DEVELİ REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ÖZEL EĞİTİM BÖLÜMÜ

1. DEVELİ REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİÖZEL EĞİTİM BÖLÜMÜ

2. HAZIRLAYANLAR • Hayati ŞAHİN-Özel Eğitim Öğretmeni • Şaziye AKYIL-Özel Eğitim Öğretmeni • Hüseyin KALDIRIM-Özel Eğitim Öğretmeni

3. ÖZEL EĞİTİM VE KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ UYGULAMALARI

4. ÖZEL EĞİTİM NEDİR? ÖZEL EĞİTİM GEREKTİREN BİREY. • KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNİN YASAL DAYANAĞI. • KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ,AMACI VE TÜRLERİ • ÖĞRETMENLERE ÖNERİLER. • ÖZÜRLÜ HAKLARI • BİREYSEL EĞİTİM PLANI(BEP),BEP GELİŞTİRME BİRİMİ.

5. ÖZEL EĞİTİM NEDİR? • Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel,geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleriyle onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitimdir.

6. ÖZEL EĞİTİM GEREKTİREN BİREY • Çeşitli nedenlerle,bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren bireydir.

7. KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNİN YASAL DAYANAĞI • Anayasamızın 42.maddesindeki… ‘Devlet,durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır’…hükmü uyarınca • 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunun 7. maddesinin ‘eğitim hakkı’ ile 8. maddesinin ‘fırsat ve imkan eşitliği’ başlığı altında, ‘özel eğitime ve korunmaya muhtaç çocukları yetiştirmek için özel tedbirler alır.’hükmü yer almıştır.

8. 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunun 6. maddesinde ; özel eğitim gerektiren bireyler için okul ve sınıfların açılmaları zorunlu olduğu belirtilmektedir.Aynı kanunun 52. maddesi ile de mülki amirleri,ilköğretim müfettişlerini ve zabıta teşkilatını zorunlu öğrenim çağındaki çocukların ilköğretim kurumlarına devamlarını sağlamakla yükümlü kılmış veli yahut vasi veya aile başkanlarını ve okul idarelerini yardımla ve her türlü tedbirleri almakla görevlendirmiştir.

9. Bu kanunun yürürlüğe girmesiyle özel eğitim gerektiren bireylerin de zorunlu eğitimleri kesintisiz 8 yıl olmuştur. • 01/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı özürlüler ve bazı kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılması hakkında kanununun ‘eğitim ve öğretim’ başlıklı 15.maddesinde; ’hiçbir gerekçeyle özürlülerin eğitim alması engellenemez. Özürlü çocuklara,gençlere ve yetişkinlere özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak bütünleştirilmiş ortamlarda ve özürlü olmayanlarla eşit eğitim imkanı sağlanır.’

10. Amir hükmünün yerine getirilmesinden her tür ve kademeden görev ve sorumluluğu bulunanlar görevin ifasında tereddüde meydan vermeyecek şekilde hareket edecektir. • 06/06/1997 tarihli ve mükerrer 23011 sayılı resmi gazetede yayımlanan 573 sayılı özel eğitim hakkında kanun hükmünde kararname ile özel eğitim yeni bir yapıya kavuşturulmuştur.Daha önceden özel eğitim okulu ağırlıklı olan bu yapılanma çağdaş bir anlayış ile kaynaştırma yoluyla eğitim uygulamaları esas alınarak düzenlenmiştir.Söz konusu kararnamenin ’KAYNAŞTIRMA’ başlıklı 12. maddesinde; ‘özel eğitimgerektiren bireylerin eğitimleri,hazırlanan bireysel eğitim planı doğrultusunda akranları ile birlikte her tür ve kademedeki okul ve kurumlarda uygun yöntem ve teknikler kullanılarak sürdürülür.’hükmü yer almıştır.

11. Aynı kanun hükmünde kararnamenin ‘okul öncesi eğitimi başlıklı 7. maddesinde ‘tanısı konulmuş özel eğitim gerektiren çocuklar için, okul öncesi eğitimi zorunludur.(37-72 ay) Bu eğitim özel eğitim okulları ile diğer okul öncesi eğitim kurumlarında verilir. Gelişim ve bireysel özellikleri dikkate alınarak, özel eğitim gerektiren çocukların okul öncesi eğitim süreleri uzatılabilir.’ hükmü yer almaktadır.

12. Söz konusu kararnamenin 24. maddesi ile resmi ve okul öncesi ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarıyla yaygın eğitim kurumlarının; kendi çevrelerindeki özel eğitime ihtiyacı olan bireylere özel eğitim hizmetleri sağlamakla yükümlü oldukları hükme bağlanmıştır.

13. 31 mayıs 2006 tarihli ve 26184 sayılı resmi gazetede yayımlanan özel eğitim hizmetleri yönetmelik gereği eğitim ve öğretimlerini kaynaştırma yoluyla sürdürecek öğrencilerin eğitim öğretim haklarından en üst düzeyde yararlanmalarını ve eğitimlerini tamamlamalarını sağlamak amacıyla, okul-kurumlara yerleştirmelerinin yapılması, destek eğitim odalarının veya özel eğitim sınıflarının açılması, bunların ihtiyaçlarının belirlenmesi ve gerekli tüm tedbirlerin alınması özel eğitim hizmetler kurullarının sorumluluğunda bulunmaktadır.

14. BU KAPSAMDA KONU İLE İLGİLİ OLARAK ANAYASAMIZ,İLGİLİ KANUN VE YÖNETMELİK ESASLARINA GÖRE OKUL VE KURUMLARDA ŞU TEDBİRLERİN ALINMASI GEREKMEKTEDİR.

15. Her tür ve kademede kaynaştırma yoluyla eğitim alması gereken öğrencilerin okula/kuruma kayıtlarında ve devamlarında gerekli tedbirler alınacaktır.Ayrıca RAM tarafından eğitsel değerlendirme ve tanılaması henüz yapılmamışözel eğitime ihtiyacı olan bireylerin de okullara/kurumlara kayıtları yapılacaktır.

16. 37-72 ay arasındaki özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin okul öncesi eğitimi zorunludur. Ancak bireylerin ve bireysel özellikleri dikkate alınarak gerektiğinde okul öncesi eğitim dönemi süresi 1 yıl daha uzatılabilecektir.

17. Kaynaştırma uygulaması yapılan okul ve kurumlarda özel eğitim hizmetleri yönetmeliğinin 72. maddesi gereğince BEP GELİŞTİRME BİRİMİ oluşturularak özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler için BEP hazırlanacaktır.Bu birimin görev ve sorumlulukları aynı yönetmeliğin(özel eğitim hizmetleri yönetmeliği) 73. ve 74. maddelerinde belirtilen açıklamalar doğrultusunda yerine getirilecektir.Okul ve kurumlarda BEP birimlerinin kurulması ve çalışmaları konusunda gerekli destek RAM tarafından öncelikli olarak sağlanacaktır.

18. Yetersizliği olmayan akranları ile aynı sınıfta ya da özel eğitim sınıflarına devam eden öğrencilerin kaynaştırma yoluyla eğitimlerinde sınıf öğretmenleri,özel eğitim sınıfı öğretmenleri ile rehber öğretmenlerin yanı sıra okulda görevli tüm yönetici ve diğer öğretmenler aynı sorumluluk bilinciyle hareket edeceklerdir.

19. Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilerin ders ile ders dışı sosyal ve kültürel etkinliklere etkin olarak katılmalarının sağlanması yönünde gerekli tedbirleri okul ve kurum yöneticilerince alınacaktır.

20. Kaynaştırma uygulaması yapılan okul ve kurumlarda özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilere bireysel ve grup eğitimi verilebilmesi için destek eğitim odası açılacaktır.

21. DESTEK EĞİTİM ODASI • Kaynaştırma yoluyla eğitimine devam eden öğrenciler ile üstün yetenekli öğrencilerin ihtiyaç duydukları alanlarda destek eğitim hizmetleri alabilmesine yönelik düzenlenmiş ortamlardır.

22. Öğrencinin destek eğitim odasında alacağı ders saati,haftalık toplam ders saatinin %40 ını aşmayacak şekilde planlanmalıdır. • Destek eğitim odasında grup eğitimi alması uygun görülen öğrencilere yönelik oluşturulan gruptaki öğrencisayısı 6 kişiyi geçmemelidir.

23. Bep doğrultusunda haftalık zaman çizelgesi hazırlanarak öğrencinin gelişimi izlenmelidir.

24. DESTEK EĞİTİM ODASI HAZIRLANIRKEN NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR? • Öğrencinin güvenli ve rahatça hareket edebileceği şekilde düzenlenir. • Isı,havalandırma,ses düzeni,ses yalıtımı ve ortam düzenlemesi konularında etkili bir eğitim ortamı oluşturulması açısından dikkat edilmelidir. • Destek eğitim odası lavabo v.b gürültünün yoğun olduğu mekanlardan uzak olmalıdır.

25. Odada birebir eğitim için ayrılan kısmın 2x2 m karelik bir alandan az olmamasına dikkat edilmelidir. Ancak ortopedik yetersizliği olan öğrenciler için masa ve öğrencinin oturacağı sıra alanı daha geniş tutulmalıdır. • Oda içinde yer alan tahtanın, masa gibi malzemelerin yaş ve gelişim özelliklerine uygun olmasına dikkat edilmelidir.

26. Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitimleri, hazırlanan eğitim planı doğrultusunda akranları ile birlikte her tür ve kademedeki okul ve kurumlarda uygun yöntem ve teknikler kullanılarak sürdürülür.

27. DESTEK EĞİTİM ODASINDA KİMLER GÖREV ALIR? • Özel eğitim öğretmenleri • Gezici özel eğitim öğretmeni • Alan dersine giren öğretmenler • Ayrıca ilköğretim okulları ve ortaöğretim kurumlarında görev yapan alan öğretmenlerinden maaş karşılığı ders saatini dolduramayan ya da istekli olanlar • 4.ve 5.sınıf, sınıf öğretmenleri (boşa çıktıkları zaman)

28. Özel Eğitim Sınıfı ve Destek Eğitim Odasında Kullanılan Malzemeler • Özel eğitim sınıfı ile destek eğitim odasında okul öncesi eğitim malzemelerinden ve rehabilitasyon merkezlerinde kullanılan araç gereçlerden yararlanılacaktır.Bu materyal ve donanım ihtiyacı yerel imkanlarla (okul aile birliği,belediye ve sivil toplum kuruluşları v.b) temin edilecektir.

29. Öğrenci taşıma servislerinde kaynaştırma öğrencilerinin taşınması konusunda kolaylıklar sağlanacak ve gerekli tedbirler alınacaktır. • Zihinsel yetersizliği veya otizmi olan öğrenciler için açılmış özel eğitim sınıflarında görev yapan öğretmenler ile bu sınıflarda etkinliğe katılan diğer eğitim personeli tören ve toplantılar ile makama girme dışında öğrencilerle bir arada oldukları bireysel ve grup eğitimi etkinliklerinde daha rahat hareket edebilmeleri için gerektiğinde beden eğitimi öğretmenleri gibi eşofman veya benzeri rahat kıyafetlerle derslere girebileceklerdir.

30. Ağır düzeyde zihinsel yetersizliği veya otizmi olan öğrenciler için açılan özel eğitim sınıflarında görev yapan öğretmenler dinlenme aralarında da öğrencilerle ilgilenecekler ve bu görevi yapanlar okul nöbetçi öğretmenliği görevinden muaf tutulabileceklerdir.

31. Okul ve kurumlarda kaynaştırma yoluyla eğitimlerini sürdüren öğrencilere ilişkin veriler e-okul sistemine zamanında ve doğru bir şekilde girilecek, bu öğrencilerin hak kaybına uğramaması için gerekli tedbirler alınacaktır. • Özel eğitim gerektiren öğrencilerin de istedikleri takdirde merkezi sistemle yapılan seviye belirleme sınavı ile il düzeyinde yapılacak sınavlara katılmalarına imkan tanınacaktır. Okul yönetimlerince bu öğrenciler için sınav yönergesinde belirtilen esaslar dikkate alınarak engel türü ve özelliğine göre gerekli tedbirler alınacaktır.

32. KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ NEDİR? • Kaynaştırma yoluyla eğitim; özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimlerini, destek eğitim hizmetleri de sağlanarak yetersizliği olmayan akranları ile birlikte resmî ve özel; okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmeleri esasına dayanan özel eğitim uygulamalarıdır.

33. KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNİN AMACI • özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimlerini, destek eğitim hizmetleri de sağlanarak yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte aynı ortamda eğitimlerini sürdürmektir. • Böylelikle özel eğitime ihtiyacı olan yani toplum tarafından özürlü damgası vurulmuş bireylerin kendine ve topluma faydalı bireyler haline getirilme amaçlanır.

34. Her insanda olduğu gibi engelli çocuklarda, diğer insanlarla sosyal ilişki kurmak ve bunu sürdürmek, çevresi tarafından sevgi ve değer görmek, beğenilmek, takdir edilmek, hiç kimseye ihtiyaç duymadan ve bağımlı olmadan yaşamak istemektedirler. Bu onların en doğal hakkı olduğu gibi, toplumsal bütünlüğün ve kalkınmanın da temelidir.

35. Engelli çocuklara verilen eğitimin niteliği ne kadar iyi olursa olsun, sonuçta onu içinde yaşadığı toplumun bir üyesi haline getirmiyor ve kabul görmesini sağlamıyorsa verilen eğitim işe yaramayacaktır.

36. Bu nedenle; kaynaştırma eğitimi, her türdeki engelli çocuğun devam ettiği okullarda önemli bir hizmet alanı olarak görülmesi ve bir takım tedbirlerin alınmasını gerçekleştirmektedir.

37. KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNİN TÜRLERİ • Özel eğitime ihtiyacı olan bireyler kaynaştırma yoluyla eğitimlerini, yetersizliği olmayan akranları ile birlikte aynı sınıfta tam zamanlı sürdürebilecekleri gibi özel eğitim sınıflarında yarı zamanlı olarak da sürdürebilirler. Yarı zamanlı kaynaştırma uygulamaları, öğrencilerin bazı derslere yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte aynı sınıfta yada ders dışı etkinliklere birlikte katılmaları yoluyla yapılır.

38. KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ ÖĞRENCİLERİNDE KULLANILAN PROGRAMLAR 1.Kaynaştırma yoluyla eğitimlerine devam eden öğrenciler, yetersizliği olmayan akranlarıyla aynı sınıfta eğitim görmeleri hâlinde kayıtlı bulundukları okulda uygulanan eğitim programını; 2. özel eğitim sınıflarında ise sınıfın türüne göre bu Yönetmeliğin 26 ncı ve 27 nci maddelerinde belirtilen eğitim programını takip ederler.(26. madde zorunlu öğrenim çağındaki bireylerden ilköğretim programları veya bu programa denkliği kabul edilen bir özel eğitim programını takip edebilecek durumda olan bireyler için açılan özel eğitim sınıflarında kullanılan program)

39. Öğrencilerin takip ettikleri programlar temel alınarak eğitim performansı ve ihtiyaçları doğrultusunda BEPhazırlanır.

40. ÖĞRETMENLERE ÖNERİLER . Kaynaştırma eğitimine alınan engelli çocukların yetersiz yönleri gibi yeterli oldukları yönlerde bilinmeli, fiziksel, sosyal, duygusal vb. özellikleri tanınmaya çalışılmalıdır.

41. Kaynaştırma eğitimi en çok 10 normal çocuğa 1 engelli çocuk düşebilecek şekilde oluşturulmalı ve sınıf mevcudu ana sınıflarında 15’i, ilköğretimde 25’i, ortaöğretimde 30’u iş ve mesleki eğitimde 15’i geçmeyecek şeklinde planlanmalıdır.

42. Kaynaştırma eğitiminde normal sınıf içinde tek bir engel türüne yönelik yerleştirme yapılmalıdır. Yani işitme, görme vb. engelliler aynı sınıfta olmamalıdır. • Kaynaştırma eğitimine alınacak engelli çocuğun birden çok özrü ve davranış problemleri olmamasına dikkat edilmelidir. • Kaynaştırma eğitimi okulda olduğu kadar, okul dışı ortamlarda da sürdürülmeli, kesintiye uğratılmamalıdır.

43. Yapılan etkinlikler engelli çocuğun duyukalıntısına hitap edecek şekilde planlanmalı, özür ve özelliklerine uygun programlar takip edilmelidir. • Eğitim üniteleri somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene, basitten karmaşığa doğru olacak şekilde planlanmalı, yaparak,yaşayarak öğrenme etkinliklerine ağırlık verilmelidir. • Her aşamada engelli öğrenciyi öğrenmeye karşı güdüleyici, teşvik edici sözler kullanılmalı, kendilerine güvenleri oluşturulmalıdır.

44. Ders konularının gerektiğinde programanalizleri yapılmalı, üniteler veya yapılacak işler parçalara ayrılmalı ve tekrar edilmelidir. • Etkinlikler sonucunda çocuğa geri bildirim yapılmalı, yeterli olduğu başardıkları ve bulunduğu düzey hakkında bilgi verilmelidir. Çalışmalar sürekli gözlenmeli, kayıt edilmeli ve bu durum hakkında velilere açıklamalar yapılmalıdır. • Öğrencinin-öğrenciye rehberlik etmesi uygulamalarına yer verilmelidir.

45. Çocuklara başarabileceği görevler verilmeli, başarısız olduğu noktada bırakılmamalı, başarısı ödüllendirilmelidir. Aksi taktirde kendine güven kaybederek sosyal ve duygusal problemlerin ortaya çıkacağı unutulmamalıdır. • Engelli çocuğun özür ve özelliği ne olursa olsun durumunu olduğu gibi kabul etmek,benlik ve kişilik gelişimine saygı duymak,olumlu ilgiye değer güvenirlik göstermek temele alınmalıdır. • Seçilen araçların ekonomik, kullanışlı, bulunabilir özellikler taşımasına dikkat edilmelidir.

46. Çocuğun kişiliğini, güvenini, ilgisini sarsacak sözlerden kaçınılmalıdır. • Yapılan çalışmalarda aile ve yakınçevrenin desteği alınmalıdır. • Sosyal-kültürel, iş ve mesleki eğitim çalışmalarına ağırlık verilmelidir. • Kaynaştırma eğitiminin engelli çocuğu normal hale getirmek değil, onun ilgi ve yeteneklerini en iyi şekilde kullanmasını sağlamak ve toplum içinde yaşamasını kolaylaştırmak olduğu unutulmamalıdır.

47. Özürlü Hakları • Devlet tiyatroları gösterilerini özürlülere ücretsiz sunmaktadır. • THY,ana hat yolcu trenlerinde % 20 indirim yapılmaktadır. • Vodafone ve Turkcell cep telefonlarında indirim uygulanmaktadır. • Belediyeler toplu taşıma araçlarından özürlüleri ücretsiz veya indirimli yararlandırmak zorundadır.(572 sayılı bazı kanunlarda değişiklik yapılması hakkında kanun hükmünde kararname madde 3-4)

48. H sınıfı sürücü belgesi alabilirler.Yurt içinden aldıkları özel tertibatlı otomobillerlerde katma değer vergisi indiriminden yararlanmakta ve taşıt alım vergisinden muaf tutulmaktadır. • Yurt dışından alınan özel tertibatlı otomobillerde gümrük vergisinden muaf tutulmaktadır.

49. Belediyelerin suindiriminden yararlanabilirler.(Raporu olanlara %50) • Kendi iş yerlerini açmaları halinde vergi indiriminden yararlanabilirler. • Bakım ücreti % 50 den fazla özrü olanlara.(sosyal hizmetlere müracaat etmeleri durumunda) • Bebek bezi ve mama yardımı yapılmaktadır.