Veislan stendur enn – en

1. Veislan stendur enn – en Fundur Viðskiptaráðs 13. september 2005 Sigurjón Þ. ÁrnasonBankastjóri Landsbankans

2. Íslandsvélin er enn á fullu stími • Hagvöxtur hefur verið að meðaltali 3,5%, samanborið við 2,7% í OECD löndunum síðastliðin 10 ár • Kaupmáttur almennings hefur aukist um 45% á sama tíma • Skattar hafa lækkað og munu lækka enn frekar á næstu 3 árum • Atvinnuleysi er í lágmarki nálægt 2% • Á sama tíma hefur orðið bylting í fjármögnun íbúðahúsnæðis. • Lánsfjárskömmtun hefur verið aflétt • Meðalvextir húsnæðislána hafa lækkað um þriðjung á 10 árum • Íslensk fyrirtæki og fjárfestar eru í mikilli útrás • Söluhagnaður vegna sölu ríkiseigna bíður í Seðlabankanum

3. Íslandsvélin – hvað sögðu mælarnir í mars Vörumarkaður Vinnumarkaður Skuldabréfamarkaður Hlutabréfamarkaður Fasteignamarkaður Gjaldeyrismarkaður Eins og ég sagði í mars er þenslan nú óhefðbundin að því leyti að hún á rætur sínar í fasteigna- og gjaldeyrismarkaði. Ekki hefðbundin þensla á vinnu- og vörumarkaði. Drifkraftur þenslunnar getur þó breyst mjög hratt.

4. Hvað hefur breyst? Krónan sterkri en ég átti von á Viðskiptahalli sem % af landsframleiðslu • Flytur eftirspurnina úr landi og þrengir að atvinnulífinu. • Veldur þar með viðskiptahalla og ytra ójafnvægi í þjóðarbúskapnum • Styrkur krónunnar er sérstaklega athyglisverður í ljósi þess að ríkissjóður áformar að kaupa samtals keypt 16 ma.kr. meiri gjaldeyri á millibankamarkaði en til stóð í upphafi árs • Erlendir fjárfestar hafa komið auga á högnunar-möguleika og eru orðnir stórir áhrifavaldar á gjaldeyris- og skuldabréfamarkaði • Hafa gefið út skuldabréf í íslenskum krónum fyrir um 30 ma.kr. • Til samanburðar nam innflæði vegna stóriðju-uppbyggingar 17 mö.kr. á síðasta ári og 35 mö.kr. í ár • Kaupendur skuldabréfanna vilja hávaxtabréf með traustum útgefendum og virðast ekki hræðast gengisáhættu • Útgefendur skuldabréfanna hagnast á „of lágu“ skuldaraálagi. Fá lægri vexti en íslenska ríkið • Erlendir aðilar hafa komið með nýja vídd inn á innlendan gjaldeyrismarkaði sem gæti aukið sveiflur á markaðnum og eykur flækjustig peningastefnunnar Gengisvísitala krónunnarjanúar til september 2005

5. Hvað hefur breyst?Hærri stýrivextir, lægri markaðsvextir Metinn eingreiðsluferill óverðtr. ríkisskuldabréfa • Markaðsvextir hafa lækkað, þótt stýrivextir hafi verið hækkaðir 2x um samtals 0,75 % • Dregur úr aðhaldssemi peningastefnunnar og sýnir í hnotskurn þá erfiðleika sem Seðlabankinn stendur frammi fyrir • Yfirlýsingar ÍLS um að sjóðurinn leiti allra leiða til að lækka sína vexti enn frekar eru ekki til þess fallnar að hafa æskileg áhrif á væntingar • Fasteignaeigendur sem trúa því að vextir muni lækka enn frekar munu reyna eðlilega að fá hærra verð fyrir íbúðir sínar

6. Hvað hefur breyst?Áframhaldandi hækkanir á hlutabréfum • Úrvalsvísitalan hefur hækkað um rúmlega 21% síðan í mars • Mikið hefur gerst hjá einstökum félögum og markaðssvæði þeirra hefur stækkað • Landsbankinn hefur keypt verðbréfafyrirtæki í París • KB hefur keypt banka í Bretlandi • Össur hefur keypt bandarískt stuðningstækjafyrirtæki og er í viðræðum um kaup á evrópsku • Marel hefur keypt fyrirtæki í Singapúr • Actavis hefur keypt lyfjaframleiðanda í USA og lyfjadreifingarfyrirtæki í Búlgaríu • Hagnaður hlutafélaga er að aukast mikið. Afkoma hefur verið í takt eða yfir væntingum • Verðlagning nær allra hlutabréfa sem Greiningardeild Landsbankans fylgist með er yfir verðmati. • Verðmöt eru og eiga að vera íhaldssöm og greinendur sjá útrásina ekki fyrir • Það sem skiptir máli er hvernig fyrirtækjunum tekst til með að vinna úr þeim kaupum sem þau hafa ráðist í

7. Hvað hefur breyst?Ró að færast yfir fasteignamarkað Hækkanir fasteignaverðs 2000-2005 • Hægt hefur á hækkun húsnæðisverðs • Útlánavöxtur er enn mikill • Opinbera húsnæðiskerfið er í endurskoðun, enda hafa stjórnvöld þegar náð þeim markmiðum sem lagt var upp með í stjórnarsáttmálanum • Áhrif fasteignalánabyltingarinnar eru gríðarleg og meiri en menn óraði fyrir bæði á einkaneyslu og fyrir vinnumarkað • Í raun er merkilegt að þetta hefur ekki haft umtalsverð áhrif á ákvarðanir í ríkisfjármálum, en opnum vinnumarkaðarins hefur hjálpað mikið og létt undir með hagstjórninni • Fyrirhuguð tímasetning á ráðstöfun á söluandvirði Símans 2007-2012 er einnig skynsamleg Hækkanir fasteignaverðs 2001-2005, 12 mán. br %

8. Hvað hefur breyst?Vaxandi þensla á vinnumarkaði Atvinnuleysi og verðbólga 1991-2005 • Opnunarákvæði almennra kjarasamninga koma til skoðunar í nóvember • Flest bendir til opnunar • Skortur á vinnuafli að koma í ljós • Skuldir heimilanna halda áfram að vaxa • Höfum ekki áður náð að hemja verðbólgu með atvinnuleysi undir 2% • Höfum reyndar aldrei reynt það áður með Seðlabankann á verðbólgumarkmiði • Ástandið farið að líkjast hefðbundinni þenslu

9. Hvað hefur breyst?43 mö.kr. ráðstafað í opinberar framkvæmdir 2007 - 2012 Ráðstöfun á söluandvirði Símans í opinberar framkvæmdir, m.kr 2005 - 2012 • Framkvæmdirnar eru líklegar til að koma í veg fyrir þá stöðnun/niðursveiflu sem flestir hafa gert ráð fyrir á árunum 2007-2008 • Viðskiptahallinn mun ekki lokast með sama hætti og sama hraða og við höfðum áður áætlað Spurningin er: • Þolir Íslandsvélin að vera áfram á hæstu stillingu, án þess að fá hvíld?

10. Hvað segja mælarnir ? Vörumarkaður Vinnumarkaður Skuldabréfamarkaður Hlutabréfamarkaður Fasteignamarkaður Gjaldeyrismarkaður

11. Er þetta eilífðarvél ? Er engin hætta á hökti ? • Flestir spekingar eru sammála um að eitthvað verði undan að láta • Útlánavöxtur er meiri en samrýmist jafnvægi • Eignaverð hefur hækkað umfram það sem breytingar á fasteignalánakerfinu geta réttlætt einar og sér • Gengi krónunnar er hærra en útflutnings- og samkeppnisgreinarnar geta þolað til lengdar • En hvað lætur undan ? • Greiningardeild Landsbankans spáir því að krónan gefi eftir á næsta ári og komi af stað verðbólguskoti sem nái hámarki í 7% • Í spá sinni í júní taldi Seðlabankinn nærri 90% líkur á því að verðbólga verði yfir 2,5% verðbólgu um mitt ár 2007. Þegar spáin var gerð voru stýrivextir samt 9%. Það er ekki gengislækkun sem veldur verðbólgu í spá SÍ, heldur þensla á vinnumarkaði og vörumarkaði • Óvissa vegna erlendra aðila

12. Vélin gengur of hratt .... • Í ljósi þess að flestir spekingar spá verðbólguskoti er eðlilegt að þær raddir heyrist æ oftar að rétt sé að „hleypa verðbólgunni í gegn“ • Núverandi raungengisstig sé skaðlegt til lengdar og hættan á brotlendingu sé of mikil að óbreyttu • Er sú hagstjórn sem hér er stunduð hagkvæmasta fyrirkomulagið? • Þolir hagkerfið svona mikið álag? • Hentar verðbólgumarkmið við núverandi aðstæður? • Mikilvægt að svara þeirri spurningu hvort sú hagstjórn sem hér er stunduð sé hagkvæmasta fyrirkomulagið. • Það er svo mikið undir • Seðlabankinn getur ekki staðið einn á vaktinni á meðan allir aðrir hella olíu á eldinn. Hættan á að vélin bræði úr sér hlýtur að aukast