dr Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek Warszawa, 16.10.2007 mkrzysztoszek@prywatni.pl

1. „Monitoring kondycji sektora MŚP 2007” KONKURENCYJNOŚĆ MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW 2007 dr Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek Warszawa, 16.10.2007 mkrzysztoszek@prywatni.pl

2. Agenda • Sektor małych i średnich przedsiębiorstw (GUS) • Kondycja sektora MŚP (badania PKPP Lewiatan) • Czynniki budujące konkurencyjność sektora MŚP (badania PKPP Lewiatan) • Czynniki ograniczające konkurencyjność sektora MŚP (badanie PKPP Lewiatan)

3. Sektor przedsiębiorstw w Polsce zdominowany jest przez mikroprzedsiębiorstwa, których działało w 2005 r. 1,615 mln, przy 1,676 mln wszystkich aktywnych firm. Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2005 r, GUS luty 2007

4. MSP zatrudniały w 2005 r. 60% pracowników pracujących w sektorze przedsiębiorstw. Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2005 r, GUS luty 2007

5. … miały również 60% udział w przychodach sektora przedsiębiorstw. Charakteryzowały się także niższym współczynnikiem kosztów niż firmy duże. Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2005 r, GUS luty 2007

6. … przychody te MSP osiągają dysponując 42% wartości środków trwałych brutto. Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2005 r, GUS luty 2007

7. MSP = 117,7 mld zł I w efekcie osiągają ponad 68% udział w zysku brutto. 54,8 mld zł 70,3 mld zł 25,5 mld zł 21,9 mld zł Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2005 r, GUS luty 2007

8. MSP charakteryzują się wyższą niż firmy duże rentownością obrotu brutto. Mikroprzedsiębiorstwa są najbardziej rentowną grupą w sektorze przedsiębiorstw. Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2005 r, GUS luty 2007

9. … ale zysk brutto przypadający na 1 MSP jest bardzo niski, szczególnie niski - w grupie mikroprzedsiębiorstw. Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2005 r, GUS luty 2007

10. Nakłady inwestycyjne MSP są mniejsze niż nakłady inwestycyjne firm dużych. Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2005 r, GUS luty 2007

11. OBRAZ SEKTORA MSP • MSP to 99,8% ogólne liczby przedsiębiorstw • MSP zatrudniają 60% pracujących w sektorze przedsiębiorstw • MSP mają 60% udział w przychodach sektora przedsiębiorstw • Który osiągają dysponując 42% aktywów trwałych sektora przedsiębiorstw • MSP charakteryzują się wyższą rentownością obrotu brutto niż firmy duże • Dzięki czemu wypracowują 68% zysku brutto sektora przedsiębiorstw • Jednak zysk brutto przypadający na 1 przedsiębiorstwo jest w MSP bardzo niski • Mikroprzedsiębiorstwa są grupą firm o najwyższej rentowności, wysokiej „produktywności zatrudnienia” i wysokiej „produktywności płac”, ale bardzo niskiej wartości zysku brutto przypadającej na 1 przedsiębiorstwo.

12. Agenda • Sektor małych i średnich przedsiębiorstw (GUS) • Kondycja sektora MŚP (badania PKPP Lewiatan) • Czynniki budujące konkurencyjność sektora MŚP (badania PKPP Lewiatan) • Czynniki ograniczające konkurencyjność sektora MŚP (badanie PKPP Lewiatan)

13. Badanie „Konkurencyjność sektora MŚP”, PKPP Lewiatan, ankietowanie - CBOS Badanie zostało przygotowane przez ekspertów PKPP Lewiatan i zrealizowane na zlecenie PKPP przez Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) w okresie 19 lipca – 5 września 2007 r. Badanie przeprowadzono na ogólnopolskiej losowej próbie 1093 aktywnych małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych, firm będących własnością osób fizycznych lub spółek z większościowym udziałem kapitału prywatnego, w tym także sprywatyzowanych przedsiębiorstw Państwowych, zatrudniających od 2 do 249 pracowników. Próba przedsiębiorstw MŚP została wylosowana z operatu GUS (REGON). Badane były przedsiębiorstwa zatrudniające 2 lub więcej pracowników, gdzie tytułem prawnym zatrudnienia jest terminowa lub bezterminowa umowa o pracę. Wywiady z respondentami były realizowane metodą wywiadu bezpośredniego (face-to-face) przez ankieterów CBOS.

14. Tłem dla oceny kondycji MSP jest 6,2% wzrost PKB w 2006 r. i 7,1% wzrost PKB w 1. połowie 2007 r. 2006 • Wzrost spożycia o 4,8% • Wzrost inwestycji o 15,6% • Wzrost eksportu o 23,1% (euro) 2007 (1. połowa) • Wzrost spożycia o 5% • Wzrost inwestycji o 25,3% • Wzrost eksportu o 14,4% • Wzrost wynagrodzeń o 9% • Wzrost zatrudnienia o 4,4% • Brak bariery popytowej • Występują bariery podaży: rynek pracy i stopień wykorzystania mocy wytwórczych

15. Jak oceniają swoją kondycję małe i średnie firmy ? To był dobry rok. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

16. Jednak tylko 24% MSP zwiększyło inwestycje, i to przede wszystkim w oparciu o kapitały własne. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

17. Spadło zainteresowanie inwestycjami w B+R i wprowadzaniem na rynek nowych produktów, . Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

18. MSP korzystają z dobrej koniunktury • Zwiększają przychody • Zwiększają udziały w rynku • Zwiększają zyski ale • Nie zwiększają skłonności do inwestowania, w tym do inwestycji w B+R • Wycofują się ze sprzedaży na eksport • Nie interesują się wprowadzaniem nowych produktów i usług na rynek • Finansują działalność i inwestycje przede wszystkim ze środków własnych

19. Pytanie Czy koncentracja MSP na działaniach krótkookresowych wykorzystujących dobrą koniunkturę to: • differentia specifica małych i średnich przedsiębiorstw czy też • Efekt istniejących ograniczeń instytucjonalnych (formalnych i nieformalnych), które nie pozwalają MSP na działanie w długiej perspektywie

20. Oczekiwania MSP - Małe i średnie firmy oczekują pozytywnych zmian, ich optymizm rośnie. Aczkolwiek nie dotyczy on eksportu. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

21. … oraz - inwestycji w majątek trwały . Brak również chęci do korzystania z dźwigni finansowej. Są za to ciągle duże oczekiwania dotyczące funduszy unijnych. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

22. Oczekiwania MSP dotyczące ich działalności w 2007 r. potwierdzają koncentrację na celach krótkookresowych. Nie odpowiadają jednak na pytanie o przyczyny koncentracji na krótkim okresie.

23. Tezę o realizacji przez MSP krótkookresowych celów potwierdza wyższa wypłata dywidendy, a także fakt, iż większość MSP wypłaciła dywidendę równą 50% zysków. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

24. I to przy malejącym wsparciu kapitałami zewnętrznymi ... Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

25. ...które są dostępne, ale przedsiębiorstwa nie planują z nich korzystać. */ przyczyny wewnętrzne: trudności ze spłatą, brak zabezpieczeń **/ przyczyny zewnętrzne: zbyt uciążliwe formalności, niechęć banków do udzielania kredytów Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

26. KONDYCJA MSP 2006/2007 • Wzrost sprzedaży, zysków, udziałów w rynku • Wzrost inwestycji tylko w 24% MSP • Spadek zadłużenia • Brak zainteresowania eksportem • Brak zainteresowania wprowadzaniem na rynek nowych produktów i usług • Bardzo niski wzrost nakładów na B+R, na ochronę środowiska • Spadek skłonności do innowacyjności • Oczekiwania w 2007 r. – „struktura” oczekiwań taka sama, ale „wartość” oczekiwań wyższa.

27. Agenda • Kondycja sektora przedsiębiorstw (GUS*/) • Kondycja sektora MŚP (badania PKPP Lewiatan) • Czynniki budujące konkurencyjność sektora MŚP • (badania PKPP Lewiatan) • 4. Czynniki ograniczające konkurencyjność sektora MŚP (badanie PKPP Lewiatan)

28. Co buduje siłę konkurencyjną MSP? Cena czy innowacyjność ? Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

29. Cena i jakość. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

30. Ale – co jest dobrym znakiem – MSP zauważają również wizerunek przedsiębiorstwa oraz kompetencje i motywacje pracowników. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

31. W najbliższych 2-4 latach koncepcja budowy pozycji konkurencyjnej przez MSP nie ulegnie istotnej zmianie. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

32. … aczkolwiek – co jest dobrym prognostykiem – w obszarach nowoczesnego podejścia do konkurencyjności powinny nastąpić zmiany. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

33. Wiele czynników budujących pozycję konkurencyjną firm wymaga inwestycji. W 2006 r. rozpoczęło inwestycje mniej firm, niż w 2004 i 2005 r. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

34. 48% MSP nie inwestowało w 2006 r. Ciągle znaczący wpływ na decyzje inwestycyjne miała koniunktura gospodarcza, a nie brak kapitału. 47,9% (71,3%) - koniunktura 50,9% (49,4%) - czynniki wewnętrzne 17,2% (47,3%) - niestabilność w gospodarce 8,5% (26,0%) - kapitał Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

35. Inwestycje skorelowane były z realizacją krótkookresowych celów – zwiększaniem zdolności do zaspakajania popytu. ‘2006 ‘2006 ‘2006 ‘2006 ‘2006 ‘2006 ‘2006 ‘2006 ‘2006 Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

36. Nie zmieniają się źródła finansowania inwestycji – MSP bazują na środkach własnych Maleje udział kredytów bankowych. } 73,1% - środki własne } 69,1% - środki własne Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

37. Dobra koniunktura wpłynęła istotnie na strukturę finansowania majątku przez MSP – spłaciły dużą część swoich zobowiązań. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

38. Czy świadomości MSP, że działania innowacyjne mogą zwiększyć ich siłę konkurencyjną – zmniejsza się czy też podporządkowana została realizacji bieżących celów ? Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

39. Co jest barierą dla inwestycji w innowacje ? Ciągle brak wiedzy o istniejących możliwościach uzyskania ulg w podatku oraz brak wiedzy o innowacyjnych rozwiązaniach dotyczących produktów/usług dostarczanych przez MSP na rynek. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

40. Weryfikacją pozycji konkurencyjnej firm sektora MSP jest ich udział w eksporcie. Odsetek firm-eksporterów wśród MSP nie jest duży. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

41. Amógłby być większy, gdyby instytucje państwowe zajmowały się nie tylko inwestorami zagranicznymi, ale także polskimi eksporterami i promocją Polski. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

42. Weryfikacją pozycji konkurencyjnej firm sektora MŚP jest również porównanie własnych produktów/usług z odpowiednimi produktami w UE. W opinii MSP tracą one przewagę cenową, a nie zyskują przewagi w innych obszarach. Cena 79,3% (85,7%) Jakość 83,6% (88,2%) Innowacyjność 73,7% (74,7%) Dystrybucja 52,1% (53,2%) Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

43. Czy fundusze unijne mogą wspierać budowę pozycji konkurencyjnej przez MSP ? Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

44. W opinii MSP – inwestycje w majątek trwały – tak. Zaczynają także interesować się szkoleniami. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

45. POZYCJA KONKURENCYJNA MSP • Siłą MSP są, i będą w najbliższej przyszłości, ceny. • Rośnie znaczenie jakości jako podstawy budowy pozycji konkurencyjnej. • MSP dostrzegają również wizerunek oraz kompetencje i motywacje pracowników jako czynniki pozwalające budować pozycję konkurencyjną. • Maleje znaczenie innowacyjności jako czynnika budowania siły konkurencyjnej. • Skłonność do inwestycji, szczególnie pozwalających realizować długoterminowe cele, w tym inwestycji proinnowacyjnych – jest słabsza • Utrzymuje się małe zainteresowanie MSP eksportem • MSP bazują na ciągle silniejszej od konkurentów działających na rynku UE pozycji cenowej, ale ta przewaga słabnie, a MSP nie zyskują innych przewag konkurencyjnych (jakość, innowacyjność, kanały dystrybucji) • Sytuacja ta będzie się utrwalać, bowiem MSP nie planują zmiany strategii budowy swojej pozycji konkurencyjnej

46. Kondycja MSP poprawia się Konkurencyjność krótkoterminowa MSP jest zadawalająca Dlaczego MSP nie budują dzisiaj podstaw swojej długookresowej konkurencyjności ?

47. Agenda • Kondycja sektora przedsiębiorstw (GUS*/) • Kondycja sektora MŚP (badania PKPP Lewiatan) • Czynniki budujące konkurencyjność sektora MŚP • (badania PKPP Lewiatan) • 4. Czynniki ograniczające konkurencyjność sektora MŚP (badanie PKPP Lewiatan)

48. Bariery rozwoju małych i średnich firm są od lat te same. MSP od lat o nich mówią ...

49. Barierami rozwoju sektora MŚP są pozapłacowe koszty pracy, podatki, procedury administracyjne, nieelastyczne prawo pracy, szara strefa, ... Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP” za kolejne lata, PKPP Lewiatan

50. Wysokie pozapłacowe koszty pracy ograniczają skłonność MSP do zwiększania zatrudnienia, powiększają szarą strefę. Źródło: Badanie „Monitoring kondycji sektora MŚP2006”, PKPP Lewiatan