Wstęp do geografii fizycznej

1. Wstęp do geografii fizycznej 15 godz. wykładu, poniedziałek 8.30-10.00, aula 19N forma zaliczenia – test na przedostatnim wykładzie 21 listopada 8.15-9.00 grupy C, D 9.15 –10.00 grupy A, B Ostatni wykład 28 listopada 8.30-9.15 dr Lucyna Wachecka-Kotkowska Konsultacje wtorek8.30-9.15 piątek 12.00-13.00 p. 103, ul. Kopcińskiego 31

2. Wykłady • 10 X Zagadnienia wstępne • 17 X Rozwój polskiej myśli geograficznej • 24 X Geografia w Polsce i na świecie • 31 XDzień Rektorski(nie ma wykładu) • 7 XI Źródła wiedzy geograficznej • 14 XI Polscy podróżnicy i odkrywcy • 21 XISprawdzian/test • 28 XI Charakterystyka geograficzna wybranego regionu; zaliczenie na podstawie wyników testu

3. Zarys treści: 1. Geografia fizyczna w systemie Nauk o Ziemi – interdyscyplinarny charakter nauk o środowisku przyrodniczym. Rozwój myśli fizycznogeograficznej 2. Udział Polaków w rozwoju myśli geograficznej 3. Struktura organizacyjna geografii na świecie, w Polsce oraz w Łodzi4. Źródła wiedzy geograficznej5. Wielcy polscy podróżnicy i odkrywcy6.7. Przykłady charakterystyki fizycznogeograficznej wybranych obszarów np. Wielki Erg, Szott El-Dżerid, Atlas Telski, Transylwania, Podole, Morawy. Sprawdzian, zaliczenie

4. Literatura Bartkowski T., 1986 – Zastosowania geografii fizycznej. PWN, Warszawa. Chojnicki Z., 1999 – Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii. Wyd. Bogucki, Poznań. Długosz Z., 2002 – Historia odkryć geograficznych i poznania Ziemi. PWN, Warszawa. Flis J., 1988 – Wstęp do geografii fizycznej. WSiP, Warszawa. Kalestnik S., 1973 – Postawy geografii fizycznej. PWN, Warszawa. Malicki A., 1976 – Wstęp do geografii. PWN, Warszawa. Mannion A. M., 2001 – Zmiany środowiska Ziemi. PWN, Warszawa. Mityk J., 1982 – Geografia fizyczna części świata. Słabczyński W., 1973 – Polscy podróżnicy i odkrywcy. PWN, W-wa.

5. Dawne pojmowanie geografii jako nauki ERATOSTENES (270-195 p.n.e) użył pierwszy raz słowa GEOGRAFIA JAKO ODZWOROWANIE ZIEMI (POMIAR FIGURY ZIEMI I JEJ ELEMENTÓW ORAZ USYTUOWANIE MIEJSC. I INNYCH OBIEKTÓW) KLAUDIUSZ PTOLEMEUSZ (150 n.e.) - kształt i rozmiary Ziemi STRABON (63 n.e) – opis Ziemi, poszczególnych części znanego świata, początek geografii szczegółowej – g. regionalnej KORZYŚĆ Z NAUKI GEOGRAFII JEST DUŻA I RÓŻNORODNA. POTRZEBNA WSZYSTKIM LUDZIOM WYKSZTAŁCONYM, NIEODZOWNA NAUCE I KONIECZNA DLA LUDZI SPRAWUJĄCYCH WŁADZĘ I ZARZĄDZAJĄCYM. Do XVIII w. – strabonowskie pojmowanie geografii (kier.teol.-hist.) XVIII w. - encyklopedia francuska autora Lengreta du Frensoya GEOGRAFIA nie daje pożytku, bo służy wszystkim innym dyscyplinom jako wstęp; jest więc podstawą innych gałęzi wiedzy niż odrębną wiedzą Zaopatrywanie podręczników i książek w materiał statystyczny i wiadomości polityczne, wykazy gór, rzek, itp.

6. ISTOTA GEOGRAFII ZEUNE A., 1808 R. – geografia winna zajmować się nie zmiennymi i płynnymi faktami i zjawiskami, ale tymi elementami, które są „niezmienne i trwałe” – pojęcie „czystej geografii”, uwolnionej od polityki, statystyki, a zajmującej się opisem topograficznym Ziemi i jej części (krainy, okręgi, obszary, dorzecza, zlewiska, wyspy, itp.) BUCHER L., (nauczyciel Janikowo k/Gdańska) - geografia składa się: -Ogólnej geografii fizycznej, -Geografii etnograficznej. ROLA CZYSTEJ GEOGRAFII –zerwanie ze służebnością wobec: historii, polityki i innych nauk RÓŻNORODNOŚĆ TEMATÓW I METOD STOSOWANYCH W BADANIACH GEOGRAFICZNYCH ORAZ GWAŁTOWNY ROZWÓJ NAUKI DOPROWADZIŁ DO TRAKTOWANIA GEOGRAFII JAKO ZESPOŁU NAUK O ZIEMI LUB NAUK GEOGRAFICZNYCH

7. PODSTAWY WSPÓŁCZESNEJ GEOGRAFII ZERWANIE ZE SZCZEGÓŁAMI, FORMUŁOWANIE OGÓLNYCH PRAWIDEŁ Rozpoznanie jedności w mnogości, Zbadanie wspólnego i wewnętrznego związku zjawisk ziemskich, Wypełnienia i stosunków między nimi. Badanie stosunków przestrzeni, Pokazanie jednoczesnych działań przyrody i jej tworów; stadia tworzenia i przemijania.

8. Aleksander Humbolt (1769–1859) - podróżnik–badacz (I wyprawa: Wene-zuela, Kolumbia, Ekwador, Peru, Meksyk, USA, II wyprawa: Europa, Ural, Ałtaj, Dżungaria), porównanie i wyławianie istotnych faktów (g. – nauka indukcyjna ianalityczna), - prace badawcze z: mineralogii, geologii, mofrometrii, morfologii, wulkanologii, glacjologii, meteoro-logii, klimatologii, hydrografii, botanki, g.człowieka, g.regionalnej, - dzieło Kosmos (1845–1862): celem g. fizycznej jest rozpoznanie jedności w mnogości, zbadanie wspólnego i wewnętrznego związku zjawisk ziemskich, pokazanie jednoczesnych działań przyrody i jej tworów; stadia tworzenia i przemijania. Karol Ritter (1779–1859) -historyk, -zestawienia wszelkichmateriałów kartograficznych, opisów podróży badawczych, ksiąg dawnych autorów, -krytyczna analiza, praca Europa: każde zjawisko jest tylko ogniwem wielkiego powiązanego ogniwa zjawisk, -praca „Erdkunde” (synonim geografii ogólnej i porównawczej, 19 t.) - g. ogólna (pierwiastki przyrodnicze + element ludzki), wydobywanie prawidłowości i praw przyrodniczych, użycie metody porównawczej – uchwycenie trwałych stosunków łączących człowieka z przyrodą (g. - nauka nomotetyczna i idiograficzna), zadaniem geografii jest badanie stosunków przestrzeni, wypełnienia i stosunków między nimi A. Humbolt K. Ritter

9. Idiograficzna – opis zjawisk Chorograficzna – opis przestrzeni Analityczna – szczegółowa analiza zjawisk przyrodniczych Indukcyjna - porównanie i wyławianie istotnych faktów Nomotetyczna - wydobywanie prawidłowości i praw przyrod- niczych, użycie metody porównawczej – uchwycenie trwałych stosunków łączących człowieka z przyrodą Syntetyczna– ujęcie systemowe Teoretyczna – tworzenie modeli systemowych Geografia jako nauka

10. NAUKI O ZIEMI • ZESPÓŁ NAUK ZAJMUJĄCYCH SIĘ: • kształtem i budową Ziemi, • ruchami Ziemi, • właściwościami fizycznymi i chemicznymi poszczególnych jej sfer, •    procesami zachodzącymi zarówno w głębi Ziemi, • jak i na jej powierzchni, • przejawami działalności człowieka.

11. Nauki o Ziemi GEODEZJA GEOLOGIA GEOFIZYKA GEOGRAFIA GEOGRAFIA – bada zewnętrzną powłokę Ziemi (epigeosferę), jej zróżnicowanie przestrzenne pod względem przyrodniczym i społeczno- ekonomicznym oraz relacje między środowiskiem a gospodarką.

12. System Nauk o Ziemi • Geologia – nauka o skorupie ziemskiej, jej dziejach oraz procesach • zachodzących w jej wnętrzu i na powierzchni • geologia dynamiczna – bada procesy • geologia historyczna – bada historię • geologia regionalna – opis budowy geologicznej regionów Ziemi • geologia stosowana – zastosowanie geologii w gospodarce • inżynierska – uwarunkowania tech. obiektów • hydrogeologia – opis wód podziemnych • geologia złóż – bada uwarunkowania złóż mineralnych

13. System Nauk o Ziemi • Geofizyka – nauka badająca zjawiska i procesy zachodzące • w przeszłości i obecnie we wszystkich geosferach • fizyka skorupy ziemskiej wnętrza Ziemi - właśc. fiz. (grawit. • magnetyzm, elektrycz., radioaktywność skorupy; • obejmuje sejsmologię • fizyka hydrosfery - razem z hydrologią i oceanografią • fizyka atmosfery - fizyka wyższych warstw atmosfery (> 30 km) • Geodezja – metody pomiarów kształtu i wymiarów Ziemi • oraz wzajemnego poł. Punktów na jej powierzchni • topografia – metody położenia obiektów na Ziemi; • wykonanie szczegółowych map i planów • kartografia – nauka o mapach, metodach ich sporządzania • i wykorzystania

14. GEOGRAFIA FIZYCZNA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA REGIONALNA • bada przestrzenną • strukturę gospodarki, • jej działy i dziedziny • życia ludzkiego • G. osadnictwa, zaludnienia • G. polityczna • G. rolnictwa • G. przemysłu • G. handlu i usług • G. transportu • G. turystyki • G. kultury • G. gospodarki przestrz. • G. zasobów przyrodniczych • bada przyrodnicze • zróżnicowanie epigeosfery • G. astronomiczna • Klimatologia, meteorologia • Oceanografia, hydrografia • Glacjologia • Geomorfologia • Geografia gleb • Biogeografia • Paleogeografia • G. fiz. kompleksowa • bada regiony Ziemi • G. Polski • G. Europy • G. Afryki • G. Rosji • G. Zakaukazia • G. M. Bałtyckiego

15. EPIGEOSFERA – powierzchniowa część bryły ziemskiej - Zasięg epigeosfery odpowiada granicom działalności ludzkiej – od kilku km w głębi litosfery, aż po najwyższe warstwy atmosfery. EPIGEOSFERA PRZESTRZEŃ GEOGRAFICZNA ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE (Leszczycki ) POWŁOKA KRAJOBRAZOWA ZIEMI (Kalestnik 1973) POWŁOKA ZIEMSKA (Birot ) STREFA KRAJOBRAZOWA BIOGENOSFERA (ZABIELIN 1959) LITOSFERA epigeosfera ATMOSFERA BIOSFERA ANTROPOSFERA (TECHNOSFERA) HYDROSFERA

16. PRZESTRZEŃ GEOGRAFICZNA naturalny (przyrodniczy) system Ziemi rozciągający się od górnej powierzchni pola magnetycznego Ziemi (około 10 promieni ziemskich) do powierzchni Moho. bliski kosmos wysoka atmosfera Strefy przestrzeni geograficznej powłoka krajobrazowa warstwa podściełająca

17. GEOGRAFIA FIZYCZNA OGÓLNA REGIONALNA Bada środowisko przyrodnicze Bada geokompleksy