Inhoud

1. VJV-Jaarvergadering 2008Communicatie over recht en justitie: (on)mogelijk ?Mechelen, 25 april 2008Communicatie in en overhet recht en de justitieStephan Parmentier, K.U.Leuven

2. Inhoud Inleiding • Onderzoeksresultaten • Bevoorrechte getuigen 3. Naar een kwaliteitsvolle communicatie Conclusie

3. Inleiding • een oud probleem … • … met een nieuwe dimensie • en nieuwe instrumenten

4. 1. Onderzoeksresultaten 1.1. Justitiebarometer • kwantitatief én representatief onderzoek bij de Belgische bevolking • afnames in 2002 en 2007 • communicatie in context

5. «Heeft u vertrouwen in justitie?» • 57% negatieve mening (2002) (34% in 2007) • 43% positieve mening (2002) (66% in 2007)

6. 1,6 2,9 4,7 5,3 5,4 7,4 13,5 18,2 26 16,8 15,5 23,5 29,7 30,8 25,1 68,8 21,7 35,6 27,9 19,7 Vergelijking met andere instellingen (2002 – dezelfde volgorde in 2007) 2,1 5,6 26,5 36,9 31,4 18,7 14,3 23,9 24,3 16 Politie Kerk Justitie Pers Parlement Onderwijs

7. 2,9 4 17,1 26 27,6 29,7 25,9 21,7 25,4 19,7 Vergelijking tussen regio’s 0,7 3,1 31,7 40,7 36,6 31,5 18 15,2 11,9 10,6 België Vlaanderen Brussel Wallonië

8. Tendensen inzake vertrouwen (2002) Het vertrouwen in justitie: • Neemt af met de leeftijd • Neemt toe met het opleidingsniveau • Neemt toe met het inkomen • Is groter bij mannen dan bij vrouwen • Is groter bij personen die bij justitie werken • Is lager bij personen met een ervaring, zowel strafrechtelijk als burgerrechtelijk • Is het laagst bij weduwen en gescheiden personen

9. Tendensen inzake vertrouwen - vervolg Het vertrouwen in justitie: • Is groter bij lezers van kwaliteitskranten en gebruikers van openbare radio en televisie • Is het laagst bij aanhangers van extreem-rechtse politieke partijen (vnl. FN) • Is het hoogst bij inwoners van het gerechtelijk arrondissement Veurne, en het laagst bij inwoners van het gerechtelijk arrondissement Charleroi

10. «Justitie geeft voldoende informatie over haar werking» • 80% negatieve mening (2002) • 20% positieve mening (2002)

11. «De juridische taal is voldoende duidelijk» • 74% negatieve mening (2002) (75% in 2007) • 26% positieve mening (2002) (24% in 2007)

12. «Wat vindt u van het resultaat van uw (laatste) rechtszaak?» 51% in 2002 (46% in 2007) 36% in 2002 (40% in 2007)

13. «Wat vindt u van de wijze waarop uw zaak werd behandeld?» 43% 37%

14. 1.2. Vervolgonderzoek in 2004 • kwalitatief onderzoek - in vier gerechtelijke arrondissementen (Antwerpen – Dendermonde – Charleroi - Marche-en-Famenne) • in 44 focusgroepen met burgers (samengesteld volgens leeftijd, opleidingsniveau, ervaring met justitie) en met professionelen van justitie (parket, zetel, advocaten, justitieassistenten) • op zoek naar oorzaken voor het tekort aan vertrouwen en naar oplossingen

15. De traagheid/gerechtelijke achterstand • Het complexe juridische taalgebruik • Excessieve/buitensporige kosten • Een justitie met twee snelheden? • Ontoegankelijke professionelen? • Trauma’s en gevolgen van het justitieel proces • De bezorgdheid om een ‘andere’ justitie • Het gemis/tekort aan informatie • Justitie of rechtvaardigheid?

16. Het complexe juridische taalgebruik(of justitie als ‘mistmachine’) • de wenselijkheid van een gesimplifieerde taal verstaanbaar voor iedereen • het argument voor het professionele jargon • een opzettelijke complexiteit? « Men wantrouwt wat men niet begrijpt » « On se méfie de ce qu’on ne comprend pas »

17. Ontoegankelijke professionelen - grote afstand tot ‘het volk’ - thematiek sterk aanwezig bij de mensen met ‘gerechtelijke’ ervaringen (veel emotionele reacties) - het gevoel ‘niet te behoren tot dezelfde wereld’ - het gerecht als een spel tussen professionelen

18. Het gemis/tekort aan informatie • miskenning van het systeem, te wijten aan diverse actoren • complexiteit van het juridisch taalgebruik • tot wie zich richten? slechte bekendheid van de justititiehuizen • invloed van de media (afstand tot fictieseries)

19. 2. Bevoorrechte getuigen • de (on)leesbaarheid van juridische informatie • algemene en individuele communicatie • de bejegening van burgers tijdens procedures is ook communicatie • ook communiceren over de grenzen van de informatie • het belang van proactieve communicatie over recht / justitie / rechtshulp

20. communicatie vormt geen bedreiging voor de onafhankelijkheid van de magistratuur • meer aandacht voor andere vormen van conflictregeling? • communicatie over justitie vereist goede gegevens en een centraal aanspreekpunt • mogelijkheden en grenzen voor de media

21. een uitdaging voor meerdere actoren • de magistratuur en het justitiepersoneel • de advocatuur en andere vormen van rechtshulp • het justitieel beleid • de media • de juridische opleidingen • de “intermediatie” tussen burger en justitie • belangengroepen ? • een ombudsman ?

22. 3. Naar een kwaliteitsvolle communicatie 3.1. Algemeen • communicatie is een proces van kwaliteitszorg (vb. EFQM) • communicatie is meer dan informatie • communicatie doseren (niet te weinig, niet te veel) • communicatie aanpassen aan de bestemmeling • leren van andere organisaties

23. 3.2. Enkele aanzetten • “Het recht van de mensen” (KBS) (2001): • meer en betere informatie over het recht aanbieden • het belang van externe communicatie tussen burger en rechtsbedeling • maar ook van interne communicatie binnen de rechtsbedeling • een deontologie voor de media ontwerpen

24. De vijf “B’s” als richtsnoer voor een kwaliteitsvolle rechtshulp/communicatie (1991): - beschikbaarheid - bereikbaarheid - begrijpbaarheid - betaalbaarheid - bruikbaarheid

25. Conclusie • Vertrouwen in justitie is een complex fenomeen • Steeds een combinatie van effectiviteit en legitimiteit • Communicatie is één van de middelen daartoe • Het belang van kwaliteitsvolle communicatie