HISTORIA SAMOCHODU SYRENA

1. HISTORIA SAMOCHODU SYRENA Ostrowski Paweł

2. HISTORIA W lipcu 1955 roku podjęto decyzję o uruchomieniu seryjnej produkcji Syreny w FSO w Warszawie. Zmieniono założenia produkcyjne. Postanowiony mianowicie, że docelowa roczna produkcja osiągnie poziom 10 000 sztuk. Decyzja ta spowodowała konieczność zmiany technologii wytwarzania nadwozia. Do produkcji zakwalifikowane ostatecznie całkowicie metalową konstrukcję nadwozia o nieco zmienionej sylwetce. W roku 1957 wyprodukowano 200 Syren, których elementy nadwozi były wykonywane ręcznie. Podobnie wykonano pierwszych 300 sztuk w następnym roku, ale dalsze egzemplarze miały już nadwozie wykonane z elementów tłoczonych. Należy tu podkreślić, że Syrena była konstrukcją kompromisową wynikającą z jednej strony z bardzo ograniczonych środków finansowych na ten cel. Z powyższych względów w tym pojeździe zastosowano znaczną liczbę części i podzespołów pochodzących z samochodu Warszawa, co przyczyniło się do dużej masy własnej pojazdu wynoszącej 950 kg.

3. DANE TECHNICZNE Dane techniczne Syren 100-105 (w nawiasie oznaczenie modelu): Wymiary: • wysokość - 1530 mm (100), 1515 mm (101-104) • szerokość - 1520 mm (100), 1560 mm (101), 1565 mm (104) • długość - 4058 mm (100), 4040 mm (101-104) • masa pojazdu - 950 kg (100), 930 kg (101) Nadwozie: • metalowy, dwudrzwiowy sedan • szyba przednia i tylna - panoramiczna • szyby drzwiowe: • przednia - obrotowa • tylna - opuszczana • szyba boczna tylna - nieruchoma Podwozie: • konstrukcja ramowa, rama podłużnicowa, spawana z belek o przekroju prostokątnym. • napęd - przedni • zawieszenie przednie - niezależne, na półeliptycznym resorze piórowym i dolnych wahaczach poprzecznych (100), resor poprzeczny, wahacze, amortyzatory teleskopowe dwustronnego działania (101) • zawieszenie tylne - zależne, na półeliptycznym resorze piórowym z jednym amortyzatorem hydraulicznym podwójnego działania (100), oś pływająca (resor poprzeczny jednym końcem zamocowany do osi, drugim oparty ślizgowo, przy uginaniu zawieszenia następuje poprzeczne przesuwanie osi), jeden amortyzator dźwigniowo-tłoczkowy dwustronnego działania (101)

4. DANE TECHNICZNE Silniki: • S-15 (100-102) • rodzaj - dwusuwowy, gaźnikowy • pojemność skokowa - 746 cm3 • układ cylindrów - pionowy • liczba cylindrów - 2 • moc maks. - 27 KM przy 3800 obr./min. • prędkość maks. - ok. 100 km/h • średnie zużycie paliwa - ok. 8-9 litrów/100 km • S-31 (104-105) • rodzaj - dwusuwowy, 3 cylindrowy, gaźnikowy z przepłukiwaniem zwrotnym • pojemność skokowa - 842 cm3 • moc maks. - 40 KM przy 4300 obr./min • prędkość maks. - 120 km/h • nominalne zużycie paliwa - 8,8 l/100 km • Silnik Wartburga (102S, 103S) • rodzaj - dwusuwowy, gaźnikowy • pojemność skokowa - 991 cm3 • układ cylindrów - rzędowy, pionowy • liczba cylindrów - 3 • moc maks. - 40 KM przy 4200 obr./min. • prędkość maks. - 125 km/h • zużycie paliwa - 7,8 - 9,5 l/100 km Skrzynia biegów: • czterobiegowa z biegiem wstecznym

5. SYRENA 100 Konstrukcja Syreny 100 została opracowana przez inż. Stanisława Łukaszewicza, Stanisława Panczakiewicza i Fryderyka Bluemke. Pierwsza prezentacja modelu 100 miała miejsce w czerwcu 1955 roku podczas XXIV Międzynarodowych Targów Poznańskich. Olbrzymie zainteresowanie, z jakim spotkała się na tej imprezie skłoniło ówczesny rząd do skierowania jej do produkcji. Na początku zdecydowano się na produkcje 10 tys. sztuk rocznie. Ze względów finansowych w Syrenie wykorzystano dużą liczbę części z wcześniej produkowanego samochodu – Warszawy. Takie rozwiązanie przyczyniło się do dużego wzrostu masy całkowitej samochodu (950 kg). W roku 1957 wyprodukowano 200 Syren, których elementy nadwozi były wykonywane ręcznie. Podobnie wykonano pierwszych 300 sztuk w następnym roku, ale dalsze egzemplarze miały już nadwozie wykonane z elementów tłoczonych.

6. SYRENA 101 W 1960 roku Syrena przeszła pierwszą niewielką modernizację. Równocześnie wprowadzono cyfrowe oznaczenie typu. Ulepszony model miał oznaczenie 101. W układzie zasilania silnika S-15 wprowadzono pompę paliwa sterowaną pneumatycznie oraz zastosowano inny typ gaźnika BVF. Dotychczasową jednopiórową wycieraczkę szyby przedniej zastąpiono zespołem o dwóch piórach pracujących współbieżnie. W układzie nośnym zmiany objęły zawieszenie przednie, gdzie wprowadzono amortyzatory teleskopowe. Zastosowano koła jezdne o zmniejszonej średnicy i ogumienie o wymiarach 5.60 - 15". W nadwoziu skrócono podokienną część drzwi i zmieniono konstrukcję progów wprowadzając równocześnie progowe listwy ozdobne.

7. SYRENA 102 Od marca 1962 roku rozpoczęto produkcję modelu Syreny oznaczonego symbolem 102. Zmiany objęły głównie nadwozie i instalację elektryczną. Uwagę zwracało dwubarwne lakierowanie nadwozia.Dach był zawsze w kolorze kości słoniowej. Wprowadzono boczne listwy ozdobne. Zwiększyła się objętość komory bagażnika dzięki zmianie położenia koła zapasowego z poziomego na niemal pionowe. Skrócono także pokrywę bagażnika oraz zastosowano nowy zamek przyciskowy. We wnętrzu samochodu umieszczono nowe odchylane, indywidualne fotele przednie. Dźwignię sterowania hamulcem ręcznym przeniesiono z lewej części podłogi pod tablicę rozdzielczą. Wprowadzono zespolone lampy tylne oraz nową stacyjkę z drugim położeniem do włączania rozrusznika. Produkowano również model 102 S wyposażony w silnik Wartburga 312. Zewnętrznie model 102 S różnił się od 102 podwójnymi listwami ozdobnymi umieszczonymi poniżej klamki na bokach auta.

8. SYRENA 103 Kolejny model Syreny, oznaczony symbolem 103 zjechał z taśmy montażowej już w październiku 1963 roku. Zastosowano w nim ulepszony silnik typu S-150, który przy podwyższonym do 7,4 stopniu sprężania osiągał moc 22 kW przy 4000 obr/min. Zmieniono także fazy rozrządu i układ wydechowy silnika. Zewnętrznie model 103 wyróżniał się innym kształtem atrapy i zmienionym podziałem blach błotników przednich oraz kraty wlotu powietrza. Model ten produkowano do lipca 1966 roku. Do tego czasu wprowadzono kolejne zmiany konstrukcyjne. I tak w 1964 roku przeniesiono zbiornik paliwa z komory silnikowej do bagażnika za oparcie tylnej kanapy, zastąpiono amortyzator ramieniowy tylnej osi dwoma teleskopowymi oraz usunięto kły ze zderzaków i zmieniono oświetlenie tablicy rejestracyjnej. Również w następnym roku w Syrenie 103 wprowadzono wiele usprawnień. Do najistotniejszych należało zastosowanie nagrzewnicy połączonej z układem chłodzenia silnika wraz z dmuchawą elektryczną oraz nowego wzoru tapicerki. Wszystkie samochody z FSO były od 1965 roku lakierowane piecowo, co znacznie podniosło trwałość powłoki i estetykę nadwozi.

9. SYRENA 104 Produkcja Syreny 104 ruszyła w FSO w dniu 15 lipca 1966 r. Na zewnątrz model ten wyróżniał się jedynie innym kształtem bocznych listew ozdobnych. Samochód został wyposażony w dwusuwowy, trzycylindrowy, pionowy silnik typu S-3. Nowością była dwuwałkowa skrzynka przekładniowa o czterech synchronizowanych przełożeniach, wyposażona w tzw. wolne koło. W układzie kierowniczym zastosowano ślimakową globoidalną przekładnię kierowniczą oraz jednoczęściowy wał kierowniczy. Mechaniczny hamulec pomocniczy działał na koła tylne. Nadwozie zamknięte, dwudrzwiowe, typu sedan zamocowano do ramy w ośmiu punktach za pomocą poduszki gumowej. Drzwi boczne były nadal zawieszone na słupku środkowym. Przy rozstawie osi równym 2300 mm długość całkowita wynosiła 4000 mm. Producent określał masę własną na 910 kg, natomiast dopuszczalne obciążenie na 375 kg. Syrena 104 osiągała prędkość maksymalną 120 km/h, a eksploatacyjne zużycie paliwa wahało się między 7,5 a 9,5 dm3/100 km. Jeszcze w 1966 r. wykonano 6000 sztuk Syren tego modelu. W następnym roku w modelu 104 zastosowano nowe reflektory z asymetrycznymi światłami mijania, a także przeniesiono pompę cieczy chłodzącej z wału prądnicy na wałek napędu wentylatora chłodnicy.

10. SYRENA 105 Syrena 105 była produkowana od 1972 przez FSO i w latach 1972-1983 w FSM. Pierwsze modele 105 produkcji żerańskiej sygnowane były znaczkami WSM (Wytwórnia Sprzętu Mechanicznego), zastąpionymi po rozpoczęciu produkcji w Bielsku znaczkiem FSM. Od poprzednika odróżniają go drzwi z zawiasami z przodu (jak w większości współczesnych samochodach). Zastosowano tu klamki zewnętrzne pochodzące od modelu Polski Fiat 125p. Od 1974 produkowano także wersję Syrena 105 Lux z lewarkiem zmiany biegów i hamulcem ręcznym w podłodze między siedzeniami. Syrena 105L posiada także węższe fotele z regulacją kąta oparcia. W trzecim roku produkcji modelu 105, zmieniono miejsce montażu radia spod deski rozdzielczej (po stronie kierowcy) na jej środek, do specjalnie wyciętego i zaślepionego czarną atrapką otworu. Zastosowano prostokątne tylne światła odblaskowe nie poniżej - jak w poprzednich modelach, ale obok kloszy lamp tylnych. W modelu 105 obniżono o 2 cm krawędź tylnych bocznych okien. W roku 1982 z powodu braków materiałowych wyprodukowano 300 sztuk modelu 105 wyposażonego w tylne światła zaadaptowane od modelu Fiat 126p.

11. SYRENA R20 Syrena R-20 - dostawcza wersja samochodu Syrena produkowana od 1972 roku do 30 czerwca 1983 w Fabryce Samochodów Małolitrażowych - Bielsko-Biała Prace nad rolniczą wersją Syreny trwały od 1971 roku. Stworzono wtedy trzy prototypy (R-1, R-2 i R-3). Syrenę R-20 zbudowano na bazie Syreny 104 jak osobowo-towarowy pojazd dla rolnictwa do przewozu ludzi i niewielkich ładunków. W roku 1974 powstała wersja rozwojowa tego modelu oznaczona jako R 20 M o zwiększonej powierzchni ładunkowej i obniżonym progu załadunku. W kolejnych latach skonstruowano jeszcze furgon R 20 F ze zdejmowaną nadbudową skrzyni ładunkowej wykonaną z blachy stalowej wyposażoną w oszklone drzwi tylne podnoszone do góry

12. SYRENA BOSTO Syrena Bosto jest to wersja dostawcza samochodu Syrena (nazwa "Bosto" była skrótem od określenia bielski osobowo-towarowy), produkowana przez bielskie zakłady FSM od grudnia 1971 do 30 czerwca 1983 roku. W furgonie tym zmieniono w stosunku do seryjnej Syreny zawieszenie kół tylnych przystosowując tym samym samochód do przewożenia większych ładunków. Samochód przystosowany był do przewozu czterech osób i ładunków o masie do 200 kg. Do budowy pojazdu wykorzystano przednią część osobowej Syreny 104, zaś tylna część ładunkowa była zupełnie nowym elementem opracowanym przez bielskich inżynierów. W późniejszych latach pojazd zmodernizowano, używając do jego produkcji podzespołów Syreny 105.

13. MODELE PROTOTYPOWE W ciągu 28 lat produkcji samochodów Syrena wprowadzono wiele zmian konstrukcyjnych udoskonalając kolejne seryjne wersje tych pojazdów. W toku prac nad nowymi modelami powstało wiele prototypów, które nigdy nie weszły do seryjnej produkcji. • Mikrobus • Syrena 110 • Syrena Sport • Syrena Kombi • Syrena 104 Laminat • Syrena Pickup i Furgon • Syrena R1/2/3 • Syrena 607 105 F

14. MIKROBUS W 1960 roku wykonano prototyp mikrobusu dla 7 osób, na bazie Syreny. Nadwozie tego pojazdu o konstrukcji drewniano - stalowe zaprojektował inż. Cezary Nawrot. Przystosowane było do małoseryjnej produkcji poza FSO. Blaszane elementy poszycia zewnętrznego nie wymagały głębokiego tłoczenia. Samochód miał trzy rzędy siedzeń, dwa ostatnie można było wyjmować. Tworzyła się wtedy dosyć duża (1,7 na 1,3 m) płaska powierzchnia ładunkowa. Do napędu pojazdu użyto silnika S-15. Przednie zawieszenie oraz układy kierowniczy i hamulcowy pozostały bez zmian w porównaniu z seryjną Syreną. Dopuszczalne obciążenie mikrobusu to 480 kg. sama Syrena bez załadunku ważyła 900 kg.. Istotną wadą konstrukcji było trzydrzwiowe nadwozie.

15. SYRENA 110 W roku 1961 Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Motoryzacyjnego (BKPMot) rozpoczęło prace nad stworzeniem nowego samochodu małolitrażowego mającego zastąpić Syrenę 104. Pod kierownictwem inżyniera Edwarda Lotha opracowano projekty czterech prototypów oznaczonych kolejnymi literami greckiego alfabetu: Alfa, Beta, Gamma i Delta. Zbudowano trzy pierwsze prototypy, a do badań skierowano tylko przednionapędowe modele Beta i Gamma. Równolegle do prac BKPMot trwały prace zespołu konstruktorów w Fabryce Samochodów Osobowych na Żeraniu nad skonstruowaniem nowego samochodu popularnego - Syreny 110. W roku 1964 oba zespoły połączyły się, aby wspólnie pracować nad nowym polskim samochodem, który miał wejść do seryjnej produkcji już w roku 1968, przy wielkość produkcji rocznej sięgającej nawet 50 tys. Sztuk Pomimo nowoczesnej konstrukcji i osiągów na świtowym poziomie w latach 1965 - 1966 wykonano tylko około 20 prototypów przeznaczonych do prób drogowych, a prace nad Syreną 110 porzucono ze względu na zakup licencji na Fiata 126p.

16. SYRENA SPORT Władysław Skoczyński zorganizował pierwszą w FSO sekcję studiów nadwoziowych. Cezary Nawrot został głównym stylistą. Zaprojektował imponujący kształt Syreny Sport. Podczas budowy korzystano z podzespołów Syreny. Wykorzystano z niej ramę, zawieszenie, układ kierowniczy, zmieniono natomiast płytę podłogową i napęd, przednią część ramy i zawieszenie silnika. Powiększono rozstaw kół. Kiedy wyklejono nadwozie, Sybilski i Brenek zrobili pierwszy w fabryce i prawdopodobnie również w Polsce model wzorcowy z tworzywa sztucznego. Cezary Nawrot zrobił rysunki dwóch sportowych siedzeń, które zostały w bardzo krótkim czasie skonstruowane w prototypowni. Pod płaską i aerodynamiczną maską nie mieścił się dwusuw Syreny. Konstrukcji nowego silnika podjął się Władysław Skoczyński. Przebudował on boxera Junaka, który miał 750 cm3 pojemności i osiągał moc 25 KM przy 5000 obr/min. W hamowni silnik przeszedł wszystkie próby. Miał doskonale rozłożone siły i momenty obrotowe. Bez umocowania pracował na stole: równo, cicho, bez wstrząsów. 1-go maja 1960 roku nowe i lśniące czerwonym lakierem auto, zostało wystawione na widok publiczny.

17. SYRENA KOMBI Prototyp 3-drzwiowego samochodu kombi 4-miejscowego. Nadwozie stalowe osadzone na ramie. Zawieszenie kół niezależne, przednie z poprzecznym resorem piórowym, tylne na drążku skrętnym. Napęd przedni zespolony ze skrzynią biegów 4-przekładniową i wolnym kołem. Silnik S15 dwusuwowy, 2 cylindrowy o pojemności 744cm3 i mocy 27 KM.

18. SYRENA 104 LAMINAT Syrena Laminat została opracowana w 1968 roku w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Samochodów Osobowych w Falenicy. Projekt ukryto pod nazwą "projekt 361/66". W porównaniu do innych modeli Syreny zmieniono kształt maski samochodu i zamontowano kilka części wystroju wnętrza z Fiata 125p. Dla Laminatu wykonano nowe wnętrze, które było dużo nowocześniejsze od tego z modeli produkcyjnych. Nadwozie wykonywano częściowo ręcznie (kilkanaście godzin) i łączono z podwoziem Syreny 104.

19. SYRENA PICKUP i FURGON Prototyp samochodu pickup o ładowności 400kg. Przednia część nadwozia z 2-osobową kabiną kierowcy, jak w samochodzie Syrena 104. Skrzynia ładunkowa oddzielona, blaszana z podłogą drewnianą. Konstrukcja ramowa. Zawieszenie przednie z resorem poprzecznym, tylne z osią sztywną na resorach piórowych wzdłużnych. Silnik S15 dwusuwowy, 3-cylindrowy o pojemności 842 cm3 i mocy 40 KM. Koła z oponami 5.60-15. Prototyp samochodu dostawczego o ładowności 330kg z nadwoziem zamkniętym o konstrukcji blaszanej. Przednia część nadwozia z kabiną kierowcy, jak w samochodzie Syrena 104. Podwozie o konstrukcji ramowej. Zawieszenie przednie z resorem poprzecznym, tylne z osią sztywną na resorach piórowych wzdłużnych. Silnik S15 dwusuwowy, 3-cylindrowy o pojemności 842 cm3 i mocy 40 KM. Koła z oponami 5.60-15.

20. SYRENA R1/2/3 Syreny R1/2/3 były bezpośrednimi prototypami Syreny model R20. Syrena R-1 różniła się od podstawowego modelu Syreny 104 przekonstruowaną tylną częścią nadwozia i brezentowym, składanym dachem w tej części nadwozia. Tylne siedzenia były składane w celu powiększenia przestrzeni ładunkowej. Po wymontowaniu tylnych siedzeń, podłoga nie była jednolitą płaszczyzną. Pod tylną, wyższą częścią podłogi znajdował się zbiornik paliwa, koło zapasowe i narzędzi.

21. SYRENA 607 105 F Po uruchomieniu w FSO produkcji Polskiego Fiata 125p postanowiono zmodernizować Syrenę przez zastosowanie niektórych elementów licencyjnych. Na przełomie 1970 i 1971 opracowano konstrukcję i wykonano prototyp samochodu oznaczonego roboczo "607" Przez zmianę kształtu tylnej części nadwozia radykalnie poprawiono sylwetkę pojazdu. Autorami projektu plastycznego byli Zbigniew Wattson i Zygmunt Grochowski, a konstruktorem prowadzącym inż. Stanisław Łukaszewicz. Rozstaw osi zwiększono do 2500 mm. Tylna oś została zawieszona na wzdłużnych resorach piórowych pochodzących z Fiata 125p. W nadwoziu typu hatchback drzwi boczne zawieszono na słupkach przednich, a tylne trzecie drzwi na wzmocnionej krawędzi dachu. Została powiększona powierzchnia szyb bocznych przez obniżenie ich dolnej krawędzi i wydłużenie okna tylnego. Podjęcie produkcji wiązało się z wykonaniem zbyt wielu nowych tłoczników. Była to ostatnia praca związana z rozwojem konstrukcji Syreny. Model 105 F nie został wdrożony do produkcji.