UCZEŃ Z ADHD

1. UCZEŃ Z ADHD

2. ADHD – skrót z ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder, czyli Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, określany w literaturze jako zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi lub zaburzenia hiperkinetyczne.

3. ADHDwystępuje u 4-8% dzieci w wieku wczesnoszkolnym (6-9 lat), głównie chłopców, niezależnie od rasy i kultury. Następnie częstość występowania zmniejsza się o 50% na każde 5 lat, jednakże u 60% dorosłych utrzymują się niektóre cechy zespołu (zwłaszcza dotyczące deficytów uwagi).

4. ADHD jest to grupa zaburzeń charakteryzujących się wczesnym początkiem (zazwyczaj w pierwszych pięciu latach życia),brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną nadmierną aktywnością.

5. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że u podłoża ADHD leży specyficzny tryb pracy mózgu, który utrudnia dziecku kontrolowanie własnych zachowań  i osłabia zdolność skupienia uwagi.

6. Dla ADHD charakterystyczne jest występowanie trzech grup objawów: nadruchliwości, impulsywności, zaburzeń uwagi.

7. Nadruchliwość to nadmierna, w porównaniu z dziećmi na tym samym poziomie rozwoju, aktywność ruchowa.  Dzieci z ADHD mają bardzo dużą potrzebę ruchu, nie potrafią przez dłuższą chwilę pozostać w miejscu.

8. Objawy nadruchliwości: nerwowe ruchy rąk i nóg, często wstają z miejsca i chodzą po klasie, wtrącają się w sytuacje, w których jest to niewłaściwe, są hałaśliwe w zabawach, ciągle się kręcą, grzebią w torbie itp.

9. Nauczyciel powinien przy nadruchliwości: ustalić obowiązujące zasady zachowania w klasie, często o nich przypominać, prosić ucznia o wykonanie drobnych czynności, np. rozdanie kartek, zbieranie zeszytów, zmoczenie gąbki, zmycie tablicy, itp. chwalić za każdy etap pracy, mówić powoli, za każdym razem mówić mu co robi dobrze, gdy uczeń biegnie po korytarzu – zatrzymać go, utrzymać kontakt wzrokowy, spytać o imię, odciągnąć uwagę: „Chodź, pomóż mi...”,

10. c.d. Nauczyciel powinien przy nadruchliwości: wzmacniać pozytywnie, pochwalić jak coś zrobił dobrze, np. spokojnie przesiedział 5 minut, zaproponować, by poskakało na materacu.

11. Impulsywność to niemożność powstrzymania się przed działaniem i „odczekania” do momentu, kiedy wykonanie czynności będzie łatwiejsze lub akceptowane przez otoczenie.

12. Objawy impulsywności: impuls, tzn. „już działam”, reakcja jest nieproporcjonalna do bodźca (agresja słowna, fizyczna), działają nie przewidując konsekwencji swojego działania, częściej „podpadają”, bo nie sprawdząją, czy nauczyciel jest obok, wiedzą, co powinni zrobić, ale tego nie robią, znają reguły, ale mają kłopoty z ich przestrzeganiem,

13. c.d. Objawy impulsywności: są niecierpliwe, często wtrącają się do rozmowy, obrażają się, przypadkowo nieumyślnie niszczą rzeczy, nie potrafią czekać na swoją kolejkę w grach zespołowych, generalizują: „nikt mnie nie lubi”, itp.

14. Nauczyciel powinien przy impulsywności: dzień po dniu przypominać o zasadach, proponować: „Weź ołówek i pokaż na kartce, jaki jesteś zły”, wykorzystać kartkę bezpieczeństwa: „Zgnieć ją, podepcz, wyrzuć”, odwrócić uwagę dziecka: „Chodź, pomożesz mi”, posadzić w towarzystwie spokojnych dzieci.

15. Zaburzenia uwagi to trudności w skupieniu się i tendencja do rozpraszania się nawet pod wpływem delikatnych bodźców.

16. Objawy zaburzeń uwagi: uczniowie bardzo szybko się rozpraszają, zapominają polecenia, nudzą się szybko, przerywają pracę przed jej zakończeniem, czytają bez zrozumienia, wracają do początku, gdy przerwą pracę, mają trudności ze zorganizowaniem sobie pracy, unikają rozpoczęcia zadań wymagających wysiłku intelektualnego,

17. c.d. Objawy zaburzeń uwagi: bardzo często gubią swoje rzeczy, zapominają o wielu rzeczach, np. co było zadane, charakteryzuje je chaos wypowiedzi i natłok myśli, wydaje się, że nie słyszą, co się do nich mówi, nie zwracają uwagi na szczegóły.

18. Nauczyciel powinien przy zaburzeniach uwagi: zwrócić uwagę na porządek na ławce, dawać krótkie komunikaty, formułowane pozytywnie, np. „Otwórz zeszyt!”, „Uwaga, zaczynamy pisać!”, „Śmieci!”, „Spójrz w zeszyt!”, powtórzyć polecenie krótko i czytelnie, poprosić ucznia, aby powtórzył polecenie, zapisać polecenie, sprawdzić, czy uczeń wykonał to polecenie, dopiero potem przejść do następnego polecenia,

19. c.d. Nauczyciel powinien przy zaburzeniach uwagi: zwrócić uwagę hasłowo: „Spójrz na mnie!”, „Uwaga!”, użyć dzwoneczka lub gwizdka, zgasić i zapalić światło, stanąć przy dziecku, poklepać je po ramieniu, kucnąć, nawiązać z nim kontakt wzrokowy, zrobić gimnastykę śródlekcyjną, korzystać z materiałów, które można dotknąć, manipulować,

20. c.d. Nauczyciel powinien przy zaburzeniach uwagi: proponować aktywności, które wymagają zaangażowania uczniów, dzielić zadania na mniejsze części, codziennie sprawdzać, czy dziecko zapisało pracę domową, sprawdzać wykonanie pracy domowej.

21. 4 zasady pracy z uczniem z ADHD

22. Zasada 1. Objawy ADHDnie są winą dziecka. Nie są też winą rodziców, ani nauczycieli.

23. Praktyczne wnioski z zasady 1: dziecko z ADHDwymaga pomocy w tych sferach życia, które są zaburzone przez kłopoty z koncentracją uwagi, nadruchliwością i nadmierną impulsywnością, ADHDnie jest wymówką na życie; dziecko ma osiągać te same cele, co jego rówieśnicy, ale przy większym nakładzie swojej pracy i ważnych dorosłych (rodziców i nauczycieli), ADHDma swoje uwarunkowania biologiczne – tak, jak inne trudności szkolne, można ją leczyć – nie można wyleczyć, ale stosowane interwencje znacznie ułatwiają funkcjonowanie dziecka.

24. Zasada 2. Objawy ADHDtrwają latami. Nie można żadnymi metodami terapeutycznymi doprowadzić do ich zniknięcia, a jedynie do lepszego funkcjonowania dziecka, pomimo ich obecności.

25. Praktyczne wnioski z zasady 2: z dzieckiem z ADHDnie da się pracować na zapas – można tylko tu i teraz, to, że dzisiaj poradziliśmy sobie z objawami nie oznacza, że jutro nie wystąpią – jutro musimy stosować te same metody, i tak przez wiele lat.

26. Zasada 3. ADHDnie jest brakiem umiejętności czy wiedzy – kluczowym problemem są trudności w utrzymaniu adekwatnego poziomu uwagi, motywacji i wysiłku odnośnie wykonywanego zadania oraz w powstrzymywaniu reakcji (szczególnie w sytuacjach, kiedy konsekwencje są słabe, odraczane lub ich brak).

27. Zasada 4. Dziecku nadpobudliwemu trudniej sprostać wymaganiom szkolnym i społecznym. Efektywność dziecka nadpobudliwego w wykonaniu poleceń i organizacji działania jest co najmniej o 30% niższa od przeciętnej w grupie rówieśniczej.

28. Niektóre techniki pracy z dzieckiem nadpobudliwym w szkole: Właściwe usadowienie ucznia w klasie. Pobudzanie uwagi dziecka. Poprawianie zdolności słuchania. Skuteczne wydawanie poleceń. Kontrola notatek po zakończeniu zajęć.

29. Ad. 1. Właściwe usadowienie ucznia w klasie: - ławka nadpobudliwego dziecka usytuowana w pobliżu nauczyciela (jego biurka lub tablicy), - dziecko posadzone plecami do reszty kolegów, - nigdy nie sadzamy dziecka z ADHD przy oknie, - w towarzystwie dobrych uczniów (ale nie najlepszych przyjaciół), - usadzenie z tyłu klasy, jeśli dziecko potrzebuje dużo przestrzeni (w takiej sytuacji nauczyciel co 5 minut podchodzi do ucznia i sprawdza jak postępuje praca), - jasne określenie granic przestrzennych (ławka, przestrzeń gdzie dziecko może się poruszać).

30. Ad. 2. Pobudzanie uwagi dziecka: - zadania i nauczane treści powinny być przekazywane w szybki, skrótowy, reporterski sposób, - powinny być też prezentowane w „małych dawkach”, - aby zmobilizować dziecko do skupienia się można wykorzystać zegarek albo kuchenny minutnik do odmierzania czasu, w którym ma być wykonane zadanie , - szybka, najlepiej natychmiastowa kontrola poprawności wykonania zadań, - zamiast długich sesji ćwiczeniowych przygotowanie większej liczby krótszych i bardziej intensywnych okresów ćwiczeń,

31. c.d. Ad. 2. Pobudzanie uwagi dziecka: - urozmaicanie zadań, przeplatanie mniej interesujących fragmentów ciekawszymi, - wykorzystanie materiałów, którymi można manipulować, dotknąć je, - organizowanie aktywności angażujących ucznia jak np. czynna dyskusja, - ilustrowanie materiału schematami, podawanie uczniom różnych metod mnemotechnicznych, wierszyków, powiedzonek.

32. Ad. 3. Poprawianie zdolności słuchania: - przygotowanie krótkich instrukcji, złożonych z prostych krótkich zdań, - powtarzanie instrukcji tak często jak to jest potrzebne, - nakłanianie uczniów do wielokrotnego powtarzania instrukcji po jej usłyszeniu - w ten sposób rozwija się umiejętność słuchania i zapamiętywania, - informowanie uczniów o tym, że komunikuje się ważne wiadomości (np. „to jest ważne, proszę słuchać”, „to będzie na sprawdzianie”, itp), - korzystanie z pomocy wizualnych dla wzmocnienia przekazu ustnego.

33. Ad. 4. Skuteczne wydawanie poleceń:  - wybierz polecenie, na którym ci zależy i które jesteś gotowa wyegzekwować, - podejdź do dziecka, - zdobądź jego uwagę (dotknij go, spójrz w oczy, zawołaj po imieniu), - wydaj jednoznaczne polecenie w 2-3 słowach, - powtórz polecenie tyle razy ile założyłaś, poproś by dziecko je powtórzyło, - dopilnuj wykonania polecenia (nie odchodź od dziecka zanim nie skończy).

34. Ad. 5. Kontrola notatek po zakończeniu zajęć: Warunkiem skutecznego współdziałania nauczycieli i rodziców jest między innymi przepływ informacji o tym, co działo się w szkole i jak dziecko ma się przygotować na kolejne zajęcia. Nauczyciel musi dopilnować, żeby notatki w zeszycie były kompletne, a w szczególności aby zawierały: - notatki z lekcji (jeśli dziecko nie jest w stanie jej zapisać może być skrócona), - zapisaną pracę domową zarówno ustną jak i pisemną (jeśli nic nie jest zadane – formułę „nic do zrobienia”), - informację o wszelkich nietypowych sytuacjach (np. planowana wycieczka, akademia na którą trzeba się ubrać odświętnie), - datę sprawdzianu i wymagany zakres materiału.

35. Aby stworzyć odpowiednią atmosferę do pracy z dzieckiem z ADHD, warto uświadomić sobie, ze rolą nauczyciela jest, obok przekazywania wiedzy, również nauczenie dzieci przestrzegania zasad i norm społecznych. W ramach takiego podejścia nauczyciel w aktywny sposób buduje kontakt z uczniami, zauważa i wspiera ich mocne strony, a także pracuje nad trudnymi zachowaniami lub deficytami uczniów.

36. Oto sposoby postępowania, które pomagają realizować ten plan: obserwowanie wszystkich uczniów w klasie, włączenie wszystkich uczniów do aktywnego udziału w lekcji, opracowanie i przestrzeganie zasad zachowania się na lekcji, wydawanie jasnych poleceń, przekazywanie komunikatów zwrotnych dotyczących zachowania dziecka, chwalenie za osiągnięcia.

37. „Trudne prawdy” o pracy z dzieckiem nadpobudliwym: Praca z dzieckiem nadpobudliwym jest czasochłonna i obciążająca, wymaga wiele zaangażowania ze strony nauczyciela. Można z nim pracować tylko bezpośrednio, asystując mu. Indywidualizacja pracy z uczniem, to nie tylko mniejsze klasy, lecz także zmiana podejścia do ucznia.

38. Pracując z dzieckiem nadpobudliwym warto: poświęcać mu dużo uwagi, wzmacniać wszystkie przejawy pożądanego zachowania, stosować zrozumiałe dla dziecka reguły, być konsekwentnym, przekazywać proste i krótkie treści, pomóc mu zorganizować świat wokół siebie, stworzyć zrozumiały system nagród i kar, kary i nagrody stosować natychmias.

39. Najlepsze wyniki dają: stworzenie w szkole spójnego systemu zasad, konsekwencja oraz systematyczna, stała praca z dzieckiem.  Proponowane zasady postępowania z dziećmi nadpobudliwymi mają uniwersalny walor wychowawczy i mogą być stosowane także wobec innych dzieci. W przypadku dzieci z zespołem ADHD poprawa wyników w nauce bez ich zastosowania może być bardzo trudna.

40. Dziękuję za uwagę OPRACOWAŁY: Jadwiga Grabowska Marzena Garska-Bonicka