مغز و اعصاب

1. مغز و اعصاب

2. به طور کلی سیستم عصبی بدن از 2 بخش اساسی تشکیل شده است: 1) سیستم عصبی مرکزی (C.N.S)مثل مغز و نخاع 2) سیستم عصبی محیطی اما پیام ها معمولاً از طریق یون های کلر، پتاسیم و سدیم و توسط واسطه شیمیایی نوروترانسیمتر که در فضای سیناپسی وجود دارند، منتقل می شوند. از نوروترانسیمترها می توان به: 1) Ach استیل کولین 2)Serotoninسروتونین 3) Epinephrine اپی نفرین 4) Dopamine دوپامین اشاره کرد. این بالا و پایین رفتن نوروترانسیمترها (یا کم و زیاد شدن غلظت در فضای سیناپسی) است. که باعث بیماری های مغز و اعصاب می شود و هر بیماری در مغز و اعصاب، با یک نوروترانسیمتر، سر و کار دارد.

3. بیماری افسردگی Depression این بیماری در اثر کم شدن غلظت نوروترانسیمتر سروتونین، اپی نفرین، در فضای سیناپسی به وجود می آید. برای افسردگی نموداری وجود دارد که خلق و خو و حال و هوا (Mood) را در برابر زمان نشان می دهد «تشخیص بیماری» اما برای تشخیص بیماری افسردگی، حدود 9 مورد ذکر شده که از بین آن ها، فرد حتماً باید موارد 1 و 2 را بروز دهد و از مابقی هفت مورد هم حداقل 3 مورد را داشته باشد. اما نکته اینکه فرد باید طی 2 هفته متوالی این علائم را از خود بروز دهد به شرطی که این حالت ها در اثر بروز بیماری یا مصرف دارو، نباشد. اما این علائم عبارت اند از:

4. 1) فرد دارای Mood پایینی باشد یعنی روحیه نداشته باشد. در افرادی با سن 10 تا 50-60 سال این پایین بودن مود، خود را به صورت بی حالی نشان می دهد اما در بچه ها می تواند به صورت پرخاشگری و در افراد بالای 60 سال به صورت آلزایمر خود را نشان دهد. البته خود بیماری آلزایمر با افسردگی تفاوت دارد و باعث کاهش حافظه می شود) 2) از بین رفتن لذت ها (Lost of interest) مثل نرفتن به مسافرت، غذا نخوردن و ...(کاری که قبلا دوست داشته اما الان حوصله انجام آن را ندارد.) 3)پرخوری یا کم خوری که در این صورت افراد چاق یا لاغر می شوند. 4) زیاد یا کم خوابیدن 5) عدم تمرکز در کارها و اموری که نیاز به تفکر دارند. 6) فرد احساس بی قرار دارد (Psychomotor Agitation)یا عزلت نشینی 7) روابط جنسی کم کار 8) خستگی زودرس و کم بودن انرژی 9) و در اخرین مرحله فرد به خودکشی فکر می کند یا به این کار اقدام می کند. (Suicide)

5. . بیماری هایی که می توانند منجر به ابتلای فرد به افسردگی نیز شوند. عبارت اند از: 1) بیماری آلزایمر 2) سکته های قلبی و مغزی، اینکه فردی که دچار سکته شده فکر می کند که توانایی انجام اموری که در گذشته انجام می داد، را ندارد و بدین ترتیب احتمال ابتلا به افسردگی اش بالا می رود. 3) تشنج یا صرع که در نهایت به افسردگی منجر می شود. 4) بیماری های خود ایمنی مثل آرتروز و I.B.S یا I.B.D با توجه روحیه شخص بیماری احتمال ابتلا به افسردگی هم وجود دارد. 5) پارکینسون

6. داروهایی که باعث ابتلای شخص به افسردگی می شوند عبارت اند از: 1) مصرف طولانی مدت داروی Propranololکه بر B3 تأثیر گذاشته و باعث ایجاد آشفتگی و گیجی در مغز می شود داروهایی که باعث ابتلای شخص به افسردگی می شوند عبارت اند از:. 2) داروی ضد سل Rifampin 3) مصرف طولانی مدت NSAID به خصوص Indomethacin 4) مصرف کورتون ها به صورت حاد (Acute) باعث ایجاد سایکوز و توهم می شود و مصرف کورتون ها بصورت مزمن و طولانی مدت (Chronic) باعث ایجاد افسردگی می شود.

7. داروهای افسردگی برای درمان بیماری افسردگی از طریق دارو درمانی، حدود 4 الی 6 هفته زمان لازم است تا اثر آن بر شخص نمایان شود و امکان ندارد با مصرف اولین دارو، فرد احساس شادی و نشاط کند. چرا که یک پروسه ژنی_آمینو اسیدی باید اتفاق بیافتد و نوروترانسمیترها ساخته شوند و داخل فضای سیناپسی ریخته شوند و این روند 4 الی 6 هفته زمان می برد. در کل، داروهایی که برای درمان بیماری افسردگی استفاده می شود را می توان به 3 دسته تقسیم کرد:

8. ضد افسردگی سه حلقه ای اولین دسته داروهای افسردگی، ضدافسردگی های 3 حلقه ای یا T.C.Aکه مخفف (Tri cyclic Anti Depressent)می باشد، نام دارند. که باعث افزایش غلظت نوروترانسیمترهای سروتونین و اپی نفرین در فضای سیناپسی شده و روحیه فرد را بالا می برند. (از طریق مهار بازجذب اپی نفرین و سروتونین به نورون پیش و پس سیناپسی) داروهای این دسته به ترتیب از پرعارضه ترین به سمت کم عارضه ترین، به قرار زیر می باشند:

9. دو داروی زیر از جمله کم عارضه ترین داروهای این دسته می باشند: این داروها عوارض آنتی کولینرژیکی دارند. داروهای مذکور از بالا به پایین از عوارض آنتی کولینرژیکیشان کاسته شده به طوری که داروهای پایین کمترین خاصیت آنتی کولینرژیکی را داشته. دو داروی آخر یعنی نورترپتیلین و داکسپن کمترین عوارض و خواب آوری کمتری دارند گاهی داکسپین را در نسخه های پوست و مو هم می بینیم. علت، خاصیت آنتی هیستامینی و ضد کهیر و خارش این دارو است که در بیماری های پوست و مو هم کاربرد دارد.

10. مهارکننده های بازجذب اختصاصی سروتونین دسته ی دوم داروهای درمان افسردگی، مهارکننده های بازجذب اختصاصی سروتونین یا S.S.R.I (Serotonin Selective Reuptake Inhibitor)می باشند. همان طور که اشاره شد، اگر غلظت سروتونین در فضای سیناپسی پایین باشد، فرد مبتلا به افسردگی می شود. داروهای دسته دوم خاصیت بشاش کنندگی و روحیه بخشی داشته و به جز در برخی افراد، خواب آوری ندارند. این دسته داروها را معمولاً بعد از صبحانه یا بعد ناهار مصرف می کنند و کم کم دوز آن ها را بالا می برند. نکته: سروتونین یک ماده احساس سیری در بدن است پس چنانچه مقدار آن زیاد باشد احساس سیری در فرد ایجاد می شود.پس از عوارض داروهای این دسته می توان به احساس سیری و کاهش اشتها در فرد اشاره کرد.

14. دسته مهار کننده های مونو آمینو اکسیداز دسته سوم داروهای درمان افسردگی، MAO-I (Mono Amino Oxidase - Inhibitor) (آنزیم مونو آمینواکسیداز) هستند که البته به دلیل تداخلات وحشتناکی که دارند چندان مورد استفاده قرار نمی گیرند. علت هم تداخل غذایی و عوارضی بود که این دسته داروها داشتند مثل تداخل با مواد غذایی همچون سوسیس و کالباس و مواد کنسرویی و مواد نگهدارنده و همچنین غذاهای تخمیری مثل پنیر که مصرف داروهای این دسته با این مواد غذایی منجر به مرگ می شد. از داروهای این دسته می توان به موارد زیر اشاره کرد:

15. داروهای کمکی در بیماری افسردگی یکی دیگر از داروهای کمکی ضدافسردگی Tab Trazodon 50 mg می باشد.

16. اختلال دو قطبی یا B.M.D (Bipolar Mood Disorder) از علائم آن می توان به تنوع طلبی بیش از حد، روابط جنسی بیش فعال، احساس خود بزرگ بینی، بروز رفتارهای پرخطر مثل رانندگی با سرعت زیاد، پرحرفی، عدم تمرکز و توجه کافی در کارها و رفتار پرخطر اقتصادی و کاهش خواب اشاره کرد. اگر فردی به صورت 2 هفته متوالی این عوارض را داشته باشد، تشخیص پزشک این است که فرد دچار بیماری دوقطبی ( فازمانیا ) شده است. بیماری 2 قطبی به دو شکل 1) مانیا Mania یا Manic که اپیزودی از افسردگی را فرد از خود نشان می دهد. 2) هایپومانیا Hypo maniaاست که نوعی از مانیای ضعیف است ولی فرد افسرده نمی شود.

17. داروهای بیماری دوقطبی

18. از عوارض داروی کاربامازپین می توان به مشکل خونی به دلیل اثر روی مغز استخوان، کهیر، خارش، قرمزی پوست و مشکلات کبدی در اثر مصرف طولانی مدت این دارو، اشاره کرد.

19. بیماری صرع یا تشنجSezure / Epilepsy در این بیماری، تمامی نوروترانسیمترها (اپی نفرین، سروتونین و دوپامین) به طور ناگهانی در فضای سیناپسی مغز آزاد شده و فرد حالت تشنج یا لرزش می گیرد. داروهای این بیماری نقش بلاک کننده را ایفا می کنند بدین ترتیب که غشاء نورون پیش سیناپس را پوشش داده و مانع از تخلیه نوروترانسیمترها در فضای سیناپس می شوند. داروهایی که برای درمان صرع بکار می روند به قرار زیراند:

20. دو داروی فوق به علت TI باریک و حساسی که دارند از خطرناکترین داروهای ضد تشنج هستند. این دو دارو بصورت ترکیب درمانی نیز وجود دارند : • دو داروی Sodium Valproate و Carbamazepine نیز که در بیماری دو قطبی کاربرد داشتند امروزه به عنوان خط اول درمان در صرع و تشنج نیز استفاده می شوند.

21. اما داروی بعدی که از ایمنی بالایی برخوردار است و به شدت Safe است، داروی زیر می باشد: تا به حال تداخل دارویی با این دارو گزارش نشده است و فقط یکی از عوارض آن گیجی و منگی است . داروی بعدی که قدیمی است و دیگر تولید نمی شود عبارتست از : Tab Zonisamide 50, 100 mg

23. اختلال های اضطرابی Anxiety Disorder اختلالات اضطرابی شامل اضطراب، ترس، وحشت، وسواس، موجی شدن و ... است که البته باید بدانیم که اینها بیماری نیستند و برای همین داروهایی که برای این اختلالات تجویز می شود، حالت آرام بخش و خواب آور را دارد. برای درمان این اختلالات سه خط درمانی موجود می باشد که خط و انتخاب اول داروهایی هستند که در زیر توضیح داده خواهند شد. اما خط دوم داروهای ضد افسردگی SSRI میباشد و خط سوم TCAهستند. داروهای اختلال های اضطرابی اولین خانواده این داروها، خانواده Benzodiazepine است ( این خانواده می تواند در درمان بیماری صرع یا تشنج به عنوان داروهای کمکی استفاده شوند ) که شامل داروهای زیر می باشد.

26. ایمن ترین و Safeترین داروهای ذکر شده، کلردیازپوکساید می باشد که خواب آوری کمتری هم دارد . • داروی اگزازپام نسبت به بقیه، سریع تر دفع می شود و نیمه عمر بسیار پایینی دارد. این دارو برای افرد مسن می تواند خواب آور مناسب و بی خطری باشد. • لورازپام و کلونازپام از بقیه داروهای این خانواده قوی تر بوده و در مرحله بعد داروی دیازپام قرار می گیرد که این سه طولانی اثرترین و قوی ترین داروهای ضد اختلال اضطرابی هستند. • آلپرازولام جز داروهای متوسط الاثر می باشد. • داروی فلوروزپام بیشتر برای اختلالات اضطرابی همچون ترس و phobia در گذشته استفاده می شد. همچون ترس از تاریکی، حیوان، ارتفاع، پرواز و ... • در گذشته، فلوروزپام را داروی اصلی درمان Flight phobia می دانستند اما امروزه به این نتیجه رسیده اند که چون این اختلال، بیماری به حساب نمی آید پس می توان برای درمان هر یک از داروهای خانواده بنزودیازپین را تجویز کرد. • داروی میدازولام که به فرمت آمپول تولید می شود، یکی از داروهای کمک بیهوشی است و دوز مورد نیاز داروهای بیهوشی دیگر را پایین می آورد. • دیازپام و نیترازپام، از داروهای خط دوم و سوم اند که برای تشنج به کار می روند در بچه هایی که تب بالایی دارند (بالا 40 و 41 درجه) از آن جایی که بالا رفتن تب، باعث نابودی آنزیم های بدن و در نتیجه تشنج و صرع می شود پس برای جلوگیر از بروز تشنج، در نسخه کودکان از شیاف دیازپام و یا نصف قرص آن علاوه بر شربت و یا قرص استامینوفن، استفاده می شود. • داروی زولپیدم، داروی بسیار خوبی برای ایجاد خواب می باشد اما خواب آوری آن را باید از بقیه داروها جدا در نظر بگیریم.

27. بیماری آلزایمر در اثر کاهش در نوروترانسمتر استیل کولین در فضای سیناپسی، رخ می دهد. استیل کولین باعث تقویت حافظه می شود بنابراین کمبود و کاهش آن، فرد را دچار کم حافظگی و بیماری آلزایمر می کند. در این بیماری که می تواند در اثر تصادف یا غیره باشد، نورون های سلول های مغز کم می شوند و به مرور زمان بیمار دچار زوال عقل خواهد شد.داروهای این بیماری جنبه ی درمانی نداشته بلکه فقط روند بیماری را کند کرده و باعث می شوند تا وضع بیمار از شرایط کنونی بدتر نشود. این داروی گیاهی، خون رسانی را به مغز افزایش می دهد و به همین دلیل وقتی خون در مغز زیاد می شود، گلوکز بیشتری در دسترس آن قرار می گیرد پس نقش پیشگیری از ابتلا به آلزایمر را دارد.

28. داروهای اصلی بیماری آلزایمر داروی زیر مهارکننده استیل کولین استراز است. استیل کولین استراز آنزیم تخریب کننده استیل کولین در مغز است در نتیجه فرد دچار فراموشی می گردد. داروی زیر این آنزیم را مهار می کند و باعث افزایش غلظت استیل کولین در فضای سیناپسی شده و ادراک فرد افزایش می یابد. برای کاستن از عوارض گوارشی این دارو توصیه می شود که همراه غذا میل شود.

30. بیماری پارکینسونParkinson این بیماری در اثر اختلالاتی که در غلظت نوروترانسمتر دوپامین ایجاد می شود، به وجود می آید. کمبود دوپامین در فضای سیناپسی باعث ایجاد بیماری پارکنیسون و لرزش در اعضای بدن بخصوص صورت و دست و پا می شود . این بیماری به ژنتیک نیز ارتباط دارد داروهای بیماری پارکینسون • یکی از قدیمی ترین و موثرترین داروها، داروی Levodopa می باشد. • لِوُدوپا خود پیش ساز نوروترانسمتر دوپامین است اما در محیط بدن به جز مغز، آنزیم های محیطی دوپا دکربوکسیلاز، باعث از بین رفتن لودوپا و در نتیجه مانع از رسیدن آن به مغز می شوند. بنابراین این دارو را به همراه یکسری محافظ وارد بدن می کنند تا مانع از آسیب رساندن دوپا دکربوکسیلاز بدن به لودوپا شده و این دارو به مغز رسیده و وارد مغز می شود اما مواد محافظ آن از بدن حذف می شوند. بنابراین لودوپا همیشه به فرمتهای زیر موجود است : Levodopa –c → استcarbidopaمحافظ Tab Levodopa –B → استBenserasideمحافظ

31. این دو دارو را حتماً باید با معده خالی مصرف کرد. در کل باید توجه داشت که داروی لودوپا همیشه به عنوان آخرین گزینه تجویز می شود چرا که بدن انسان پس از 2 سال مصرف نسبت به آن مقاوم می شود. پس در افراد مسن، این دارو در آخرین مرحله برایشان تجویز می شود.

32. داروی تک نسخه ای بعدی که آگونیست رسپتورهای دوپامینی است عبارتست از :

34. دو داروی زیر در گذشته با دوزهای بالا برای درمان پارکینسون بکار می رفتند اما امروزه برای درمان هایپرپرولاکتینمیا ( زیاد بودن ترشح شیر در بانوان ) بطور گسترده ای استفاده می شود.

35. بیماری سایکوز یا اسکیزوفرنSchizophrenia در این بیماری برعکس پارکینسون، مقدار غلظت دوپامین در فضای سیناپسی بالا می رود و در نتیجه فرد دچار علائمی همچون توهم، شکاکی، فکر و خیال و ... می شود. به همین دلیل همیشه در آخرین مرحله به بیمار گفته می شود که دچار سایکوز است چرا که اگر پزشک به بیمارش بگوید که او مبتلا به سایکوز شده، بیمار فکر می کند که پزشک دشمن اوست و در این بیماری فرد ممکن است داروهایش را نخورد که اینها همه به دلیل حالت توهم و شکاکی است که به بیمار دست می دهد. مصرف طولانی مدت مواد مخدر بخصوص تریاک فرد را مبتلا به اسکیزوفرن خواهد کرد. داروهای این دسته دوپامین فرد را کم می کنند در نتیجه عوارض داروهای این بیماری هم شبیه به پارکیسنون است و بیمار دچار لرزش فقط دست و صورت و پا می شود. به همین دلیل به همراه قرص های سایکوز، از داروهای دیگری هم استفاده می شود تا عوارض اکسترا پیرامیدولی را کاهش دهد.

36. داروهای سایکوز برای از بین بردن سکسه از آمپول این دارو استفاده می شود.

39. داروی تک نسخه ای بعدی عبارتست از : همان طور که اشاره شد علاوه بر این داروها در درمان بیماری سایکوز، از داروهایی که عوارض داروهای ضد سایکوز را از بین می برند استفاده می شود. نام خانواده این داروها، خانواده آنتی کولینرژیکی است.