Langtímaviðbrögð við náttúruhamförum

1. Langtímaviðbrögð við náttúruhamförum Guðrún Pétursdóttir,Sólveig Þorvaldsdóttir Ásthildur Elva Bernharðsdóttir,Herdís Sigurjónsdóttir Björgun 2010 Ráðstefna um almannavarnir í sveitarfélögum - Reykjavík 21. október 2010 Hver er ábyrgð sveitarstjórna vegna náttúruhamfara? Viðbúnaður og viðbrögð í bráð og lengd Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

2. Markviss uppbygging eftir áfall Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010 Reynslan sýnir þörf á skipulagi endurreisnar Verkefni unnið 2006-2008 Þarfir íbúa og samfélags greindar til að þróa aðferðir og aðgerðaáætlanir fyrir langtímaaðstoð

3. Samstarfsaðilar • Stofnun Sæmundar fróða, Háskóli Íslands • Rainrace verkfræði- og ráðgjafaþjónusta • Rauði kross Íslands • Almannavarnardeild ríkislögreglustjóra • Almannavarnarnefnd Ísafjarðarbæjar • Viðlagatrygging Íslands • Háskólasetur Vestfjarða, Ísafirði • Dómsmálaráðuneyti • Félagsmálaráðuneyti Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

4. Greina þarfir samfélagsins eftir áfall hverjar eru þær, hvernig er hægt að mæta þeim, hver á að gera það, hversu lengi á að veita þá þjónustu og hver borgar? Greina lög og reglugerðir – ekki síst um fjárhagsaðstoð Greina hlutverk og verkefni sveitarfélaga Almenn þjónusta við íbúa er að mestu leyti á ábyrgð sveitarfélaga og endurreisn hvílir á þeirra herðum. Aðferðir Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

5. Almennar leiðbeiningar - til að aðstoða sveitarstjórnir við að skipuleggja langtímaviðbrögð og endurreisn Á þeim byggir hvert sveitarfélag sínar sértæku leiðbeiningar Notað á Suðurlandi eftir jarðskjálftana 2008 Afurð verkefnisins Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

6. Þarfir samfélagsins • Skráning reynslu á annað hundrað manns • Björgunarsveitir – Lögregla - Slökkvilið • Heilbrigðisstarfsfólk • Skólar • Kirkja • Rauði krossinn • Sveitarstjórnarmenn - Starfsmenn sveitarfélaga • Upplýsingar greindar og flokkaðar í klasa • Velferð • Umhverfi • Efnahagur • Gátlistar fyrir hvern klasa Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

7. Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

8. Klasar • Öll verkefni sem vinna þarf flokkuð í klasa með hliðsjón af venjubundnu verklagi hjá sveitarfélaginu – þ.e. halda ábyrgð þar sem hún er vön að vera. • Gátlistar fyrir hvern klasa. • Gátlistar lagaðir að hverju samfélagi. Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

9. Á friðartímum: Endurreisnarteymi 3-4 lykilaðilar sveitarfélagsins KLASA - stjórnendur (Velferð – Umhverfi - Efnahagur) Eftir áfall: Endurreisnarteymi samhæfir Klasa-stjórarábyrgir hver fyrir sínum, en geta kallað til aðra til aðstoðar – mynda eigin teymi Vinnuferli skilvirkt – upplýsingar greiðar – gæðastjórn Unnið til langs tíma (5-10ár) formleg lok. Verklag Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

10. Þörf á að skipa endurreisnarteymi strax – ekki bíða eftir áfallinu! Endurreisn hefur verið “spiluð eftir eyranu” – eins og menn átti sig ekki á hve sértækt og flókið viðfangsefni er um að ræða þar til þeir standa frammi fyrir því sjálfir. Sveitarfélög bera þungann af endurreisn og þurfa oft að taka afleiðingum ákvarðana sem þau hafa ekki tekið. Sumar slíkar ákvarðanir hafa valdið langvinnum erjum Haldið sérstakt bókhald yfir kostnað vegna endurreisnar. Nauðsynlegt að skilja ytri verkefni frá innri málefnum. Bráðabirgðalausnir hafa tilhneigingu til að verða langlífar. Hvað segir Landsliðið í náttúruhamförum? Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

11. Landsliðið ....frh • Menn brenna út: • Stofnanir fengu hamfarirnar til viðbótar sínum venjubundnu verkefnum – bæði í vinnu og kostnaði. • Björgunarsveitir uppgefnar – geta misst sitt besta fólk • Fylgja áfallahjálp vel eftir • Mikilvægt að sinna bæði stórum og smáum málum • Stórmál – mannvirki, vegir, atvinna osfrv. • Smámál: afþreying, fegrun bæjarins, menningarmál • Reynsla færðist ekki milli manna • Reynslan var bundin við einstaklinga og tapaðist ef þeir skiptu um vinnu • Nauðsynlegt að setja tímamörk – Ljúka formlega með athöfn eftir 5 – 10 ár? Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

12. Samantekt Niðurstöður LVN - greiningar Staðfesta þörf sveitarfélaga fyrir langtímaáætlun. Misjafn vandi – misjafnar þarfir í hverju samfélagi. Leitað sé heildrænna lausna. Sérstakt skipulag sveitarfélags vegna neyðar- og endurreisnarstarfs nauðsynlegt. Ábyrgð á sömu hendi og venjulega, en aukin samhæfing er nauðsynleg. Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

13. Prófun Bók gefin út haustið 2008 Sveitarfélög á Suðurlandi nýttu þessar leiðbeiningar eftir jarðskjálftana 2008. Aðstoð við innleiðingu hjá hverju sveitarfélagi. Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

14. Með góðum undirbúningi má flýta endurreisn eftir áföll! Kærar þakkir! Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

15. Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010

16. Gátlisti fyrir stjórnsýslu • Gátlisti 1 - Gátlisti vegna stjórnsýslu • Framkvæmdaaðili: sveitarstjóri eða staðgengill hans í forföllum. Séu báðir aðilar óstarfhæfir tekur forseti bæjarstjórnar/formaður bæjarráðs við þeirra hlutverki. Sé bæjarstjórn öll óstarfhæf ber að leita til ráðuneytis sveitarstjórnarmála. • 1. Kanna burðargetu sveitarfélagsins eftir áfall • Er sveitarstjórnin starfhæf? • Hafa starfsmenn orðið fyrir slysum eða öðrum beinum áhrifum? • Geta nefndir sveitarstjórnar starfað eðlilega? • Hvernig er andlegt ástand starfsfólks? • Hafa fjölskyldur þeirra orðið fyrir áhrifum? • Annað sem gæti valdið því að starfsemi starfsmanna sé skert? • Geta stofnanir og fyrirtæki bæjarins haldið uppi eðlilegri/nægilegri þjónustu? • Þarf að útvega nýtt húsnæði fyrir starfsemi? • Hefur sveitarfélagið fjárhaglega burði til að standa straum af kostnaðinum? • 2. Sértækar aðgerðir ríkisins í kjölfar áfalla á skaðasvæði fela m.a. í sér • áfallahjálp er skipulögð (heilbrigðisráðuneyti) • opnun þjónustumiðstöðvar almannavarna á skaðasvæði (dómsmálaráðuneyti) • Viðlagatrygging Íslands eykur þjónustu á skaðasvæðinu (viðskiptaráðuneyti) • 3. Úrræði vegna skertrar starfsgetu sveitarfélags • Meta þörf fyrir utanaðkomandi aðstoð • Þörf getur skapast fyrir utanaðkomandi aðstoð og þarf sveitarfélag að gera ráð fyrir því að slíkt ástand geti skapast. Aðkomufólk getur • komið með sérþekkingu sem er ekki til staðar í sveitarfélaginu • létt undir vegna álags á starfsfólki • reynst gagnlegt vegna tilfinningalegrar fjarlægðar við íbúa áfallasvæðis þar sem návígi við áfallið í eigin sveitarfélagi getur verið þung byrði • Kanna aðstoð frá ráðuneyti og þingmönnum • Sveitarstjórnir geta til að mynda leitað aðstoðar hjá • samgönguráðuneyti, sem er ráðuneyti sveitarstjórnarmála. Ráðuneytinu ber að koma að málum þegar sveitarfélag verður óstarfhæft • forsætisráðuneyti, varðandi almenn vandamál, vegna samhæfingar aðgerða á vegum ríkisins og til að skera úr um óvissuatriði. Líklegt er að ráðuneytið skipi starfshóp um endurreisnarstarf • þingmanna kjördæmisins vegna málefna svæðisins • Mikilvægt er að þau erindi sem send eru bréflega frá sveitarfélaginu til ráðuneyta, nefnda og stofnana ríkisins séu vel undirbúin og þeim fylgt eftir. • Kanna aðstoð frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga • Samband íslenskra sveitarfélaga getur aðstoðað sveitarfélög, veitt þeim ráðgjöf og haft milligöngu um aðstoð • Sambandið getur þó ekki gripið til beinna aðgerða, nema í umboði samgönguráðuneytis Björgun 2010 - Reykjavík 21.október 2010