ÖĞRETİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. ÖĞRETİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Sema Köseoğlu Uzm.Psk.Danışman- Aile ve Çift Terapisti

2. Amaçlar: • Ölçme ve değerlendirme ile ilgili kavramları tanımlayabilmek • Ölçme araçlarının niteliklerini bilmek • Ölçme araç ve yöntemlerini özelliklerine göre kullanabilmek • Ölçme hatalarını değerlendirmek • Ölçme sonuçlarını düzenleyebilmek • Ölçme sonuçlarını yorumlayabilmek

3. İçerik: • Ölçme ve değerlendirmede temel kavramlar • Ölçme aracının niteliği • Ölçme araç ve yöntemleri • Ölçmede hata ve türleri • Ölçme sonuçlarının düzenlenmesi • Ölçme sonucunu değerlendirme

4. Ölçme Değerlendirme ve Eğitim Eğitim sürecinde, ölçme değerlendirme etkinlikleri kullanılmasıyla, • Programın hedeflerine ne derece ulaşıldığı, • Eğitimcilerin ne derece başarılı olduğu, • Programın ne derece başarılı olduğu, • Programın güçlü ve zayıf yönlerinin neler olduğu ortaya konabilir.

5. Ölçme ve Değerlendirmenin İşlevi • Öğrencilerin neyi ne kadar öğrendiği hakkında bilgi verir. • Eksik öğrenmeler hakkında bilgi vererek önlem alınabilmesine olanak sağlar. • Öğretmenlerin başarısı hakkında bilgi verir. • Öğretim yönteminin etkililiği hakkında bilgi verir. • Okul başarısı hakkında bilgi verir. • Öğrenim sürecinin daha etkili hale gelmesini sağlar. • Ülkede uygulanan öğretimin etkililiği hakkında bilgi verir. • Bireylerin özelliklerine uygun eğitim alanlarına yönlendirilmelerini sağlar.

6. Ölçme nedir? • Belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının, sahipse sahip oluş derecesinin gözlenip gözlem sonuçlarının sembollerle ve özellikle sayı sembolleri ile ifade edilmesidir.

7. Ölçülen şey; bir özelliktir Bir özelliğe sahip olup olmama ya da sahip olunma derecesi nesneden nesneye, durumdan duruma ve aynı nesne için de zamandan zamana değişebilir. Bir özelliğe sahip olup olmama yada sahip olma derecesi açısından bireyler arasında Fark vardır. Fark kavramı ölçme için temeldir.

8. İnsanlar doğrudan gözlenilen uzunluk, ağırlık renk vb gibi özelliklere sahip oldukları gibi , zeka , başarı, kişilik gibi ölçülmesi güç olan özelliklere de sahiptirler. Bazı özellikler gözlenir, bazıları ise dolaylı olarak gözlenebilir.

9. Ölçme kaça ayrılır? • Doğrudan ölçme • Dolaylı ölçme

10. Doğrudan ölçme Ölçülmek istenen özellik, başka bir özelliğe ihtiyaç duyulmadan gözlenerek ölçülüyorsa böyledir. Ör: Masanın boyu, öğrencilerin boy uzunluğu, iki şehir arasındaki mesafe, bir kitabın sayfa sayısı, sınıftaki öğrenci sayısı.

11. Dolaylı ölçme Ölçülmek istenen özellik, başka bir özellikle ilişkilendirilerek yapılır. Ölçmeye konu olan özelliklerin doğrudan gözlenememesi ancak, kendileri ile ilgili olduğu bilinen başka özellikler aracılığı ile ölçülmesidir. Ör: Öğrencilerin zeka seviyelerinin, bir dersteki bilgi düzeylerinin, ilgi ve yeteneklerinin, derse karşı tutumlarının ölçülmesi. Sıcaklığın ölçülmesi.

12. Ölçmede birim nedir? Bir ölçme aracını oluşturan en küçük parça, o ölçme aracının birimi olarak kabul edilir. Herhangi bir ölçme işlemi sayı ya da sembollerin yanında bir birimle ifade edilir ve böylelikle anlaşılır olur. Ör: Veli sınavdan 60 puan aldı. Bugünkü sıcaklık 3 C˚ vs. Birimler; “doğal” ve “tanımlanmış” olarak ikiye ayrılır. Doğal olanlar: Ör. Sınıftaki öğrenci sayısındaki birim “bir öğrenci”. Tanımlanmış olanlar: Ör. Uzunluk, ağırlık, öğrenci başarısı, zeka.

13. Ölçme işleminin aşamaları 1.Ölçülecek özellikler (nitelik) tanımlanır. Masanın boyu, Özge'nin zekâsı, Mars'ın dünyaya uzaklığı, 6-A şubesinin matematik dersine karşı tutumu... 2.Ölçülecek niteliğe uygun araç seçimi ya da hazırlanır. Cetvel, zekâ testi, tutum ölçeği... 3.Ölçülecek nitelik ve aracın eşleştirilerek, sayı ya da başka bir sembolle ifade edilir. Sınıfın sıcaklığı 25 °C. Ahmet sınavdan 54 puan aldı.

14. Birimlerde üç özellik bulunmalıdır • Eşitlik: Ölçme aracında yer alan her birimin birbirine eşit olması anlamına gelir. • Genellik: Birimlerin herkes tarafından aynı anlamda kullanılması ile ilgilidir. Kullanışlılık: Seçilen ölçme biriminin ölçülen özelliğe uygun büyüklükte olması ile ilgilidir.

15. Ölçmede sıfır (0) : • Doğal (gerçek, mutlak) sıfır: Sıfır, yokluk manasına gelir. Sınıftaki öğrencilerin mevcudunu saydığımızda, bir masanın boyunu ölçtüğümüzde kullanılan sıfır mutlaktır. • Bağıl (göreli, tanımlanmış) sıfır: Sıfır, yokluk manasına gelmez. Bir öğrencinin sınavdan sıfır alması, hava sıcaklığının 0 derece ölçülmesi. Takvimin “0” yılını göstermesi, Dağların deniz seviyesindeki yüksekliği

16. Ölçek Belli birimlerle bölünmüş bir ölçme aracıdır. Neden Ölçek Kullanırız? • Ölçme işleminin duyarlılığını arttırır. (Daha az hata) • Ölçme işini kolaylaştırır.

17. Ölçek Türleri a) Sınıflama Ölçeği b) Sıralama Ölçekleri c) Eşit Aralıklı Ölçek d) Eşit Oranlı Ölçek

18. Sınıflama Ölçekleri Nesneleri belli bir yönden benzeyip benzememelerine göre sınıflamaktır. İnsanların cinsiyet (kadın-erkek), medeni hal (evli-bekar-boşanmış), göz rengi (mavi-yeşil-ela) ten rengi gibi kategorilere ayrılması, illere kod numarası verilmesi ve her ile ait arabaların aynı numara ile belirtilmesi sınıflamaya iyi bir örnektir.

19. Sınıflama Ölçekleri Bu ölçekte nesnelere verilen sayıların sayısal anlamları yoktur, onlar miktar belirtmezler. Bu nedenle anlamlandırma (nominal) ölçek de denir. Bu ölçekler ile matematiksel işlem yapılamaz. Sınıflandırma ölçeğinin 2 özelliği vardır: 1.Simetriklik A=B B=A 2.Geçişlilik A=B ve B=C ise A=C dir.

20. Sıralama Ölçekleri Belli bir özelliğe sahip oluş miktarları bakımından nesneleri sıraya koymakla elde edilir. Her sıraya bir sayı verilir. Bir gruptaki boy sırası, bir koşuda alınan dereceler, bir sınıftaki başarı sırası bu türdendir. Eğitimdeki ölçmelerde elde edilen ölçme sonuçlarının pek çoğu sıralama ölçeğindedir.

21. Sıralama Ölçekleri Bu ölçekte, başlangıç noktası ve sıralar sabit değildir. İki özelliği vardır: 1.Geçişlilik A>B ve B>C ise A>C olur 2.Asimetriklik A>B ise B>A değildir.

22. Eşit aralıklı ölçekler Eşit aralıklı ölçeklerde göreceli bir başlangıç noktası ve tanımlanmış, değişmez (tüm ölçek boyunca eşittir) bir birim vardır. Eşit aralıklı ölçeklerdeki sıfır, o noktada ölçülen özelliğin gerçekten hiç bulunmadığı anlamına gelmez yani yokluk ifade etmez. Bu tür ölçeklerdeki sıfır noktası, sayısallaştırmayı kolaylaştıran bir başlangıç noktasıdır, doğal ya da mutlak sıfır noktası değildir.

23. Eşit aralıklı ölçekler • Ölçek eşit birimler bölünmüş olduğundan, birimler toplanıp çıkarılabilir. • Aritmetik ortalama • Standart sapma • Korelasyon katsayısı hesaplanabilir Termometre Takvim

24. Oranlı Ölçekler Oranlı ölçeklerde gerçek bir sıfır noktası bulunduğu ve ölçek eşit aralıklara bölümlendiği için bu ölçekte elde edilen veriler üzerinde her türlü matematiksel işlem yapılabilir. Ağırlık ve uzunluk ölçüleri, saat gibi ölçme araçları bu tür ölçek esasına uygun olarak geliştirilmiştir. Eğitimde bugüne kadar eşit oranlı ölçekte ölçme sonuçları elde edilememiştir.

26. Ölçme Aracında Bulunması İstenen Nitelikler • Geçerlik • Güvenirlik • Kullanışlık • Nesnellik • Örnekleyicilik • Ayırtedicilik

27. Geçerlilik: Ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği, başka bir özellikle karıştırmadan, doğru olarak ölçebilme derecesidir. Başka bir ifadeyle, ölçme aracının kullanılış amacına hizmet etmesidir. Testlerin geçerliliği, • Kapsam geçerliliği • Yordama geçerliliği • Yapı geçerliliği • Görünüş geçerliliği

28. Bir testin geçerliliğini artırmak için öneriler: • a) Hazırladığınız her sorunun, dersin hedef davranışlarından en az bir tanesi ile ilişkili olmasını sağlayınız. • b) Test planı yapmayı alışkanlık haline getiriniz. Sınav öncesi işlevsel bir test planı hazırlayınız. • c) Her sınavda sorularınızı değiştiriniz. • d) Puanlama yaparken duygularınızı kontrol ederek, yanlı olmamaya özen gösteriniz. • e) Olumsuzlukları ortaya çıkmadan önlemenin kolaylığını, ortaya çıktıktan sonra da telafi etmenin zorluğunu düşünerek; sorunun niteliği ve sınav ortamı bakımlarından kopya çekmeye fırsat vermeyiniz. • f) Öğrencilerinizi sınavdan önce sorular vererek yetiştirmeyiniz.

29. Güvenilirlik: Ölçme aracının, aynı özelliği ölçmek için her uygulandığında yaklaşık aynı sayısal sonucu vermesidir. Kısaca, ölçmeler arasındaki tutarlılıktır. Ölçmenin hatalardan arınmış olması güvenilirliği artırır.

30. Bir testin güvenilirliğini anlamak için ne yapılabilir? a) Testin iki eşdeğer formunun aynı gruba aynı zamanda uygulanması ile elde edilecek dağılımların korelasyonunu bulma, b)Aynı testin aynı gruba değişik zamanlarda iki defa uygulanışı ile elde edilecek sonuçların korelasyonunu bulma, c)Bir testi aynı gruba bir kere uyguladıktan sonra, eşdeğer iki kısma ayırarak, ayrılan kısımlara ait puan dağılımlarının korelasyonunu bulma amacıyla istatistiksel hesaplamalar yapılabilmektedir.

31. Öğretmenlere güvenilirliği artırmak için öneriler:  1-Sınavlarınızda olabildiğince fazla sayıda ve değişik türde davranışları ölçen sorular sorunuz. 2-Öğrencilerinizi yeterince tanıyın ve soruları onların düzeylerini dikkate alarak hazırlayınız. 3-Sınav süresini sınıfınızdaki zayıf öğrencileri göz önüne alarak belirleyiniz. 4-Soruların kısa, öz, açık ve anlaşılır olmasına özen gösteriniz. 5-Sınavları öğrencilerin kendi durumlarını görmelerine yarayan bir ayna olarak görünüz. Uygulamalarınızla öğrencileri buna inandırınız. 6-Puanlamada nesnel olabilmek için mutlaka cevap anahtarı hazırlayınız. 7-Soru kağıdının/kitapçığının başına mutlaka bir yönerge koyunuz. Bu yönergede soru sayısı, cevaplama süresi, cevaplamada dikkat edilecek hususlar vb. konuları açıklayınız.

32. Kullanışlılık: Hazırlanması, çoğaltılması, uygulanması, puanlanması, yorumlanması için harcanan emek, zaman ve para bakımlarından ekonomik olan test kullanışlıdır.

33. Nesnellik: Bir testi kim, ne zaman, nerede, hangi koşullar altında puanlarsa puanlasın sonuç değişmez ise test nesneldir. Cevap anahtarı kullanmak, optik okuyuculardan yararlanmak, kağıtları iki defa okumak, farklı kişilerin puanlaması gibi uygulamalar nesnelliği artırmaktadır

34. Örnekleyicilik: Test, dersin konularını ve hedef davranışlarını örneklemelidir. Farklı konulardaki soru sayısı arttıkça, yoklanan davranışlar çeşitlendikçe testin örnekleyiciliği artar.

35. Ayırtedicilik: Sorular, ölçülecek davranışlara sahip olanlarla olmayanları ayıracak nitelikte olmalıdır. Sorular, bilen öğrenci ile bilmeyeni, az bilen ile yanlış öğrenmiş olanı ayırabilmelidir.

36. Performans ölçülmesinde temel adımlar: • Performans ölçülmesinde süreç ve sonuç açısından öğrencide olması istenen özellikler belirlenmelidir. • Bu özellikler gözlenebilir davranışlara çevrilmeli ve bu davranışlar açık seçik biçimde listelenmelidir • Süreç yönünden istenen davranışları gözlemek için gereken test durumları sağlanmalıdır • Ölçülmek istenen davranışları saptamaya yarayacak ölçek hazırlanmalıdır.

37. Performans ölçümünde kullanılan araçlar: Genelde iki araç kullanılır: • Kontrol listesi • Dereceleme ölçekleri

38. Performans ölçümünde geçerlik ve güvenirliği arttırıcı önlemler: • Ürün ya da sürecin ölçülmesi gereken önemli ve özgül yanları belirlenmelidir. • Davranışlar açık, yalın ve yorum gerektirmeyecek biçimde ifade edilmelidir. • Davranışların nasıl gözleneceği saptanmalıdır. • Puanlamada nelere dikkat edileceği net olmalıdır. (doğruluk,zaman v.b) • Daha önceden ölçek geliştirilmiş olup,ayrıntılı puanlama anahtarı hazırlanmış olmalıdır. • Birden fazla gözleyici ya da puanlayıcı kullanılmalı ve aralarında görüş birliği olmalıdır. • Uygulayıcılar için mutlaka ve kesinlikle uygulayıcı yönergesi hazırlanmalıdır.

39. ÖLÇME HATALARI Ölçülen nesnenin gerçek değeri ile gözlem ya da ölçme sonucunda elde edilen değer arasındaki farka “ÖLÇME HATASI” denir.

40. HATA TÜRLERİ 1.  Sabit Hata Ölçüm aracındaki bir hatanın tüm ölçümleri aynı şekilde etkilemesi (cetveldeki bir santimlik kısalık) 2. Sistematik Hata Miktarı; ölçülen büyüklüğe, ölçme koşullarına ve ölçmeciye bağlı olarak değişen hatalar(yazı güzelliğinin tarih sınav puanını etkilemesi) 3. Rasgele Hata Kaynakları, miktarı ve yönü önceden bilinemeyen, yönü eş olasılıklı hatalar

41. HATA KAYNAKLARI • Ölçmeyi yapan kişiden kaynaklanan hatalar • Ölçme aracından kaynaklanan hatalar. • Ölçmenin yapıldığı ortamdan kaynaklanan hatalar. • Ölçülen özellikten kaynaklanan hatalar. • Ölçmenin yönteminden kaynaklanan hatalar.

42. Motoru çalıştırma ve uygun kalkış yapabilme becerisi kontrol listesi • Emniyet kemerini bağla • Debriyaja sonuna kadar basarak vitesi boşa al • Kontak anahtarını sokarak marşa bas ve motoru çalıştır • Aynanın görüşe uygunluğunu kontrol et, aynayı ayarla • Debriyaja tam basarak arabayı birinci vitese al • Kalkış işareti ver • El frenini bırak • Ön ve arka trafiğin kalkışa uygun olup olmadığına bak • Trafik kalkışa elverişli ise sol ayağını debriyajdan yavaş kaldırırken, sağ ayağın ile gaz pedalına basarak azar azar gaz ver • Araba hareket edipte 5-6 metre gittikten sonra ayağını debriyajdan kaldır.

43. Ölçme AracıAçıklama: Bu kontrol listesi şoför adayının motoru çalıştırma ve hareket ettirmesi sırasında yapması gereken davranışları kapsamaktadır.adayın gösterdiği davranışlarda evet sütununa ,gösteremediği davranışlarda ise hayır sütununa bir X işareti koyunuz. GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR EVETHAYIR • Emniyet kemerini takıyor mu? ( ) ( ) • Marşa basmadan önce vitesi boşa alıyor mu? ( ) ( ) • Marşa basarak motoru çalıştırıyor mu? ( ) ( ) • Arabayı birinci vitese takıyor mu? ( ) ( ) • Kalkış işaretini veriyor mu? ( ) ( ) • Kalkış yaparken el frenini bırakıyor mu? ( ) ( ) • Kalkıştan önce aynanın görüşe uygunluğunu kontrol ediyor mu? ( ) ( ) • Kalkış sırasında ön ve arka trafiğin kalkışa uygunluğunu gözetiyor mu? ( ) ( ) • Motoru stop ettirmeden kalkış yapabiliyor mu? ( ) ( ) • Sarsıntısız olarak kalkış yapıyor mu? ( ) ( )

44. DEĞERLENDİRME NEDİR? Ölçümlerden anlam çıkarmak ve ölçülen nesneler hakkında bir karara ulaşmaktır. Bir yargılama işidir. Ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırılmasına dayanır.

45. Yönelik Olduğu Amaca Göre Değerlendirme 1)Programa girişte yapılan değerlendirme; tanılayıcı değerlendirme-tanıma ve yerleştirmeye yönelik değerlendirme 2)Program sürecinde yapılan değerlendirme, biçimlendirici değerlendirme-biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik değerlendirme 3)Programın çıkışında yapılan değerlendirme, düzey belirleyici değerlendirme - durum muhasebesine yönelik değerlendirme

46. Değerlendirmenin Basamakları • Değerlendirme için öncelikle bir ölçme sonucuna ihtiyaç vardır. • Ölçme sonucunu değerlendirebilmek için, uygun bir ölçüt gerekmektedir. • Ölçme sonucu ölçüt ile karşılaştırılarak karara ulaşılır. • Değerlendirme daha çok sözcüklerle ifade edilir • Ölçme nesnel, değerlendirme ise özneldir. • Ölçme sonuçları ne kadar hatasız ise değerlendirme yani karar da o kadar uygun olacaktır.

47. Başarı dileklerimle ….. Sema Köseoğlu Uzm.Psk.Danışman- Aile ve Çift Terapisti