Diller için Avrupa Ortak Başvuru Çerçevesi

1. Diller için Avrupa Ortak BaşvuruÇerçevesi John O’Dwyer, Bilkent University

2. 1 Ben bugün sizlere Türkiye’nin 1949’dan bu yana üyesi olduğu Avrupa Konseyitarafından desteklenen bir girişim olan “Diller için Avrupa Ortak Başvuru Çerçevesi” (CEFR) hakkında bir konuşma yapacağım. CEFR’inson 15 yıldır yabancı dil öğrenme dünyasında çok önemli bir yeri olmuştur. CEFR dil uzmanlarınca dil öğretmenleri, dil öğreten ve sınav yapan kurumlar için hazırlanmış olan dilde yetkinliği tanımlamayı amaçlayan bir metindir. Şu anda CEFR 40’a yakın sayıda dili kapsamaktadır ve bu dillerden biri de Türkçedir.

3. 2 • Konuşmamda şu konular yer alacak: • Dil öğreniminde dil becerilerinin önemi • Dil öğrenme profilleri • CEFR kullanarak dil öğrenenlerin profilinin çıkarılması • Dil becerilerinin düzeyinin belirlenmesi • Dil kullanımında beceriye göre performansın tanımlanması

4. 3 Ama bundan önce size biraz futboldan söz etmek istiyorum. Futboldan söz etmek için Türkiye’de futbolun merkezi olan İstanbul’dan daha iyi bir yer olabilir miydi? Merak etmeyin, futboldan söz etmemin nedeni İrlanda kökenli olmam ve birkaç hafta önce İrlanda’nın Türkiye karşısında maç kaybetmesi değil!

5. 4 Size önce futbol kurallarını göstermek istiyorum. Bu küçük kitap bize futbolun nasıl oynanacağını, iyi oynamak için neler yapmamız gerektiğini, oyunun kurallarının neler olduğunu, diğer takımdan bir futbolcu ile karşı karşıya kalınınca bilmemiz gerekenleri, uyulması gereken kuralları, karşı takımdan bir oyuncu futbol sahasında saldırgan davrandığında nasıl davranmamız gerektiğini, hakemle nasıl konuşulacağını, oyunda ne zaman durmak gerektiğini ve birçok başka önemli kuralı anlatmaktadır. Bu kitap tüm bunları açıklamaktadır. Bu kitapta yazanların tümünü yaptığımız zaman başarılı oyuncular oluruz.

6. 5 Bununla beraber esas soru şudur: Bu kitabı okursak iyi futbolcu olabilir miyiz? Bu şehirdeki meşhur takımlardan birinde oynar hale gelebilir miyiz? Yanıt tabi ki HAYIR olacaktır! Neden? Çünkü bir konu hakkında okumak, kuralları öğrenmek ve biliyor olmak bunları uygulayabilmekten farklı şeylerdir.

7. 6 Neden kuralları bilmek bizi iyi bir futbolcu yapmaya yeterli olmaz? Çünkü futbol oynamak bir BECERİ işidir. Bunu çalışma sahasında uygulamamız gerekir; idmanda top atmamız, futbol sahasında karşılaşacağımız durumlara benzer durumlarda deneyim edinmemiz gerekir.

8. 7 Eğer bu kitabı yanımızda sahaya götürürsek, onun bize en ufak bir yardımı dahi dokunmayacaktır. Köşe atışı ve gol atışı yapmayı, top sürmeyi, pas vermeyi, topu ortalamayı ve defans yapmayı becerebilmemiz gerekir. Bunlar ancak sahada, top ayağımızda iken geliştirebileceğimiz becerilerdir. Kuralların yazılı olduğu bir kitap bize sadece o konuda düşünmeye yardımcı olur. Belki ideal futbolcuyla kıyasla nasıl bir futbolcu olduğumuzu düşünmemizi de sağlayabilir. Ama kurallar iyi bir futbolcu olmak için gerekli pratik becerileri veremez.

9. 8 Şimdi bir süreliğine futbolu bir yana bırakalım, ama sonra futbola yine döneceğim. Şimdi dil öğrenmekten söz etmek istiyorum - bu herhangi bir dil olabilir. Burada bir İngilizce dilbilgisi kitabı ve bir tane de İrlanda dili, Keltçe dilbilgisi kitabı var. Biliyorum, bunun gibi kitaplar şu anda burada olanlara tanıdık gelecek;çünkü bunlar ister Türkçe, Arapça, Fransızca veya dünyanın herhangi bir başka dilinde olsunçok yaygın olarak kullanılan kitaplar.

10. 9 Bu kitaplara dalıp herhangi bir cümleyi doğru olarak nasıl kurulacağını, bir kelimenin nasıl söyleneceğini, o kelimenin ne zaman kullanılacağını, nasıl soru sorulacağını ve benzeri bilgileri öğrenebiliriz. Bu kitaplar özet bilgi olarak çok yararlıdır ve dil öğrenmemiz için temel bilgi desteğini sağlar. Ama her ne kadar yararlıysa da sadece dilbilgisi kurallarını çalışmak, uygulamada dili kullanabilmemizi garanti edemez.

11. 10 Dil kullanımı futbol gibi bir beceridir, kullanılacağı ortama uygun uygulama yapılmalıdır. Eğer iletişim amacıyla bir dili kullanabilmek istiyorsak, o ortamda uygulama yapmak gereklidir. Dilin 4 farklı beceri alanı vardır: okumak, yazmak, konuşmak ve duyduğunu anlamak. Örneğin konuşmanın birçok yönü vardır. O anda cümleleri biraraya getirebilmemiz, karşımızdaki ile iletişim kurabilmemiz, söylemek istediğimiz şeyi o anda bulunduğumuz duruma uygun biçimde ifade edebilmemiz ve konuşmamızda doğru nezaket düzeyini kullanabilmemiz vb. gereklidir. Dolayısıyla pratik uygulama yapmadan, başkaları ile konuşmadan ve bir dili konuşmanın farklı boyutlarını işin içine katmadan hiçbir zaman bir dili kullanmayı öğrenemeyiz.

12. 11 Bu pratik uygulama sınıfta doğru yöntemler kullanılarak verilebilir veya şanslı öğrenciler kendi ortamında konuşma pratiği yapmak için o dilin kullanıldığı ülkeye gidebilirler. Aynı şey okuma, yazma ve duyduğunu anlama için de söylenebilir. Bu becerileri pratik ederek uygulamalı dil sanatında usta olabilirler.

13. 12 Bu demek değildir ki herkes her 4 beceri alanında yeterli olabilir (okuma, yazma, konuşma ve duyduğunu anlama). Dil öğrenen bazı kişiler doğal olarak konuşma ve okumayı, örneğin dinleme ve yazmadan daha kolay bulabilirler. Veya bu becerilerden biri kişinin dili öğrenme nedenlerine göre özellikle gerekli olabilir, dolayısıyla bu becerileri öğrenmeye daha sıkı sarılırlar. Diğer bir deyişle dil öğrenenlerin farklı profilleri olabilir, işte “Diller için Avrupa Ortak Başvuru Çerçevesi” (CEFR) burada önem kazanmaktadır.

14. 13 “Diller için Avrupa Ortak Başvuru Çerçevesi” (CEFR) dil öğrenen kişinin yeterliliğini ve dil becerilerinde ayrıntılı profillerini gösterir. Dil öğrenenlerin bazısı konuşmada bazısı yazmada daha yetkin olabilir. Bu çerçeve metni şimdi daha ayrıntılı olarak açıklanacaktır.

15. 14 Burada iki öğrenci örneği görüyoruz; A ve B öğrencisi. Onlara 4 beceri alanında test verilmiştir. Toplam sınav notları aynıdır (10). Ama beceri profilleri çok farklıdır. Bu dil öğrenimi açısından çok önemlidir, insanların farklı beceri düzeyleri vardır. Bu Türkçe’de de aynıdır,A öğrencisi gibi bazısı iyi konuşabilir ama iyi yazamaz. Bazısı B öğrencisi gibi yazmada ve duyduğunu anlamada daha iyidir. Genel bir testte toplam notları 10 olabilir ama gerçekte profilleri farklıdır. Bu işverenler veya öğretmenler için önemli bir bilgidir. Öğrenci açısından da önemlidir, bu bilgiyle zayıf oldukları becerileri farkına varıp geliştirebilirler.Futbolda da durum benzerdir; bazı oyuncular savunmada, bazısı atakta, bazıları da serbest vuruşta iyidir.

16. 15 Şu ana kadar dilbilgisi kitaplarının öğrencilerin dil becerini uygulamalarına yardımcı olmadığını gördük. Şimdi futbol benzetmesine bir kez daha tekrar geri döneceğim. Futbolda farklı ligler bulunmaktadır. Bazı takımlar birinci/üst ligdedir, bazıları da alt liglerdedirler. Üst ligde oynayanlarla alt ligde oynayanlar arasında niteliksel bir ayrım yaparız.

17. 16 Üst liglerde oynayanların daha becerikli, alt liglerde oynayanların daha az becerikliolmalarını bekleriz. Gerçi bazen takımlar kendilerinden beklenmeyecekbirperformansgösterebilirler. Alt ligde 2-2’lik bir sonuç, üst ligdeki 2-2’lik bir sonuçla aynı değerde değildir.

18. 17 “Diller için Avrupa Ortak Başvuru Çerçevesi” (CEFR) tarafından tanımlandığı şekilde dil için de durum aynıdır. Bu çerçeve A en düşük ve C en yüksek lig olmak üzere dil liglerini harflerle tanımlamaktadır. Aynı zamanda 4 beceri alanında da düzeyleri tanımlamıştır.

19. 18 • Daha önce belirttiğim gibi şu şekilde profiller elde etmek mümkündür. CEFR’de her harf farklı bir beceri düzeyini ifade etmektedir. ‘A’ genellikle başlangıç düzeyini, ‘C’ ise en yüksek düzeyi, neredeyse anadili düzeyini ifade etmektedir. ‘B2’ Üst-orta düzeyi gösterir ki örneğin İngilizce eğitim yapan bir üniversiteye girmek için bilinmesi gereken en düşük düzey budur.

20. 19 Aöğrencisinin profili en düşük beceri alanının duyduğunu anlama olduğunu göstermektedir. Bununla beraber okumada daha iyi olduğu görülmektedir. Bu, benim kendi üniversitemde yeni öğrencilere sınav yaptığımda sıklıkla karşılaştığım bir durum. Beceri düzeyleri arasında büyük bir fark olabiliyor. Böğrencisinin tüm becerilerde genel düzeyi daha yüksek. B öğrencisi B1 düzeyinde, Aöğrencisi ortalama düzeyine göre A2 düzeyinde olmalı. Ama örnekte de görebileceğiniz üzere profiller birbirinde çok farklı olabiliyor. Bu nedenle profil bize öğrencinin her 4 alanda ne kadar yetkin olduğunu göstermekte ve işverenler açısından belli mesleklere uygun olup olmayacaklarını söylemektedir.

21. 20 • Avrupa Dil Portföyü’nün esası budur, bu dil pasaportunun bir bölümüdür ve bize öğrencinin profilini vermektedir. Öğrenciler kendilerini bildikleri her dilde sınayabilirler. Düzeyleri pasaportlarına işlenir. Dil portföyünün bir başka bölümü ise yaptıkları ödevlerden örnekler içerir. Bu portföy öğrencinin birden çok dildeki düzeyini gösteren bir kıstas olarak kullanılabilir. Pasaport veya portföyde sadece tek bir şablon yoktur. Her ülke veya kurum kendi şablonunu geliştirerek Avrupa Konseyine kabul için sunabilir. Nitekim Türkiye’de şimdiye kadar birçok örnek geliştirilmiştir.

22. 21 CEFR hakkında önemli bir soru şu olabilir: Belli bir öğrencinin farklı düzeylerini nasıl ölçebiliriz? Dil bir beceri olduğundan beceriyi uygulama …‘Yapabiliyor’ kıstası olarak tanımlanır.

23. 22 Eğer bu kıstasları futbol için uyguluyor olsaydık örneğin şöyle bir sonuç elde edebilirdik: • Topa kafayla vurabiliyor Hayır • Köşe atışı yapabiliyor Hayır • Pas verebiliyor Evet • Serbest atış yapabiliyor Hayır • Rakip oyuncuyu durdurabiliyor Hayır • Güçlü top atışı yapabiliyor Evet Bu,oyuncunun beceri profilini verir; bu kişininbaşlangıç seviyesinde olup bazı becerilerinineksik olduğu anlaşılmaktadır. Köşe atışı, serbest atış vb. yapamamaktadır.

24. 23 CEFR aynı değerlendirmeyi dil için yapmaktadır. Örneğin bir öğrenci şunların bazılarını yapabiliyordur, o zaman bunlar öğrencinin düzeyini göstermektedir. Bu örnek aslında basitleştirilmiş bir örnek, gerçek konuşma becerisi ve diğer becerilerin değerlendirilmesinde her düzeyde çok daha fazla …‘Yapabiliyor’ yorumu var.

25. 24 Aynıdeğerlendirmeyöntemidiğer becerialanlarına da uygulanabilir. Örneğinbukişiözgeçmişinebildiğidillerdebulunduğu düzeyleri kaydetmiştir. Bu dilpasaportuna, dilportföyününbirbölümündeyazılanlarabenzemektedir. Yazılanların doğruluğuyapılmış ödev örnekleriyle veya bağımsızbirdeğerlendirmeile onaylanabilir.

26. Konuyu tekrar gözden geçirecek olursak 25 • Dilbilgisi kitapları dil öğrenebilmemiz için yeterli değildir. Dil öğrenenlerin bir dili kullanabilmeleri için o dilde iletişim kurmaları gereklidir. • Dil öğrenenler her bir iletişim becerisi alanında farklı düzeyde yetkin olabilirler (okuma, yazma, konuşma ve duyduğunu anlama). • CEFR pratiğe yönelik dil becerilerine odaklanmıştır, dolayısıyla bize öğrencinin bir dili iletişim için kullanmadaki yetkinliği hakkında net bir fikir verir. • CEFR …‘Yapabiliyor’ değerlendirmesini kullanarak öğrencilerin her bir dil beceri alanındaki farklı yetkinlik düzeyleri hakkında belli bir doğrulukta özet bilgi verir. • CEFR bir kişinin farklı dillerdeki becerilerinikıyaslama imkanı sağlar.

27. CEFR’inönemi 26 • CEFR tüm diller için beceri açısından öğrencilerin ulaşabileceği ortak kıstas düzeyi saptamamıza yardımcı olmaktadır. Bu düzey Türkçe, İngilizce, Almanca ve İngilizce ile yaklaşık 40 farklı dile uygulanabilmektedir. • CEFR, Avrupa Dil Portföyü ile öğrencilerin yabancı bir dilde neleri yapmayı becerebildikleri hakkında net bir fikir edinmelerini sağlamaktadır. • CEFR bir kursun sonunda öğretmenlere … ‘Yapabiliyor’ değerlendirmesi kullanarak iletişim becerileri açısından değerlendirme yapabilmeleri için pratik rehber sağlar. • CEFR işverenlerin, çalışanlarının dil becerisi profilini anlamalarını sağlar. • CEFR dil testi ve değerlendirme şablonu hazırlayanların bir kişinin dildeki bilgisini değerlendirmede iletişim becerilerine yoğunlaşmalarını ve farklı beceri düzeylerini ayırt etmelerini sağlar.

28. 27 CEFR’nin dil eğitimi üzerindeki olası etkileri: (1) CEFR’nin dil eğitimini öngördüğü şekilde iletişim becerilerine önem vererek okullarımız ve üniversitelerimizde dil eğitimini uygulayabilmenin gerekleri şunlardır: • Okullar sadece dilbilgisi kurallarını öğretmeye odaklanmaktan uzaklaşmalıdır. Biz öğrencilerin yabancı bir dille iletişim kurabilmelerini istiyoruz. • Okullardaki dil eğitimi dil becerilerini geliştirmeye odaklanmalıdır. Dil iletişim amaçlı öğretilmelidir. • Dil öğretmenleri dili iletişim becerisi olarak öğretebilmek için gerekli olan yöntemleri öğrenmek üzere eğitilmelidir. Bu TEPAV/British Council (İngiliz Kültür Heyeti) Okullarda Dil Eğitimi Raporunun da sonuçlarınden biridir.

29. 28 CEFR’nin dil eğitimi üzerindeki olası etkileri: (2) • Dil öğretmenlerinin öğrettikleri yabancı dilde iyi iletişim becerilerine sahip olmaları ve CEFR sistemi kullanılarak onların da düzeylerinin belirlenmesi gereklidir. • Öğrencilerin 4 beceri alanında kendi durumlarının farkına varabilmeleri için Avrupa Dil Portföyü daha yaygın olarak kullanılmalıdır. • Dil kullanımının değerlendirilebilmesi için mevcut testlerin CEFR kıstaslarına uygun bir şekilde kullanılması gerekmektedi. Böylece öğrencilerin kendileri; öğretmenler ve işverenler onların uluslararası kabul gören düzeye göre nerede olduklarını anlayabilir. • Ulusal yabancı dil sınavı sonuçları CEFR sistemine göre verilmelidir. Bu ilkokul ve lise sınavlarıyla üniversite sınavlarında kullanılabilir. Beceri profili ihtiyaca göre değişkenlik gösterebilir (ör. turizm, genel akademik hedefler, mühendislik vb.). • Ikinci veya yabancı dil öğrenimi üniversite giriş sınavında yer alabilir. Sınav sonuçları birden fazla becerinin değerlendirildiği CEFR kıstasları kullanılarak verilebilir.

30. 29 Birdilbilen, birkişi; ikidilbilen, ikikişidir! Türkçeatasözü

31. 30 Teşekkürler