TÜBERKÜLOZ (VEREM) (İNCE HASTALIK )

1. TÜBERKÜLOZ(VEREM)(İNCE HASTALIK) Sağlık Sunumları: http://hastaneciyiz.blogspot.com

2. TÜBERKÜLOZ • Mikrobik bir hastalıktır. MYCOBACTERİUM TUBERCULOZİS basili tarafından oluşturulur. • Tüberküloz hastasından hava aracılığı ile sağlam kişiye bulaşır.

3. DÜNYADAKİ DURUM • Bugün dünya nüfusunun %32’si Tüberküloz (Verem) basili ile enfektedir. Zengin-fakir, genç- yaşlı , sosyo- ekonomik düzey demeden Dünyanın tüm toplumlarını etkilemektedir. • Her yıl yaklaşık 8 milyon insan Tüberküloz hastalığına yakalanmakta ve yaklaşık 2 milyonu ölmektedir.

4. Acil Durum… • Tüberküloz (Verem) hasta sayılarındaki artışlar ve Tüberküloz (Verem) kontrolü çabalarının yeterince başarı sağlayamaması nedeniyle Dünya Sağlık Örgütü 1993 yılında Tüberküloz (Verem) için acil durum ilan etmiştir. (Dünya Sağlık Örgütü Bir hastalık için dünya çapında ilk kez acil durum ilan etmiştir.)

5. Dünyadaki durum Dünya sağlık örgütünün küresel Tüberküloz (Verem) kontrolü 2002 raporuna göre; • 1) 2000 yılında kayıtlı hasta sayısı 3.671.973 dür. • 2) Bugün 22 ülke dünyadaki Tüberküloz hastalarının %80nini barındırmaktadır. En çok hastanın bulunduğu 5 ülke Hindistan , Çin, Bangladeş , Filipinler ve Güney Afrika ‘dır.

6. TÜRKİYEDE DURUM • Türkiye de yüzyılın başında ciddi epidemi () yaşanıyordu. • Tüberkülozdan (Verem) ölümler bütün ölümlerin içinde birinci sırada yer almaktaydı.Bu durum 1950’li yıllara kadar devam etti. • 1945 yılında tüberkülozdan ölüm yüz binde 262 • 1950 yılında tüberkülozdan ölüm yüz binde 204

7. Hastalığın yaygınlığı (insidansı) değerlendirildiğinde • Kontrol programı uygulanmış ülkeler ile , kötü program uygulamış ülkeler arasında bir konumda yer almaktadır. • 2000 yılının verilerine göre Avrupa ülkelerinin çoğunda yüz binde 20’den az iken Ülkemizde yüz binde 27 ‘dır.

8. Türkiye’de durum • Verem Savaşı Daire Başkanlığının Dünya Sağlık Örgütüne gönderdiği kayıtlarına göre; • 1997 ‘de Türkiye nüfusu 62.774.000 tanı konulan hasta sayısı 20.778 insidans (yaygınlık) Yüz binde 33,1 • 2005 ‘de Türkiye nüfusu 72.065.000 tanı konulan hasta sayısı 20.535; insidans (yaygınlık) Yüz binde 28,5

9. VEREMLE SAVAŞIN HEDEFLERİ • Hastalığın sağlıklı bireylere bulaşmasını önlemek • Hastalanan kişilerin tamamen iyileşmesini sağlamak • Hastalığa yakalananların sayısını (morbiditesi) azaltmak • Hastalığa bağlı ölümleri (mortalite) azaltmak

10. Tüberküloz (Verem) Hastalığında Bulaşma • Hastalık ; Mycobacterium Tuberculozis basili tarafından oluşturulur. Basil ; Verem hastasından hava aracılığı ile (basil içeren Damlacıkların sağlam kişinin nefes alıp- vermesi sırasında damlacıkları akciğerine alması ile ) sağlam kişiye bulaşır.

11. BULAŞMA • Hasta kişilerin öksürme,şarkı söyleme , hapşırma,konuşma gibi günlük aktiviteleri sırasında etrafa yaydıkları havada asılı duran damlacık çekirdeklerinin (her bir damlacık çekirdeği 1-3 basil içerir.) çevrede bulunan sağlam insanların soluması ile insandan insana bulaşır.

12. Bulaşmada Risk? • Hasta ile yakın ve uzun süreli teması olanlara bulaşma riski fazladır. • Risk altındakiler ; hastanın aile bireyleri , aynı evi paylaştığı arkadaşları ve iş yeri arkadaşlarıdır.

13. Bulaşmada Alınacak Önlemler Çeşitli solunum manevralarının aerosol (Damlacık,partikül) oluşturma potansiyelleri farklıdır. • Konuşma ile 0-200 partikül • Öksürme ile 0-3.500 partikül • Hapşırma ile 4.500-1.000.000 partikül oluşur. Bu nedenle öksürme ve hapşırma sırasında hastaların ağızlarını kağıt yada bezden mendille kapatmaları istenmektedir.

14. Bulaşmada Alınacak Önlemler • Etkili tedavi ile ilk günlerde basil sayısı hızla azalmakta bunun yanında öksürük sıklığı da azalmaktadır. • Hastanın bulaştırıcılığı etkili tedavi ile 2-3 haftada pratik olarak sona erer.Bu nedenle Tüberkülozlu (veremli) hastayı hemen izole etmek ve etkili tedaviye başlamak önemlidir.

15. Bulaşma • Tüberküloz (Verem) basilinin Akciğerlere yerleşip çoğalabilmesi için akciğerlerin en küçük birimlerine (alveollere ) kadar ulaşması gerekmektedir.Bu da ancak hasta kişiden solunum yoluyla havaya saçılan damlacık çekirdeklerinde asılı halde bulunan basillerle mümkün olmaktadır. Çapları yaklaşık 1-10 mikron olan partiküller alveollere ulaşır.Yaklaşık 1 mikron çaplı partiküller havada birkaç saat asılı kalabilirler

16. Bulaşma • Yapılan deneysel araştırmalar tüberküloz basilinin tozla ,toprakla , hastaların eşyalarını kullanmakla yada aynı kaptan yemekle bulaşamayacağını göstermiştir.

17. Tüberküloz basilinin bulaşmasını etkileyen faktörler 1) HASTAYA BAĞLI FAKTÖRLER • Balgamındaki basil sayısı • Balgamın damlacık oluşturması (öksürük,hapşırık,sulu balgam) • Basilin canlılığı(antimikrobiyal ilaçlar) • Basilin hastalık oluşturma gücü (virülansı)

18. Tüberküloz basilinin bulaşmasını etkileyen faktörler 2)ORTAMA BAĞLI FAKTÖRLER • Havalandırma(havanın hacmi arttıkça basiller seyrekleşir) • Havalandırma sistemlerinin yeniden aynı havayı vermesi • Ultraviyole , güneş ışığı (bunlara maruz kalan basiller 5 dakika içinde ölür.) • Hastaya yakın olma (aile bireylerinde enfeksiyon ve hastalık daha fazladır.)

19. Patogenez(Hastalık Oluşumu) Alveollere (akciğerimizin en küçük birimi) kadar ulaşan partiküller vücudumuzun savunma mekanizması (Makrofajlar) ile karşılaşır. Yaklaşık 2 hafta ile 2 ayda bağışıklık sistemimiz devreye girerek basilin yayılımı engellenir. Basille maruz kalanların ilk 2 yılda %5’i sonra yaşam boyu %5’i olmak üzere %10 ‘unda hastalık gelişir.Bunun içinde basilin bağışıklık sisteminin savunmasını yenmesi ve çoğalması gereklidir.

20. Basile maruz kalan kişilerde hastalığın gelişmesini artıran nedenler • Şeker hastalığı (diyabetes Mellitus) (3 kat) • Uzun süre kortikosteroid kullanımı • Bağışıklık sistemini baskılayan tedaviler • Sigara tiryakiliği (2-3 kat) • HIV enfeksiyonu(100-170 kat) • Kanser hastalığı • Uyuşturucu kullanımı • Basile maruz kalan kişinin 0-5 yaş veya çok ileri yaşta olması

21. Hastalığın Tutulduğu Organlar Tüm tüberküloz (Verem)olgularının %80-90 unda hastalık akciğerlerde ortaya çıkar. Sık görüldüğü diğer organlar • Lenf sistemi • Akciğer zarı (pleura) • Merkezi sinir sistemi • Genitoüriner sistem • Kemikler • Eklemler

22. TANI • Hastanın öyküsü (anamnezi) • Fizik muayene bulguları • Akciğer filmi • Laboratuar tahlilleri • Tüberkülin cilt testi (PPD) Yukarıdaki tanı yöntemlerinin hepsi ile Tüberkülozdan şüphelenilir.

23. Tanıda Balgam İncelemesi • KESİN TANI BALGAMDA BASİLİN GÖSTERİLMESİ İLE KONULUR.

24. BULGULAR AKCİĞERE AİT OLANLAR • ÖKSÜRÜK (3 haftadan uzun süren her öksürükte tüberkülozdan şüphelenilmelidir.) • BALGAM (öksürük çoğu zaman balgamla birlikte görülür balgam bazen kanlıda olabilir.) • GÖĞÜS AĞRISI • SIRT AĞRISI • YAN AĞRISI • SES KISIKLIĞI (Gırtlak <larenks> tutulumunda görülür.)

25. BULGULAR GENEL BULGULAR • Halsizlik • Çabuk yorulma • İştahsızlık • Kilo kaybı • Çocuklarda kilo almada duraklama • Ateş (Genelde aralıklıdır.Sabahları yoktur.Öğleden sonra başlar gece terleme ile düşer.) • Gece terlemesi (İç çamaşırları değiştirecek kadar fazladır.)

26. Tanı Fizik muayenede belirgin bir bulgu yoktur. Hastalık ilerleyene kadar akciğer sesleri doğaldır. Akciğer filminde hemen daima bulgu vardır. Ama sadece Akciğer filmi ile Tüberküloz (verem) tanısı konulamaz.

27. Tanı Tüberkülin Cilt Testi (PPD) vücudun mikropla karşılaşıp karşılaşmadığını gösterir. Ancak pozitif çıkması hastalık olduğunu göstermez. Hastalık tanısında yardımcıdır.

28. Hastalığın Bildirimi • Tüberküloz hastalığını tespit eden tüm hekimler il sağlık Müdürlüğüne bildirimde bulunmak zorundalar.(Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 113 maddesine göre) • Hastaların ve temaslılarının takip ve kontrolü Verem Savaş Dispanserleri tarafından ücretsiz olarak yapılır. İlaçlar hastalara ücretsiz olarak verilir.

29. Temaslılar Aktif Tüberkülozlu bir hasta tarafından basilin bulaştırılması olası kişilerdir. • a) Ev içi yakın temaslılar bulaştırıcı hasta ile aynı evde yaşayanlardır. • b) Ev dışı yakın temaslılar bulaştırıcı hasta ile düzenli, bir şekilde uzun süre aynı havayı paylaşan kişilerdir. Yakın arkadaşlar gibi

30. Temaslı Muayenesi • c) diğer temaslılar bulaştırıcı hasta ile aynı ortamda kısa süreler ile birlikte zaman geçiren kişilerdir. Sınıfta , işte, dernekte v.b. Temaslılar hasta tanı aldıktan sonra en kısa sürede (bir hafta içinde ) Tüberküloz (verem) hastalığı yönünden kontrolden geçirilir. İlk muayenede temaslının öyküsü alınır , fizik muayenesi yapılır,Akciğer filmi çekilir, PPD yapılır, öksürüğü yada başka belirtileri olana en az üç kez olmak üzere balgam incelemesi yapılır. Temaslıda hastalık saptanamazsa koruyucu tedavi verilir yada izlenir.

31. TEDAVİ • Tüberküloz hastalığının tek tedavisi ücretsiz olarak verilen ilaçlarladır. • Tedavi genelde 6 ay sürer. Ancak 9 aya kadar uzatılabilir.

32. Tedavide başarı için; • Hasta ilaçlarını düzenli kullanmalı • Hasta ilaçlarını yeterli süre kullanmalıdır. • Bunu sağlamak için tedavi gözetim altında olmalıdır

33. Tedavi • Tüberküloz (verem) tedavisi; hem hasta için hem de toplum sağlığı için yarar sağlamaktadır . Tedavi edilen her hasta basil kaynaklarının kuruması ve toplum sağlığına katkı anlamına gelmektedir. Bu nedenle tedavide hastanın uyumunu sağlamak önemlidir ve sağlık çalışanının görevidir. Tedaviyi sürdüren hekim ve sağlık çalışanı tedaviyi yürütmek ve tamamlamakla görevlidir. Bu nedenle her Tüberküloz (verem) hastasında doğrudan Gözetimli tedavi standarttır.

34. DOĞRUDAN GÖZETİMLİ TEDAVİ(DGT)

35. Bu tedavi şeklinin uygulanması Dr. Styblo‘nun önerisi ile Afrika kıtasında başlatılmıştır. İlk uygulama örneği Tanzanya olup burada sağlanan başarı iyi bir uygulama ile çok fakir bölgelerde ve ülkelerde bile Tüberkülozun (Verem) Kontrol edilebileceğini kanıtlamıştır.Tüberküloz (Verem ) ile yeterince mücadele edilemeyeceği gibi yaygın kanaati yıkarak Çin, Peru, Hindistan gibi ülkelerde bu tedavi şeklinin uygulamaya konmasını sağlamıştır. DGT

36. DGT • DGT (Doğrudan Gözetimli Tedavi)sadece fakir ülkeler için geçerli bir strateji olarak görülmemelidir. ABD’de uygulanmakta olup dünyada halen 183 ülkede uygulanmaktadır. Ülkemizde de DGT (Doğrudan Gözetimli Tedavi)uygulanmaya başlanmıştır.

37. DGT • DGT (Doğrudan Gözetimli Tedavi) Eğitimli ve denetimi yapılan bir kişinin hastanın ilaçlarını yuttuğunu gözlemlemesidir. Her hastaya uygun bir yerde Dispanserde , Sağlık Ocağında , Çalıştığı iş yerinde, evinde ilaç içirilerek uygulanır.

38. Hastanın Evinde

39. Hastanın İş Yerinde

40. Sağlık Ocağında

41. Verem Savaşı Dispanserinde

42. Okulda

43. Köy evinde

44. Hastaya Ulaşılabilen her yerde DGT

45. Uyumsuz Hastaya Umumi Hıfzıssıhha kanununun 119 maddesine göre zorunlu tecrit ve karantina uygulanabilir.

46. 27 Eylül 2004 Hürriyet gazetesi

47. Tüberkülozdan Korunma Dört başlık altında toplanabilir. • 1)Bulaştırıcı hastaların tedavisi; basil kaynağını yok eder. • 2) Koruyucu tedavi ; Temaslılara verilir. • 3) BCG Aşışı • 4) Bulaşmanın Önlenmesi

48. Bacille Calmette Guerin(B.C.G) • 1920’li yıllarda Fransa’da Calmette ve Guerin tarafından yapılan çalışmalar sonucu bulunmuştur . Hastalık yapma gücü azaltılmış canlı aşıdır.Yani hastalık yapmadan direnç kazandıran basilin deri içine verilmesiyle uygulanır. Basile karşı direnç oluşturarak ; basilin yayılmasını engeller. Yapılan çalışmalarda Türkiye'de tüm yaş gruplarında koruyuculuğu %72.7 olarak bulunmuştur. Özellikle 0-6 yaş koruyuculuğu %85 olarak hesaplanmıştır.

49. BCG AŞISI • Sağlık Bakanlığımız doğumdan 2 ay sonra 3. ay sonuna kadar bir kez direk BCG yapılmasını kararlaştırmıştır. Aşı ücretsiz olarak yapılmaktadır. • 3. aydan sonra TCT uygulanarak, sonucuna göre BCG uygulanır.

50. Bulaşmanın önlenmesi • Tüberküloz (verem) hastalarına hızlı tanı konulması ve tedavinin hemen başlaması sonucu hastaların etrafa saçtıkları basiller hızlı bir şekilde azalmakta ve hastanın öksürük sayısı da azalmaktadır.