Het hermeneutisch communicatief model: concreet?

1. Het hermeneutisch communicatief model: concreet? Mieke De Vlieger

2. Sessie 2 • Vanuit 2 belangrijke (theoretische) begrippen enkele opstapjes naar de praktijk: - hermeneutiek = interpreterend - communicatief = dialogisch • Hoe kan je concreet aan het werk met het hermeneutisch communicatief model? - In de Kijker (aan de hand van het didactisch opbouwwerk van het model) - ander materiaal

3. Het hermeneutisch communicatief model: wat? • Hermeneutisch-communicatief godsdienstonderwijs is godsdienstonderwijs waarin interpretatie(s) van de werkelijkheid, meer bepaald interpretatie(s) van (a) het eigen bestaan, (b) van de levensbeschouwelijke (in het bijzonder christelijke) traditie(s) en (c) van onze actuele leefwereld in dialoog met elkaar gebracht worden binnen een leergroep met het oog op het (verder) ontwikkelingen van een eigen levensbeschouwelijke identiteit van de leerling.

4. Instap: ‘Het verhaal van de boze wolf.’ "Ik heb het altijd heerlijk gevonden om in het bos te wonen. Het is mijn thuis en ik heb geprobeerd om het schoon en netjes te houden. Op een mooie zonnige dag, terwijl ik bezig was met de rotzooi op te ruimen die mensen na een picknick hadden achter gelaten, hoorde ik voetstappen. Toen ik vanachter een boom het bos in gluurde, zag ik een klein meisje het pad aflopen met een mand in haar handen. …” Uit: intercultureel spelenboek (CIS)

5. Wat is hermeneutiek? • ‘Van Dale’: de kunst van het verstaan. Interpretatie van fenomenen als tekens. • Hermeneutiek is de theorie van de interpretatie. Elk denken, onderzoeken en redeneren is interpreteren. • Hermeneutiek is die wetenschap die de handeling van het interpreteren wil systematiseren en doordenken. • Hermeneutische filosofie is de filosofie die zich laat leiden door de interpretatie van levensuitingen. • Bewust worden van het interpretatiekader! Het verhaal van ‘de boze wolf’

6. Jouw interpretatiekader • Wat zie je? • Wat is bepalend voor de manier waarop je naar de werkelijkheid kijkt?

7. Wat is hermeneutiek? • Uitgangspunt van de hermeneutiek: iedereen (elke lln. en lkr.) heeft een bepaalde kijk op de dingen, een beeld van de wereld. Dit beeld bepaalt je denken. (cf. de visie van de wolf tegenover visie van Roodkapje) • De dingen die we zien, krijgen zin en betekenis door ons referentiekader (= een geheel van denkbeelden, inzichten en gevoelens die ons oriënteren in situaties waarin we terechtkomen.) • Bijvoorbeeld de interpretatie van de kortfilm ‘The Oath’ bij ieder van jullie!

8. Hermeneutisch communicatief (terug naar de definitie) • Interpretatie • van het eigen bestaan (lln. – lkr.)(zie vorige slides) bewustwording van het interpretatiekader! Verhaal van ‘de boze wolf’! zie ook: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/beginsituatie/ • van de levensbeschouwelijke traditie (christelijke?!) (zie volgende slides) • van de actuele leefwereld

9. Interpretatie van de levensbeschouwelijke traditie: Het laatste avondmaal • Da Vinci ‘Laatste Avondmaal’ (ca. 1495-1498)

10. Da Vinci • Leonardo da Vinci(1452 - 1519) was een beroemde Italiaanse architect, ingenieur, filosoof, musicus, natuurkundige, beeldhouwer, schrijver en schilder uit de Renaissance. • Fresco van het Laatste AvondmaalSanta Maria delle Grazie, Milaan, 460 x 880 cm • Andere bekende werken zijn: ‘Mona Lisa’, maar ook zijn anatomie studies!

11. Het laatste avondmaal • Ben Willikens ‘Abendmahl’ (1976-1979)

12. Ben Willikens • Hedendaags abstract kunstenaar • Geboren in Duitsland 1939 • Hij gebruikt vaak de bijbel als inspiratiebron • Zijn werken zijn opvallend groot (3/6 meter) • http://www.benwillikens.de/

13. Het laatste avondmaal

14. Het avondmaal – Ben Willikens • http://www.katholisch.de/html/videohtmlq/schauen015q.html http://www.katholisch.de/html/videohtmlq/schauen015q.html

15. Hedendaagse interpretatie van de christelijke levensbeschouwing • Heaven • Jan van Riet • B. Moeyaert, De Schepping, Querido, 2003. • Kolet Janssen, Help ik geloof! Geloven met gezond verstand, averbode, 2000. • R. Burggraeve en I. Van Halst, Al de vragen van ons leven, een ethiek voor het dagelijkse leven, lannoo, 2005. • S. Desodt, Wat is dat in godsnaam? Religieuze begrippen verklaard, halewijn, 2004. • Hedendaagse vertaling van de 10 geboden (KRO): http://www.katholieknederland.nl/actualiteit/2005/detail_objectID568012_FJaar2005.html http://campagne.kro.nl/historisch/home.aspx

16. Hermeneutisch communicatief (terug naar de definitie) • Dialoog binnen een leergroep het verhaal van de boze Wolf EN het verhaal van Roodkapje = hermeneutisch communicatief! Interreligieuze dialoog brengt enkele hermeneutische knooppunten met zich mee! (zie verder) Interreligieuze dialoog: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/17_dialoog.php#achtergrondinformatie • met als doel de eigen levensbeschouwelijke identiteit verder ontwikkelen (van de lln. en de lkr.?)

17. Korte religie kwis • Geef de vijf pijlers van het christendom? • Geef de vijf pijlers van de islam?

18. In de Kijker (thomas) • Thomas Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/ • In de kijker • titel • beginsituatie (lkr./lln.) • hermeneutische knooppunten • leerplan • achtergrondinformatie en theologische basisliteratuur • lesimpulsen • didactische suggesties • reacties Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/

19. Didactisch opbouwwerk van het model (in vijf stappen) • Onthullen (reveleren) herkennen en formuleren van hermeneutische knooppunten = hermeneutische knooppunten (1) en leerplan • In beweging zetten (mobiliseren) aanspreken van de leergroep= beginsituatie en achtergrondinfo (2 en 3) • In gesprek treden (communiceren) Communiceren is iets heel anders dan vrijblijvend en oriëntatieloos 'babbelen‘ = lesimpulsen en didactische suggesties (4 en 5)

20. Didactisch opbouwwerk van het model (in vijf stappen) • Samenbrengen(consolideren) De moderator moet op een bepaald moment de rol van expert opnemen en de resultaten van het communicatie- en reflectieproces van de leergroep op bevattelijke wijze aan de groep voorleggen = achtergrondinfo en lesimpulsen (3 en 4) • Terugkoppelen (integreren) Leerlingen dienen de kans te krijgen om via de confrontatie met alternatieve ingrediënten de verworven leerresultaten (verder) te integreren in hun eigen leven. = lesimpulsen en evaluatie (?) (4)

21. In de kijker (1) hermeneutische knooppunten • Hermeneutische knooppunten zijn spanningen, conflicterende interpretaties die terugverwijzen naar uiteenlopende levensbeschouwelijke vooronderstellingen.

22. Hermeneutische knooppunten • Hermeneutische knooppunten of 'interpretatieproblemen': • zijn intrinsiek verbonden aan het wezen van een bepaald levensbeschouwelijk onderwerp of problematiek; • ze duiken op in de klasgroep waarin verschillende interpretaties rond een bepaald onderwerp of problematiek leven (tussen leerkracht en leerling, of tussen de leerlingen onderling); • naar aanleiding van een confrontatie met lesingrediënten vanuit verschillende bronnen (narratieve traditie, eigen levensverhaal, heersende cultuur) in het lesgebeuren aangedragen.

23. Hermeneutische knooppunten • Hermeneutische knooppunten eigen aan het hermeneutische model • Een dialogale spanning tussen recht op identiteit en openheid voor alteriteit • De bedreigende confrontatie met andersheid en verschil • Het probleem van machtsstructuren binnen de dialoog Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/17_dialoog.php#hermeneutische_knooppunten • Zie kwis!

24. In de kijker (1) hermeneutische knooppunten • Hermeneutische knooppunten Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/29_islam.php#knooppunten Zie: kwis!! (interreligieus leren tegenover multireligieus leren) Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/23_liefde.php#knooppunten Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/22_screening.php#knooppunten

25. In de kijker (2) beginsituatie • Beginsituatie kan een schets van het onderwerp zijn of de beginsituatie voor leerling en/of leerkracht zie: bij elke ‘in de kijker’ http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/47_allerheiligen2006.php http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/34_geboorte.php http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/29_islam.php#beginsituatie

26. In de kijker (3) achtergrondinfo en theologische basisliteratuur • Achtergrondinfo zowel uit de actualiteit als uit theologische basiswerken als kerkelijke documenten, … • Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/29_islam.php#achtergrond • Obed • Zie: http://www.kuleuven.be/thomas1/lesgebeuren/obed/

27. In de kijker (4) lesimpulsen • Lesimpulsen (enkel het aangeven van impulsen bij het thema) • Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/29_islam.php#impulsen • Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/23_liefde.php#impulsen

28. In de kijker (5) didactische suggesties • Concrete didactische suggesties bij de lesimpulsen zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/23_liefde.php#didactisch Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/23_liefde.php#didactisch

29. In de kijker (6) reacties • Reacties kunnen aanvullen, positieve ervaringen, negatieve, … • Leerrijk voor andere gebruikers en evaluerend voor de makers van de In de Kijker! • Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/29_islam.php#reacties • Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/secundair_onderwijs/in_de_kijker/46_verkiezingen.php#reacties

30. In de kijker – aanknopingspunten bij het leerplan • Via zoekfunctie bijv. islam Zie: http://www.kuleuven.be/thomas/algemeen/

31. Andere • Centrum voor informatieve spelen Zie: http://www.spelinfo.be/ Mimürfel, kwaliteitenspel, kwinkslag, … • DVD’s sterke verhalen, Inside Islam, … en/of kortfilm: Balance, ‘for the Birds’ (http://www.pixar.com/shorts/ftb/index.html) • Boeken

32. Het hermeneutisch communicatief model: concreet • Reacties? DANK voor jullie aandacht