Thema 2: Voortplanting

1. Thema 2: Voortplanting

2. Bs 3 Hormonale regeling van de voortplanting De hypofyse is een hormoonklier en bevindt zich onderaan de hypothalamus, een deel van de hersenen. De hypofyse maakt een groot aantal hormonen, waaronder twee geslachtshormonen, namelijk: - het follikel stimulerend hormoon (FSH); - het luteïniserend hormoon (LH) Onder invloed van deze hormonen wordt de hormoonproductie van andere geslachtshormonen geregeld.

3. Bs 3 Hormonale regeling van de voortplanting stimuli uit andere hersengebieden • Veranderingen bij de man: • Primaire geslachtskenmerken: zijn reeds vanaf de geboorte te zien: • testes • bijbal • penis met zwellichamen • prostaat met zaadblaasjes • Secundaire geslachtskenmerken: • Ontwikkelen zich gedurende de puberteit onder invloed van hormonen (testosteron): • lichaamsbeharing • zwaardere stem • oksel- en schaamhaar • - zaadlozing hypothalamus hypofyse = negatieve terugkoppeling FSH LH testosteron Primaire en secundaire geslachtskenmerken vorming van zaadcellen testis

5. LH FSH FSH LH Bs 3 Hormonale regeling van de voortplanting Hypofyse

6. oestrogeen oestrogeen oestrogeen progesteron progesteron Bs 3 Hormonale regeling van de voortplanting

7. Bs 3 Hormonale regeling van de voortplanting De pijlen in onderstaande afbeelding geven een stimulerende of remmende invloed weer. Geef in de cirkels in de pijlen de invloed als volgt weer: + de secretie wordt gestimuleerd - de secretie wordt geremd hypofyse FSH LH rijpend follikel gele lichaam - + + + - - oestrogeen progesteron placenta

8. Bs 6 Geboorteregeling Geboorteregeling: als een vrouw, meestal samen met een man, bepaalt of zij een kind wil of niet. Anticonceptie: maatregelen nemen die bevruchting tegen- gaan. Anticonceptiemiddelen: voorbehoedsmiddelen • Anticonceptie zonder voorbehoedsmiddelen: • periodieke onthouding • coïtus interruptus (onderbroken geslachtsgemeenschap) • Anticonceptie gericht op barrièrewerking: • condoom (mannencondoom of vrouwencondoom) • pessarium of femcap • zaaddodende middelen • spiraaltje of ankertje • Anticonceptie gericht op hormoonwerking: • de pil: combinatiepil – driefasenpil – minipil • hormoonspiraaltje • implantaatje • mannenpil

9. Bs 6 Geboorteregeling

10. Bs 6 Geboorteregeling • Welke twee hormonen bevat de ‘pil’? De pil bevat kunstmatig gesynthetiseerd oestrogeen hormoon en een progestageen hormoon. • Welke gunstige bijwerking heeft het gebruik van de pil voor een vrouw? De menstruatie is niet zo hevig als wanneer geen pil wordt gebruikt. • Op welke drie manieren voorkomen de hormonen in de pil zwangerschap? • De hormonen in de pil voorkomen op de volgende drie manieren zwangerschap: • de natuurlijke cyclus wordt zodanig beïnvloed dat er in het algemeen geen eicel meer kan vrijkomen; • het slijmvlies van de baarmoeder wordt ongeschikt voor de innesteling van een eventueel bevruchte eicel; • in het baarmoederhalskanaal ontstaat een slijmprop die het zaadcellen zeer moeilijk maakt om in de baarmoeder te komen.

11. Bs 6 Geboorteregeling • Noodmaatregelen tegen ongewenste zwangerschap: • morning-afterpil: een kuur waarbij je een zware combinatiepil krijgt voorgeschreven. Je krijgt een vrij hoge concentratie oestrogenen binnen, waardoor je misselijk kunt woorden. Innemen binnen 24 tot 36 uur na de geslachtsgemeenschap. • plaatsen van een spiraaltje: tot vijf dagen na de geslachtsgemeenschap. • overtijdbehandeling: tussen de 10e en 16e dag na het uitblijven van de menstruatie. De baarmoeder wordt schoongemaakt en leeggezogen. • abortus: onder plaatselijke verdoving wordt met een zuigpompje het baarmoederslijmvlies met het embryo via de baarmoedermond weggezogen.

12. zygote 2 cellen 4 cellen 8 cellen doorsnede door een blastula veel cellen blastula (holle bal) Klievingsdelingen Bs 7 Embryonale ontwikkeling Klievingsdelingen: delingen waarbij geen groei plaatsvindt.

13. eerste klievingsdeling eileider bevruchting ovulatie blastocyt (ingenesteld) eierstok baarmoederslijmvlies baarmoeder Van ovulatie tot innesteling Bs 7 Embryonale ontwikkeling

14. baarmoederslijmvlies baarmoederslijmvlies toekomstige embryo bloedvat embryonaalknop toekomstige dooierzak blastulaholte trofoblast baarmoederholte Tijdens de innesteling (ongeveer 7 dagen na bevruchting) trofoblast Klompje cellen vlak voor de innesteling Bs 7 Embryonale ontwikkeling • Het pre-embryo is een blaasje geworden (+/- 100 cellen) • Dit blaasje zet zich stevig vast in baarmoederslijmvlies • Vanaf nu spreken we van een embryo en van zwangerschap • Slijmvlies wordt dikker • Slijmprop ontstaat in baarmoedermond

15. Gevolg delende kiemschijf: Navelstreng Chorion Amnion holte Amnion Hechtsteel Dooierzak Dooierzak/blaasje vormteerstebloedcellen Ontstaan van holtes met vocht (vruchtwater) en vruchtvliezen; amnion en chorion

16. Bs 7 Embryonale ontwikkeling Ader van moeder Slagader van moeder Placenta Moederlijkdeel Placenta Navelstreng Chorionvlokken met haarvaten Foetaldeel van placenta Bloedruimte Navelstrengslagader Baarmoeder Navelstrengader Navelstreng

17. Bs 7 Embryonale ontwikkeling • Navelstreng: • 2 navelstrengslagaders • Van embryo naar placenta • Koolstofdioxide en afvalstoffen 1 navelstrengader • Van Placenta naar embryo • Zuurstof en voedingsstoffen

18. Bs 7 Embryonale ontwikkeling • Op welke manier zorgt het klompje cellen ervoor dat innesteling in het baarmoederslijmvlies plaatsvindt? Van het klompje cellen scheidt de buitenste laag cellen enzymen af, die het baarmoederslijmvlies plaatselijk oplossen. Hierdoor zakt het klompje cellen in het baarmoederslijmvlies. • Leg uit dat het klompje cellen dat uit de zygote ontstaat, pas na innesteling kan groeien. Doordat het pas voedingsstoffen kan opnemen na innesteling. • Tijdens de innesteling bevat het klompje cellen een holte, gevuld met vocht. Wat gebeurt er met deze holte tijdens de verdere embryonale ontwikkeling? Tijdens de verdere embryonale ontwikkeling komt deze met vocht gevulde holte tussen de twee vruchtvliezen te liggen. Deze holte verdwijnt. • Wat is de functie van het vruchtwater? Het vruchtwater beschermt het embryo tegen schokken en tegen uitdroging. Bovendien kan het embryo zich in het vruchtwater gemakkelijk bewegen.

19. Bs 7 Embryonale ontwikkeling 1-eiige tweeling 2-eiige tweeling Splitsing tot 7e dag Splitsing 13e – 15e dag: Siamese tweeling Dag 8 – 13 splitsing

20. Bs 9 De geboorte Na ongeveer negen maanden (39 weken) zwangerschap wordt het kind geboren. 1) De ontsluiting - Indaling: de eerste weeën vinden om de 15 tot 30 minuten plaats. Hierbij trekt het bovenste deel van de baarmoederwand zich samen. Het onderste deel van de baarmoederwand en de baarmoederhals worden rond het hoofdje van de foetus getrokken. Duurt 4 tot 8 uur. - Ontsluiting: de weeën komen om de 3 tot 5 minuten. De slijmprop in de baarmoederhals wordt uitgestoten en de opening in de baarmoederhals wordt groter tot maximaal 10 cm (volledige ontsluiting). De vruchtvliezen breken en het vruchtwater vloeit weg.

21. Bs 9 De geboorte 2) De uitdrijving De weeën worden steeds krachtiger en spieren in de buikwand gaan zich samentrekken (persweeën). Kan enkele seconden tot 2 uur duren. Stuitligging: eerst komt het kontje of voetje naar buiten. Dwarsligging: het kind kan niet via de vagina worden geboren. Door een operatie via de buikwand (keizersnede) komt het kind ter wereld.

22. Bs 9 De geboorte 3) De nageboorte De placenta, de resten van de navelstreng en de vruchtvliezen worden door samentrekking van de baarmoederwand losgewoeld. Ze worden ongeveer een kwartier na de baby uitgedreven.

24. Bs 9 De geboorte • Welk gevaar bestaat als de moeder gaat ‘persen’ terwijl de ontsluiting nog niet volledig is? Het gevaar bestaat dat de baarmoederhals inscheurt. • Waarom wordt het huidsmeer van een pasgeboren baby er niet meteen afgewassen? Het huidsmeer biedt bescherming tegen ziekteverwekkers. • Waarom wordt een pasgeboren baby ondersteboven gehouden? Om mogelijk slijm uit de longen te laten lopen. • Waardoor komt de ademhaling bij een pasgeboren baby op gang? De ademhaling bij een pasgeboren baby komt op gang onder invloed van een stijging van het koolstofdioxidegehalte van het bloed van de baby (via afklemmen en doorknippen van de navelstreng).