Mustafa Akgül Bilkent Ü./INETD/LKD akgul.web.tr/yazilar/ akgul@bilkent.tr

1. İnternet, Bilgi Toplumu ve Türkiye • Mustafa Akgül • Bilkent Ü./INETD/LKD • akgul.web.tr/yazilar/ akgul@bilkent.edu.tr

2. Özet • İnterneti Nasıl Algılamalı ? • Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumu • Yatay Sektör Olarak Bilişim • Dikey Sektör olarak Bilişim • Katılım, Demokrasi ve İnternet • İndeksler ve Türkiye 15/05/2007 Bursa Uludag Bilişim Toplulugu 2

3. İnternet’in tarihçesi • 1950-1960’larda hayal edildi • 1969-70 lab’te başladı • 1983 saha deneyleri (NSF, Junet, Janet) • 1990’lar wais, Gopher, web • 1993 Mosaic, NCSA • 1995 Java, ticarileşme • 2000 dot.com balonu,... internet2,. web2

4. İnternet Nedir ? • Bilim adamları için başladı • E-kütüphane olarak öne çıktı • Etkileşim, zaman ve mekanın önemi azaldı • Bireysel gelişim olanakları artı • Matbaa, gazete, radyo, tv • Eglence ortamı, reklam ortamı ticaret ortamı • Web 2.0 – kullanici icerigi – sosyal aglar • Web 3.0 - sematic web, akıllı araclar • Acik-kaynak ve yansimalari

5. İnterneti Nasıl Algılamalı? • Ağların Ağı: 1.3+ milyar insan, 540 M makina, 158/64M web, (800K SSL), 153M alan adı, 100M video, 60M blog, 100 milyar sayfa • Kütüphane, gazete, hastane, iş yeri, eglence, ... : kalıba sığmaz: yaşamın yansısı • Etkileşim, zaman ve mekanın etkisi azalıyor • Birey öne çıkıyor: üretici ve tüketici • Rakipler işbirligi yapıyor: rekabirlik, prosumer 5

6. İnterneti Nasıl Algılamalı-II • Sanayi devrimi: kol gücünün çoklanması Bilgi Devrimi: beyin gücünün çoklanması • Bilgi/enformasyonun: üretilmesi, saklanması, işlenmesi, yayılması • Bireysel gelişmenin önü açılıyor • Etkileşim!, dağıtık küçük grupların gücü • Katılım, saydamlık ortamı • Hiyerarsik yapilar yikiliyor 6

7. Bilgi Ekonomisi ve Toplumu • Information soc., knowledge, knowledge based, knowledge driven, knowledge econ • Bilgi üretim faktörü, zenginlik kaynağı • Bilgi: bilimsel, teknoloji, ar-ge, patent, know how, inovasyon, örtük (tacit), enformasyon • Bilgi işcisi: beyin işcileri, araştırmacı, eğitimli insanlar 7

8. Bilgi Ekonomisi/Toplumu-II • Bilgiye erişebilen, kullanan, işleyen ve Bilgi Üreten! • Emek ve dogal kaynak yogundan: Bilgi yogun ekonomi ve topluma geçiş • Kültür : bagımsız, sorgulayan, yaratıcı, girişimci bireyler • Kurumlar ve Ortam gerekir • Bilgi'nin özel konumu (açlık, DEC!) 8

9. Bilgi Ekonomisi: Tekstil örneği • Pamuk’a gen düzeyinde müdahele • Üretim düzeyi: toprak, sulama • Kumaşa nanoteknoloji ... • Kumaşın tasarımı • Markalaşmak • Moda, tasarım (zara ) • Pazarlama, dağıtım, üretim

10. Bilgi Eko./Toplumu İndexleri • Pek çok göstergenin ağırlıklı ortalaması • Ar-ge GDP, ar-ge calışanı, patent, yayın, • Eğitim seviyesi, üniversite, lise bitirme oranı, gazete, kitap sayısı, • Telefon, TV, Radyo, Kablo, fax • Bilgisayar, internet yaygınlık, derinlik • Özgürlükler, örgütlenme; • kurumsal yapı (girişim, buluş, ar-ge, inov.) 10

11. E-avrupa • Web .eu de çıktı, 94'te hızlı başladılar • !97 girdik dediler, 98'te sayısal uçurum • 99'da e-avrupa “en dinamik ve rekabetçi” • 2002'de biten eylem p, “herkes için bilgi T” • 2001'de, e-avrupa+, e2005 • İ2010: growth and inclusion • ABD, jp ve korenin gerisindeler 11

12. E-avrupa II • Ucuz, hizli, güvenli internet - Okullarin internete baglanasi 2002 sonu -Arastirnacilara hizli internet • İnsan kaynaklarina yatirim: - tum toplumun bt okuryazari olmasi , internet kullanimini tesvik - e-ticareti - e-devlet, özürlüler, saglik, ulasim

13. Bilişim ... • Bilgisayarlar her yerde: gömülü, cep, masa, süper, santral, ... • Üretim aracı • Kişisel/kurumsal verimlilik aracı • Kişisel haberleşme, gelişme, eğlence, kültür aracı • Yeni ilaç, malzeme, oto, uçak, güvenlik, bilim • Elektrik gibi temel • Bilgi sistemi kurmak zordur, ekip işi, insanı ikna • Süreçtir, iş birliği ister

14. Yatay Sektör Olarak Bilişim • İnternet ve Bilgisayar: “Her eve lazım!” • Elektrik ve Telefon gibi! (sorgulamayın!) • Verimlilik aracı: OECD doğruladı (Arrow) • Tarım, KOBI, turizm, için gerekli • Bilişim'in, işletme/iş nosyonları gerekli • Mühendislik, inovasyon, ar-ge, pazarlama • e-ticaret, e-pazaryerleri • Bilgiye erişim yurttaşlık hk. Sayısal böl.

15. Dikey Sektör Olarak Bilişim • Kendi içinde: yazılım, gömülü, Call center • Elektronik, Telekom ile bütün - ICT • Telekom -Media-eğlence – Internet yakın. • Yatırım göreceli düşük: egitim gerek • İhracat: yazılım, hizmet, müteathitlik • İnsan gücü planlaması: meslek (lise, YO, U) • Üniversiteleri yeniden yapılandırmak gerek 15

16. Bilişim, Verimlik, tetikleyicilik • Arrow'un itirazi çözüldü • İ2010: %5 GDP --> 25% büyümeyi tetik. • Verimligin %40'ı sağlıyor, ABD'de %60 • Bilişim ar-ge 1/3 (.us, .jp, .kr), 1/5 .eu • Değişimi yönetmek zor, başarısızlık var • Elektrik motorlarında geçikme İ 16

17. Bilişim Sektörü için: • Yatay rolu çok önemli • Yatay için de gelişmesi gerekir • Tutarlı politikalar gerekli-sistem yaklaşımı • Bilişim-internet olmazsa olmaz koşuldur • Ama, Tek başına yetmez: tutarlı ulusal ... • Kendi özel konumuza uygun politikalar gerekli: açık kaynak gibi 17

18. Katılım, Demokrasi ve İnternet • Anti-global hareket interneti çok etkin ... • Dağıtık, küçük gruplar haberleşme ... • Bilgilenme, alternatif oluşturma, karar ... • Kitleleri harekete geçirme (ventura, dean) • Yolsuzlugu önleme, yönetime katılma ... • Strateji oluşturma, yayma ve ikna ... • “Long Tail !” - herkese erişim!! 18

19. E-democracy • Extremedemocracy.com • E-democracy.org • Akgul.bilkent.edu.tr • Berkman center, harvard law school • Oxford Internet Instıtute oii.oxford.ca.uk? • Cambridge, berkeley, harvard berkman İnternet, Bilişim ve Bilgi Toplumu 19

20. E-türkiye, e-devlet • Ülkenin yeniden yapılanması: e-türkiye • Devletin yeniden yapılanması: e-devlet • E-devlet, e-türkiye için öncü güç • Bilgisayarlaşma, internet olmazsa olmaz! • Ama, felsefe, insan, organizasyon önemlidir • Bu bir süreçtir • Bilgi toplumu bir tercih meselesi değildir! 20

21. Sansür yasası! • 8 konu: cocuk, porno, kumar,saglik intihar, ilac, müstehcen, Atatürk • Erişimi engelleme • Sansür dairesi: 93 • Kimlik bilgisi • Kurumsal kullanıcılar • Cevap hakkı • İzleme, ipv6, standart, tckimlik

22. Sansur II • Zor konular • Uluslarasi yapilar eksik, teknoloji kaygan • Yasaklamak cozum degil, • Yasaklamak adaletsizlik: kitap-kutuphane • Nesne yasaklamak mumkun • Okullar, kamuya acik yerler • Yurttas karar vermeliş “temiz internet” ! • Youtube, ifade ozgurlugu

23. Son Bir kaç söz • Bilişim ve İnternet tercih meselesi değil • Bilgi Toplumu hedefi doğru hedef • Sistemik ve uyumlu politikalar gerekli • Açık kaynak öncelikli, ama tek değil • Katılımcı, saydam, Demokratik yapılar • Kendi somut planlarımızı biz geliştirmeliyiz • Tek başına bilişim değil, ama bilişim şart 23

24. e-ogrenme ... • işin başındayız • zenginleştirici • bir camia var • olanaklar çok • moodle • virtual classroom • atutor 24

25. Türkiye Ne durumda ? • Dünya ortalaması civarında • AB aday ülkelerin sonunda • 40/55, 50/110 • E-devlet hizmet türü/kalitesinde iyi, yaygınlıkta, • %27, 20M, %70 hic, %22 duymamis • 152+700M alan adı, 2,5 M bilgisayar • 9M Blog/web, 26 MSN • 4.6 M ADSL, 50K Kablo,

26. İndeskler ve Türkiye • 96-97 50/55 • İnsani gelişme: 82-96 / 196 • Digital opportinity (05): 1 dk, 2, iceland, 3.se, 4 uk, 5 no, 6, nl, 7, ch, 8 fi, 9, lu, 10 de, 11, estonya, 12slovenya, 16 fr, 22 cy, 26 gr, 31 ro, 32 tr 33 ru (Avrupa) • Dünya: 58 tr, 60 rs, 53 ro, 9 nl, 7 us, us 21,3 dk, 2 jp, 1 kr • Economist 07 e-readiness: 1 dj, 2, us-se, 4 hk, 5ch, 6 sgş 7 uk, 8nl,9 australya, 10 fi, 11 au, 12no, 13 ca, 14 nz, 16 kr, 30 sili, 42 tr, 43 br,44 ar, 45 ro, 48 bg • İnnovation: 46 bg, 53 br, 58 tr, 60 urdun, 54 cin, • Broadband indeks. itif.org (07), 1 kr, 2 jp, 3 iceland, 4 fi, 5 nl, 6 se, 7fr, 8dk,9 no, 10 ca, 12 us, 24 pl, 27 gr, 29 mx, 30 tr • Global competition index: (07) 59 tr, 1 ch, 2 fi, 3 se, 4 dk, 5 sg, 6 us, 7 jp, 8 de, 9 nl, 1o uk, 12 no, 26 ma, 66 br

27. İndeksler II • UN e-goverment readiness 2008: • 1 se (.9157), 2 dk, 3 no, 4 us, 5, nl, 6 kr(.8317)ş 7 a, 8 australya, 9 fr, 10 uk (.7703), 11 jp, 12ch, 13 estonya (.7600), 14 lu, 15 fi, 17 il, 19 ir, 20 es (.7228), 35 cr, 44 gr, 45 br (.5679), 50 urdun, 70 saudı (.4935), 76 (.4834)ş 182 chad (

28. Ne için kullanırlar? • E-Mail ve mesajlaşma rakamsal olarak en yüksek sebep • Site trafiklerinden: • Eğlenceli içerik • Oyun • Müzik • İş / İhtiyaçlar • Bankacılık • Haber • Alışveriş • Araştırma • Diğer içerikler

29. Bazı rakamlar!! • Türkiye’de Online Alışveriş Pazarı – 1 milyar $ • ADSL Abone sayısı – 4.6M • Türkiye’nin aylık toplam sayfa gösterimi – 12 milyar adet • Reklam alanı olarak değerlenen sayfa oranı - % 6 • Bir kullanıcının günlük ortalama sayfa ziyareti – 30 • Trafiğin Yurtdışı sitelerde oluşan kısmı - % 40 • Güney Kore’de İnternet penetrasyonu - % 80

30. Alan Adı Kendi Alan adınız olsun Adsoyad.com.tr Com.tr biz.tr info.tr – sirketler için Gen.tr web.tr herkes, org.tr STK Gov.tr bel.tr pol.tr k12.tr Name.tr tel.tr Av.tr dr.tr (not.tr ecz.tr muhasebe.tr) .tv.tr .fm.tr medya.tr 30

31. com 104K Net 246 Pol 296 web 5800 Edu 348 Mil 8 Gen 11.8K Biz 480 Av 2K Org 5.6K Bel 2K Dr 30 Gov 7.2K İnfo 320 Tel 10 K12 9.5K Bbs 60 tv Nam 2.2K nom 67 153K 68 top Nisan 2008

32. web önerileri: • Enformasyon/hizmet önemlidir ! • Flash, büyük resim, animasyondan uzak dur • Platform bagımsız! Her tarayıcı, görme özü. • Ana bilgi text, html olmalıdır (pdf, word.) • Navigasyon ... • Kurumsal bütünlük • İletisim bilgileri, stil üzerine okuyun, düşünün 32

33. Tarama motorları • Google, scholar.google, maps.google, print.. • Acik-erisim, creative commons • Meta search , A9, de.li.cious, • Firefox Search tools • Wikipedia, free dictionary, webmaster, yahooligans • Wikipedia, yahooligans, netscout

34. Bazı Web adresleri • Wikipedia, tr.wikipedia.org • Yahooligans – k12 • Netscout • Dizin servisleri: directory.yahoo.com • Directory.google.com, opendirectory • E-posta listeleri • Wiki, blog, rss!

35. Sorular • Teşekkür ederim • akgul.web.tr/yazilar/ • Akgul-duyuru, k12 • akgul@bilkent.edu.tr 35