Stendur purisman fyri falli í Føroyum?

1. Stendur purisman fyri falli í Føroyum? Hugburður til tøkuorð og nýgerðir Jógvan í Lon Jacobsen Fróðskaparsetur Føroya

2. Stendur purisman fyri falli í Føroyum? Nýmótans tøkuorð í norðurlandamálunum Stigtakari: Málráð Norðurlanda Verkætlanarleiðarar: Helge Sandøy, professari í Bergen og Tore Kristiansen, lektari í Keypmannahavn Fróðskaparsetur Føroya

3. Verkætlanin “Moderne importord i Norden” Bruk Offisiell normering Holdninger A: Omfang av importord B: Tilpassing av importord C: Avløysar-ord I: Meinings-måling II: Djupgransking(intervju) III: Reaktions-test Fróðskaparsetur Føroya

4. Purisma = málreinsing Purisma er ein ideologi við tí endamáli at halda málið reint. Tað merkir, at nýggj føroysk orð verða gjørd í staðin fyri tøkuorðini. Purisman er sostatt ein verjumekanisma at avmarka fremmanda ávirkan á málið Fróðskaparsetur Føroya

5. Hvat merkir tøkuorð? Tøkuorð er eitt felagsheiti fyri lánorð og fremmandorð, tvs. orð, sum eru komin inn í málið uttanífrá, t.d. Kompjútari - lánorð Evangelium - fremmandorð Petrolium – fremmandorð Hvør er munurin? Fróðskaparsetur Føroya

6. Nýgerðir Nýgerðir eru nýgjørd orð, sum eru ætlað at koma í staðin fyri tøkuorðini, t.d. Telda fyri kompjútari Fróðskaparsetur Føroya

7. Jørn Lund (1986) “Mindst sprogbevidst er det danske sprogsamfund. Svenskerne er formodentlig en kende mere sprogbevidste, herefter følger i en rækkefølge, der angiver stigende sprogbevidsthed, finnerne, finnlandssvenskerne, nordmændene og færingerne”. Fróðskaparsetur Føroya

8. Málsligt medvit Veitst tú, um tøkuorðini oftast verða avloyst/týdd, ella verða tey varðveitt sum ensk orð? Fróðskaparsetur Føroya

9. Stereotypiir hjá føroyingum um styrkina í purismuni í Norðurlondum Føroyingar > Íslendingar > Norðmenn > Finnar > Sviar > Danir Myndin líkist nógv henni hjá Jørn Lund Fróðskaparsetur Føroya

10. Hugburður til purismuna 67,2 % taka undir við purismuni sum ideologi 18,1 % taka ikki undir við purismuni 5,4 % veit ikki Fróðskaparsetur Føroya

11. Úrvalið av heimildarfólkum • 262 menn (48,8 %) • 269 kvinnur (50,1 %). • Ikki upplýst (1,1 %). • Tann 1. januar 2001 vóru 51,8 % av føroyingum menn og 48,2 % kvinnur Fróðskaparsetur Føroya

12. Aldursbýti Fróðskaparsetur Føroya

13. Tað eru alt ov nógv ensk orð í føroyskum 45 % eru samd um at tað eru ov nógv ensk orð í føroyskum 41 % er ósamd Fróðskaparsetur Føroya

14. Hvat orð velur tú at brúka? Teldubræv eller teldupostur: 58 % Mail: 28,3 % Bæði: 5,4 % Tað føroyska orðið vinnur Fróðskaparsetur Føroya

15. Hvat orð velur tú at brúka? Lívverji: 81 % Bodyguard: 11 % Bæði: 2,4 % Tað føroyska orðið vinnur Fróðskaparsetur Føroya

16. Hvat orð velur tú at brúka? Sniðskapan: 31,5 % Design: 61 % Bæði: 1,5 % Tað enska orðið vinnur Fróðskaparsetur Føroya

17. Enskt sum móðurmál Tað hevði verið best, um øll í verðini høvdu enskt sum móðurmál 80 % ósamd 13,4 % samd Tað eru serliga tey eldru, sum eru samd í hesum uppáhaldi! Fróðskaparsetur Føroya

18. Enskt sum arbeiðsmál Hvørja støðu hevur tú til enskt sum arbeiðsmál? Ert tú positiv/ur eller negativ/ur? 60,3 % negativ 25,1 % positiv Her gjørdist eg ovfarin av, at so nógv vóru positiv mótvegis enskum sum arbeiðsmáli Fróðskaparsetur Føroya

19. Tað verða alt ov nógv ensk orð nýtt í føroyskum í dag – samanborið við aldur Fróðskaparsetur Føroya

20. Mail, bodyguard og design samanborið við aldur Fróðskaparsetur Føroya

21. Teldubræv, lívverji og sniðskapan samanborið við aldur Fróðskaparsetur Føroya

22. Tað verða alt ov nógv ensk orð nýtt í føroyskum í dag – samanborið við inntøku Fróðskaparsetur Føroya

23. Mail og design samanborið við inntøku Fróðskaparsetur Føroya

24. Teldubræv, sniðskapan samanborið við inntøku Fróðskaparsetur Føroya

25. Mail, teldubræv samanborið við útbúgvingarlongd Fróðskaparsetur Føroya

26. Bodyguard, lívverji samanborið við útbúgvingarlongd Fróðskaparsetur Føroya

27. Design, sniðskapan samanborið við útbúgvingarlongd Fróðskaparsetur Føroya

28. Mail, bodyguard, design samanborið við útbúgvingarlongd Fróðskaparsetur Føroya

29. Teldubræv, lívverji, sniðskapan samanborið við útbúgvingarlongd Fróðskaparsetur Føroya

30. Stendur purisman fyri falli í Føroyum? • Føroyingar taka sum heild undir við purismuni • Útbúgvingarlongd hevur týdning • Inntøka hevur týdning • Aldur hevur týdning Fróðskaparsetur Føroya

31. Stendur purisman fyri falli í Føroyum? • Hanga purisma og lágur sosialur status saman? Ja, lutvíst • Grundgeva meira pragmatiskt enn tjóðskaparliga • Fólk, sum brúka føroysk orð í sínum máli verða hægri mett enn fólk, sum nýta ensk orð í staðin fyri Fróðskaparsetur Føroya

32. Nýtsla av enskum • Ein yngri maður við høgari inntøku, langari skúlagongd, við teldu og alneti og sum býr í miðøkinum nýtir meira enskt enn ein eldri kvinna við lágari inntøku, stuttari skúlagongd, uttan teldu og alnet og sum býr í útjaðaranum. Fróðskaparsetur Føroya

33. Tað eru ov nógv ensk orð í føroyskum • Ein eldri føroyingur (kyn ger ongan mun) við lágari inntøku, við ongari útbúgving eftir fólkaskúlan og sum býr í Eysturoynni, Sandoynni, Vágum ella Norðurstreymoy og sum ikki hevur teldu, er meira samdur í uppáhaldinum um, at tað eru ov nógv ensk orð í føroyskum enn ein yngri føroyingur við høgari inntøku, við útbúgving og sum býr aðrastaðni í landinum og sum hevur teldu og alnet. Fróðskaparsetur Føroya

34. Tað hevði verið best, um í verðini høvdu enskt sum móðurmál Fróðskaparsetur Føroya

35. Spurningarnir í meiningakanningini • Sp. 2 Hvussu ofta hevur tú tosað, lisið ella skrivað enskt ta seinastu vikuna • Sp. 3: Í hvørjum samanhangum hevur tú brúkt enskt (í skúla, arbeiði ella frítíð?) • Sp. 4a: Tað verða alt ov nógv ensk orð nýtt í føroyskum í dag • Sp. 4b: Vit eiga at gera nýggj føroysk orð at seta í staðin fyri tey Fróðskaparsetur Føroya

36. Spurningarnir í meiningakanningini Sp. 5a: Hvat orð velur tú at brúka: mail ella teldubræv? Sp. 5b: Hvat orð velur tú at brúka: bodyguard eller lívverji? Sp. 5c: Hvat orð velur tú at brúka: design eller sniðskapan? Fróðskaparsetur Føroya

37. Spurningarnir í meiningakanningini • Sp. 6: Tað hevði verið best, um øll í verðini høvdu enskt sum móðurmál • Sp. 7: Hvat heldur tú um at fólk í útvarpi og sjónvarpi nýta vanligt gerandismál í staðin fyri ein alment ásetan norm? Fróðskaparsetur Føroya

38. Spurningarnir í meiningakanningini • Sp. 8: Hvat heldur tú um enskt sum arbeiðsmál á føroyskum fyritøkum? • Sp. 9: Hvør hevur størri týdning av hesum báðum hugsjónum: Samhaldsfesti ella einstaklingsfrælsi? Fróðskaparsetur Føroya

39. Grímukanning Ein grímukanning er eitt háttalag til tess at fáa fatur á ómedvitaðnum hugburði. Í hesi verkætlanini skuldu fólk lurta eftir fimm upplestrum av sama teksti. Tann einasti munurin var talið av enskum tøkuorðum. Nakrir upplesarar lósu við enskum orðum og nakrir lósu við tilsvarandi føroyskum orðum. Fólkini skuldu so meta um hesar upplesararnar á nøkrum skalum, t.d. um upplesarin var ambitiøsur, intelligentur, áhugaverdur, effektivur o.s.fr. Tað, sum fólkini ikki vistu, var, at ein upplesari las tvær ferðir, aðru ferð við enskum orðum og aðru ferð við føroyskum orðum. Fróðskaparsetur Føroya

40. Metingar av upplesarum, sum lesa við ávikavist føroyskum og enskum orðum Fróðskaparsetur Føroya

41. Tað hevði verið best, um í verðini høvdu enskt sum móðurmál Fróðskaparsetur Føroya