 4 6.6 30 49.2 16 26.2 11 18.0 22 m. Żory 429.7 485 102 21.0 113 23.3 144 29.7 63 13.0 63 13.0 23 mikołowski 1487.0 784 292 37.2 185 23.6 213 27.2 51 6.5 43 5.5 24 myszkowski 4238.9 1947 927 47.6 458 23.5 356 18.3 79 4.1 127 6.5 25 pszczyński 7391.7 4936 926 18.8 989 20.0 1480 30.0 1109 22.5 432 8.8 26 raciborski 16887.4 10859 1808 16.6 2547 23.5 4631 42.6 967 8.9 906 8.3 27 rybnicki 1621.5 608 158 26.0 178 29.3 202 33.2 46 7.6 24 3.9 28 tarnogórski 8615.0 5042 900 17.9 1298 25.7 1597 31.7 714 14.2 526 10.4 29 wodzisławski 2784.1 2741 394 14.4 744 27.1 998 36.4 356 13.0 249 9.1 30 zawierciański 42578.9 6054 3011 49.7 1569 25.9 925 15.3 233 3.8 316 5.2 31 żywiecki 1386.7 1301 414 31.8 227 17.4 449 34.5 71 5.5 140 10.8 32 Województwo Śląskie 175480.1 64370 18517 28.8 15698 24.4 18692 29.0 6587 10.2 4815 7.5

39. Z przeprowadzonych badań wynika, że w województwie śląskim przeważają gleby o bardzo niskiej 28.8%, niskiej 24.4% i średniej 29.0% zawartości potasu. 5. Wyniki badań zawartości magnezu przeprowadzonych w 64.370 próbkach gleb przedstawiają poniższe tabele:

40. Lp Powiat Powierzchnia przebadana/ ha Ilość pobranych próbek MAGNEZ b. niska szt. / % niska szt. / % średnia szt. / % wysoka szt. / % b. wysoka szt. / % 1 będziński 10512.3 928 40 4.3 86 9.3 208 22.4 148 15.9 446 48.1 2 bielski 4504.9 2666 134 5.0 548 20.6 1058 39.7 493 18.5 433 16.2 3 bieruńsko -lędziński 4778.9 2118 275 13.0 320 15.1 360 17.0 261 12.3 882 41.6 4 cieszyński 5635.7 2219 137 6.2 373 16.8 685 30.9 415 18.7 609 27.4 5 częstochowski 15292.6 2652 1457 54.9 563 21.2 339 12.8 139 5.2 154 5.8 6 gliwicki 14328.5 6576 1404 21.4 1403 21.3 1690 25.7 1031 15.7 1046 15.9 7 kłobucki 4597.6 2991 1378 46.1 653 21.8 386 12.9 225 7.5 348 11.6 8 lubliniecki 10960.0 5695 1390 24.4 1046 18.4 1083 19.0 844 14.8 1234 21.7 9 m. Bielsko Biała 5.4 9 0 0.0 1 11.1 3 33.3 2 22.2 3 33.3 10 m. Częstochowa 400.0 112 18 16.1 38 33.9 32 28.6 13 11.6 11 9.8 11 m. Gliwice 3166.7 1978 262 13.2 259 13.1 557 28.2 392 19.8 467 23.6 12 m. Jastrzębie Zdrój 5202.0 123 2 1.6 7 5.7 12 9.8 17 13.8 85 69.1 13 m. Jaworzno 682.0 230 6 2.6 20 8.7 17 7.4 27 11.7 160 69.6 14 m. Katowice 1.2 2 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 2 100.0 15 m. Mysłowice 302.3 182 19 10.4 23 12.6 37 20.3 36 19.8 64 35.2 16 m. Piekary Śląskie 124.5 96 0 0.0 0 0.0 5 5.2 15 15.6 76 79.2

41. Lp Powiat Powierzchnia przebadana/ ha Ilość pobranych próbek MAGNEZ b. niska szt. / % niska szt. / % średnia szt. / % wysoka szt. / % b. wysoka szt. / % 17 m. Ruda Śląska 20.0 20 0 0.0 7 35.0 6 30.0 3 15.0 4 20.0 18 m. Rybnik 323.1 88 20 22.7 26 29.5 15 17.0 6 6.8 21 23.9 19 m. Sosnowiec 0.1 2 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 2 100.0 20 m. Tychy 1558.2 779 73 9.4 101 13.0 135 17.3 120 15.4 350 44.9 21 m. Zabrze 37.1 61 0 0.0 0 0.0 10 16.4 8 13.1 43 70.5 22 m. Żory 429.7 485 59 12.2 61 12.6 91 18.8 92 19.0 182 37.5 23 mikołowski 1487.0 784 156 19.9 160 20.4 155 19.8 114 14.5 199 25.4 24 myszkowski 4238.9 1947 537 27.6 362 18.6 481 24.7 277 14.2 290 14.9 25 pszczyński 7391.7 4936 557 11.3 1050 21.3 1218 24.7 847 17.2 1264 25.6 26 raciborski 16887.4 10859 582 5.4 1917 17.7 4377 40.3 2225 20.5 1758 16.2 27 rybnicki 1621.5 608 108 17.8 139 22.9 141 23.2 108 17.8 112 18.4 28 tarnogórski 8615.0 5042 884 17.5 720 14.3 1126 22.3 849 16.8 1456 28.9 29 wodzisławski 2784.1 2741 368 13.4 383 14.0 467 17.0 467 17.0 1056 38.5 30 zawierciański 42578.9 6054 2438 40.3 1386 22.9 1331 22.0 511 8.4 388 6.4 31 żywiecki 1386.7 1301 178 13.7 261 20.1 440 33.8 212 16.3 210 16.1 32 Województwo Śląskie 175480.1 64370 12503 19.4 11913 18.5 16569 25.7 9914 15.4 13409 20.8

43. Z przeprowadzonych badań wynika, że w województwie śląskim przeważają gleby o zróżnicowanej zawartości magnezu od 15,4% wysokiej do 25,7% średniej. Poniżej przedstawiamy wskaźniki bonitacji negatywnej wyliczone procentowo dla odczynu, potrzeb wapnowania oraz zawartości fosforu, potasu i magnezu. Graficznie uwidaczniają je załączone do opracowania mapy.

44. Nr powiatu na mapie Powiat Odczyn (pH) w % Potrzeby wapnowania w % Zawartość fosforu w % Zawartość potasu w % Zawartość magnezu w % 1. będziński 25 14 49 65 25 2. bielski 67 71 63 64 45 3. bieruńsko - lędziński 67 58 53 73 37 4. cieszyński 63 62 57 60 38 5. częstochowski 79 76 69 80 83 6. gliwicki 69 57 47 63 56 7. kłobucki 91 88 61 91 74 8. lubliniecki 76 70 48 76 52 9. m. Bielsko Biała 78 89 72 61 28 10. m. Częstochowa 72 62 85 69 64 11. m. Gliwice 59 50 51 62 40 12. m . Jastrzębie Zdrój 59 52 47 47 12 13. m. Jaworzno 38 18 67 70 15 14. m. Katowice 25 0 75 50 0 15. m. Mysłowice 62 47 44 67 33 16. m. Piekary Śląskie 31 16 19 47 3

45. Nr powiatu na mapie Powiat Odczyn (pH) w % Potrzeby wapnowania w % Zawartość fosforu w % Zawartość potasu w % Zawartość magnezu w % 17 m. Ruda Śląska 85 85 40 20 50 18. m. Rybnik 64 59 34 62 61 19. m. Sosnowiec 0 0 0 50 0 20. m. Tychy 74 44 42 53 31 21. m. Zabrze 16 7 33 31 8 22. m. Żory 76 73 47 59 34 23. mikołowski 79 72 52 74 50 24. myszkowski 75 71 74 80 59 25. pszczyński 69 61 37 54 45 26. raciborski 49 56 43 61 43 27. rybnicki 69 61 46 72 52 28. tarnogórski 70 58 55 59 43 29. wodzisławski 79 77 69 60 36 30. zawierciański 76 72 76 83 74 31. żywiecki 87 87 74 67 51 32. województwo śląskie 68 64 54 68 51

46. Z analizy powyższych tabel możemy stwierdzić, że wraz ze wzrostem zakwaszenia gleb zachodzi zjawisko ich ubożenia w składniki pokarmowe a w szczególności w potas.

47. PODSUMOWANIE

48. Przeprowadzone w latach 2004 - 2007 badania gleb na użytkach rolnych wykazały, że większość z nich charakteryzuje się odczynem bardzo kwaśnym i kwaśnym co jest powodem niekorzystnych warunków dla ogólnie pojętej gospodarki rolnej.

49. Postępujący proces zakwaszenia prowadzi również do powstania niekorzystnych zmian w stanie środowiska ( zakwaszenie wód, obumieranie lasów) co wypełnia przesłanki uznania problemu za społeczny, dlatego istnieje pilna potrzeba uruchomienia mechanizmu regeneracyjnego wapnowania gleb w oparciu o programy długofalowe umożliwiające wsparcie rolnictwa poprzez jego dofinansowanie.

50. Im wcześniej rozpoczniemy realizację tych programów tym łatwiej i szybciej zatrzymamy, oraz zlikwidujemy skutki niekorzystnego zakwaszenia gleb, co wpłynie na poprawę warunków gospodarowania (wyższe plony mniej intensywne nawożenie)‏