Deniz ve Kıyı Suları Kalite Durumlarının Belirlenmesi ve Sınıflandırılması Projesi (DeKoS)

1. Deniz ve Kıyı Suları Kalite Durumlarının Belirlenmesi ve Sınıflandırılması Projesi (DeKoS) Deniz ve Kıyı Suları İzleme ve Değerlendirme Programı Toplantısı TÜBİTAK, Ankara 29 Temmuz 2013

2. Projenin temel hedefleri: Türkiye denizlerinde; • Kıyı sularının, kıyı suyu tiplerinin, kıyı suları “su yönetim birimleri”nin belirlenmesi , baskı-etki analizlerinin yapılması ve kıyı sularının ekolojik ve kimyasal durumlarına göre sınıflandırılması (SÇD uyumlu çalışmalar) • Denizlerde “iyi çevresel durum” tanım, hedef ve göstergelerinin belirlenmesi için değerlendirme çalışmalarını gerçekleştirilmesi (DSÇD uyumlu çalışmalar) • Deniz ve kıyı suları için 2014 ve sonrasında uygulanacak bütünleşik izleme sistemi ile uygulama yapısının önerilmesi Deniz ve Kıyı Suları Kalite Durumlarının Belirlenmesi ve Sınıflandırılması Projesi (DeKoS)

3. Deniz ve Kıyı Suları Kalite Durumlarının Belirlenmesi ve Sınıflandırılması Projesi (DeKoS) Denizlerde Bütünleşik İzleme • İzleme Programı • Bükreş S. ve Barselona S. / Protokoller (BDS’ler) • SÇD uyumlu kıyı suları izleme • DSÇD uyumlu deniz izleme (BDS’ler ile birlikte) • İzleme Programı Uygulama Yapısı

4. Kaynaklar • Piha H, Zampoukas N. (2011). Review of methodological standards related to the marine strategy framework directive criteria on good environmental status. JRC Scientific and Technical Report.. http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/111111111/16069/1/lbna24743enn.pdf • Zampoukas N, Piha H, Bigagli E, Hoepffner N, Hanke G, Cardoso AC (2012). Monitoring for the Marine Strategy Framework Directive: Requirements and options. JRC Scientific and Technical Reports;. http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/111111111/23169/1/lbna25187enn.pdf • WFD Guidance No 7 – Monitoring under the Water Framework Directive (http://ec.europa.eu/environment/water/water-framework/facts_figures/guidance_docs_en.htm) • TECHNICAL GUIDANCE DOCUMENT ON MONITORING FOR MSFD • (JRC uzman grupları tarafından hazırlanıyor, 2013 Ekim/Kasım) • Monitoring Guidance for Marine Litter in European Seas MSFD, WG-GES, July 2013

5. SÇD Su Yönetim Birimleri (SYB) ve izleme programı Su kütlelerinin sayısı: “Durum” değişimi  su kütlesi sayısı  “durum” kararlı ise su kütlesi sayısı  ancak genişler Su kütlelerinin izlenmesi: Su kütlesi sayısına ve durumuna bağlıdır. Uzmanların bilgi, deneyim ve önerileri önemlidir. “İyi ekolojik statüs” nün hedeflenmesi durumunda iyi/orta kaliteye sahip su kütleleri mutlaka izlenmelidir” İzleme Tipleri: 1- az riskli kıyı sularının izlenmesi 2- riskli alanların düzenli izlenmesi 3- incelemeye yönelik izleme 4- Koruma alanlarının izlenmesi

6. SÇD uyumlu kıyı suları izleme Marmara Denizi Kıyı Su Yönetim Birimleri- 2013

7. Karadeniz Kıyı Su Yönetim Birimleri- 2013

8. Örnek: Marmara Denizi İzleme-2013(Kıyı su yönetim birimleri ve izleme tiplerine göre yeniden düzenlenmesi gerekli) • 64 ? İzleme tipine ve parametrelere göre sıklıklar belirlenir : 2013 TŞ revize edilecek

9. DSÇD uyumlu kıyı ve deniz suları izleme

10. DSÇD- Ek III (Art. 8, 9, 10, 11) DSÇD- Ek I (Art. 8) Kalitatif İÇD tanımlayıcıları Çevresel durum hedefleri, izleme ve değerlendirme • Özellikler • Fiziksel ve Kimyasal • Topografi, batimetri • Nutrientler, O2 • Habitat tipleri • Deniz yatağında ve su kolonundaki predominant habitat tipleri • Biyolojik Özellikler • Fitoplankton, Zooplankton • Bentik flora ve fauna • Balık populasyonu • Deniz memelileri • Kuşlar • Diğerleri • Sediment ve biyotadaki kontaminantlar • Baskılar / Etkiler • fiziksel hasar • sualtı gürültüsü • çöp • nutrient girdisi • yerel olmayan türlerin girişi • balıkçılık • vd. D 1 Biyoçeşitlilik D 2 Yabancı türler D 3 Ticari balıkçılık D 4 Besin zincirleri D 5 Ötrofikasyon D 6 Deniz tabanı bütünlüğü D 7 Hidrografik koşullar D 8 Kirleticiler D 9 Deniz ürünlerindeki kirleticiler D 10 Deniz katı atıkları D 11 Su altı enerji ve gürültü girişi

11. EU Com.Dec. 2010 EU JRC. 2012 # of parameters = 64

12. DSÇD – Ek III Tablo 1: Özellikler

13. DSÇD – Ek III Tablo 2: baskı ve etkiler

14. MSFD İzleme Programları ( MSFD-CIS WG DIKE, Doc: DIKE DG/ 2013/02rev2, Reporting on Monitoring Programmes, 12/07/2013 )

15. DIKE-DG/2013/02rev

16. MSFD – Ek I EU Com.Dec. 2010. CriteriaandMethodologicalStds. MSFD – Ek III İÇD Tanımlayıcısı (Ötrofikasyonizleme programı) İÇD kriter seçimi İÇD kriterleri için indikatör seçimi DSÇD EK III Bileşenlerinin seçimi Fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikler ile baskılar

17. MSFD – Ek I EU Com.Dec. 2010. CriteriaandMethodologicalStds. MSFD – Ek III İÇD Tanımlayıcısı (Biyoçeşitlilik izleme programı) İÇD kriter seçimi İÇD kriterleri için indikatör seçimi DSÇD EK III Bileşenlerinin seçimi Fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikler ile baskılar Bu Programda denizlere göre tür ve habitat seçimi gerekli

18. D 8-9/ Kirlilik İzleme Programı Göstergeleri D 2/ Yabancı türler İzleme Programı Göstergeleri D1 / Biyoçeşitlilik İzleme Programı Göstergeleri

19. DSÇD bölgesel izleme çalışmalarının ilk yıllarında önceliklendirme / pilot çalışmalar gerekli: Prensip: Bölge > İÇD tanımlayıcısı > Gösterge seviyelerinde hiyerarşik olarak önceliklendirme Örn: Karadeniz > Biyoçeşitlilik /Balıkçılık, Ötrofikasyon, Kirlilik > Hedef türler, habitat haritalama, vd için parametre seçimleri

20. Hangi bölge ? MEB Kara S Kıyı S Türkiye Denizleri – EKOLOJİK ve BİYOLOJİK OLARAK ÖNEMLİ ALANLAR– EBSA’lar

21. 2014 ve sonrası için önerilebilecek ek deniz çalışma alanları (Karadeniz veya diğer?) D A C E B

22. Hangi çevresel konu/ihtiyaç ? • 2014 + 3 yıl • DSÇD için EK çalışma (Karadeniz pilot örneği için) • Karadeniz kıyı suları+kara suları+EMB suları : 5 Hat (A-E) • Ötrofikasyon (D5), kirlilik (D8, D9), biyoçeşitlilik (D1), yabancı türler (D2) • Deniz tabanı ve su kolunu habitatları/türleri (ekonomik ve koruma altındakiler) • 2-3 liman alanında yabancı türler için çalışma • Deniz sedimanında kirleticiler • Tüketilen deniz mahsüllerinde kirleticiler • CTD, DO, Chl, NUT { }, Makro-alg, fitoplankton grupları arasındaki oranlar, zararlı algler,..

23. Deniz ve Kıyı izleme programı Kapsam Özeti:Kıyı ve Deniz İzleme Programı kapsamında elde edilmesi hedeflenecek veri / bilgi 1 • Nehirhavzalarının ve karasalfaaliyetlerinetkisialtındakigeçiş ve kıyısularıilekorumaaltındakibölgelerin, öncelikliolarakizlenmesiyoluileekolojik ve kimyasalkalitedurumlarınınbelirlenmesi ve kalitesınıflandırılması (SÇD uyumlu). Bu kapsamdaizlemelerdedikkatealınacakbileşenler: • Fitoplankton, bentikomurgasızlar , makroalg, deniz çayırlarınınkalitedurumları (uygunsıklıkta ve referanskoşullarındadahiledildiği) • Girdisibilinenveyatespitedilecekzararlıkimyasallarıntümünün en uygunortam ve sıklıktaizlenmesi • Hidromorfolojik ve hidrokimyasaldeğişkenlerinizlenmesi

24. Kıyı ve Deniz İzleme Programı kapsamında elde edilmesi hedeflenecek veri / bilgi 2 • Denizlerdeki yetki alanlarımızda çevresel durum değerlendirmelerine ve kaynakların araştırmalarına yönelik baskı, durum ve etki göstergelerine ait parametrelerin izlenmesi (BDS / DSÇD uyumlu) • Biyolojik çeşitlilik konusunda tür, habitat ve ekosistem seviyelerinde elde edilecek veri ve bilgi (yabancı türlerin durum ve yayılımlarını da içerecek şekilde) • Besin ağı bileşenlerinin normal sayı ve çeşitlilik seviyelerinin tespiti ve ilgili göstergeler ile takibi • Ticari önem taşıyan deniz ürünlerinin popülasyon bilgileri (stok üreme kapasitesi, balıkçılığa ait baskılar, yaş ve büyüklük dağılımı) • Deniz tabanı bütünlüğü (deniz yatağının biyojenik ve fiziksel yapısı ile faaliyetler sonucu oluşan hasarlar, bentik topluluğun durumu) • Ötrofikasyon ile dolaylı ve direk etkilerinin analizine yönelik zamana bağlı veri (besin elementleri ve doğal oranlarındaki değişim ve yönelim, hipoksik koşullar, birincil üretim durumu, türler arasındaki kaymalar, zararlı alglerin tür ve sayılarındaki değişim ve yönelim, fırsatçı makroalglerin bolluğu ve deniz çayırlarının durumu) • Zararlı kimyasalların (radyoaktif maddeleri de içerecek şekilde) kıyı sulardaki seviyelerine ek olarak açık su çökellerindeki ve tüketilen biyotadaki seviyeleri ve etkileri • Hidrografik özellik değişimlerinin izlenmesi (sediman ve tatlı su taşınımları, akıntı ve dalga yapısı ile fiziksel özelliklerde insan faaliyetleri sonucu oluşan değişimler) • Deniz katı atıklarının su kolonu, deniz dibi ve kıyılardaki yayılım ve etkilerine yönelik veri ve değerlendirme • Su altı gürültüsü ve enerji girişlerinin seviyeleri ve canlılar üzerine etkileri

25. Kıyı ve Deniz İzleme Programı kapsamında elde edilmesi hedeflenecek veri / bilgi 3 • Yukarıda belirtilen alanlarda veri ve bilgi boşluklarının olduğu konularda izlemelere ek belli dönem sürecek inceleme ve araştırma nitelikli çalışmalar: • habitat haritalamaları • deniz katı atıklarının yayılım ve etkileri • su altı gürültüsü yoğunluk ve etkileri • balık stoklarının durumu • İklimsel değişimler ve etkilerinin incelenmesine yönelik temel değişkenlerin düzenli izleme sistemine dahil edilmesi (deniz seviyesi ölçümleri, pH / pCO2 ölçümleri,vb.)

26. İlgi ve dikkatiniz için teşekkür ederim Ocak 2008 , İzmit ve Erdek (2007-2010 musilaj periyodu)