Kontusio, zauri eta hausturak

1. Kontusio, zauri eta hausturak

2. Terminoen definizioa. • Lehen laguntzak kontuzioetan. • Lehen laguntzak zaurietan. • Lehen laguntzak hausturetan. • Lehen laguntzak bihurduretan. • Lehen laguntzak luxaziioetan.

3. Unitate honetan ikusiko doguzan lesio motak traumatismoarekin erlazionaturik dagoz. • Traumatismoa: Kanpoko eragile batek (fisiko nahiz kimiko) gorputzean eragiten dauan lesioa da.

5. Eragile traumatiko mekaniko batek, gorputzean bat egitean lesioa sortu egiten dau. Adibidez: • Kontusioa: azala onik dagoenean baina barneko ehunak kaltetuta dagozanean.

6. Zauria: Azala, mukosa eta larriagoa izanik barneko organuen jarraitasuna apurtzen danean. • Haustura: Hazur bat apurtzen danean.

7. Kontuzioak: • Angelu ezta zorrotzak ez diran objetuen kontra jotako ondorioz sortzen da, adibidez, horma, eskumuturra,… • 3 mota dagoz: • Ekimosia. • Hematoma. • Nekrosia. • Diagnostikoa: Min lokala eta odol pilaketa

8. Helburua: • Odolaren birxurgapena mesedetzea. • Zauritutako gunearen atsedena. • Tratamendua: • Hotz lokala. • Inmobilizazioa. • Medikuaren balorazioa.

9. Zauriak: • Azalaren jarraipena eteten danaren ezaugarria dauka. • Sintomak: • Mina. • Hemorragia. • Ertzen banaketa.

10. Sailkapena: • Eragilearen arabera: • Urradura: gainazal zabala baina sakontasun gitxiko zauria. • Z.Ebakiduna: zorrotza eta ebakitzailea dan objetu baten eraginez sortutako zauria. Luzeera sakonera baino handiagoa da.

11. Z. Zorrotza: zorrotzak diran objetuak eragindako zauriak dira. Zakonera luzeera baino garrantzitsuagoa da. • Z. kontusa: zauri honeetan azalaren apurketa bortitza eta urradura dira ezaugarria nagusiak. Ertz irregularrak agertzen dira eta baita ehunen lesioak.

12. Sakontasunaren arabera. • Gainazalekoa: azala eta azalpekoa bakarrik urratzen dira. • Z. sakona: barrunbeak ikututa agertzen dira zauri honeetan, hala nola, ahoa, toraxa, sabela,… • Z. perforantea: gorputza zeharkatzen dabe barneko organuak kaltetuz. Adb: su-arma.

13. Gorputz-arrotzen arabera: • Garbia: gorputza arrotzik ez dagoanean. • Zikina: zaurian hartxintxar, area,… moduko elementuak dagozanean.

14. Beste mota batzuk: • Anputazio: zauriaren eragilearen ondorioz gorputz adar baten galtzea. • Zapalketa:gorputzeko atalak zapaltzen diranean.

15. Larrialdi faktoreak: • Sakontasuna eta hedadura • Kokapena • Zikinkeria, gorputz arrotzak • Infekzioa • Hemorragia

16. Lehen laguntzak zaurietan: • Hasierako ebaluazioa. • Biktima lasaituarazi. • Hemorragia eutsi. • Zauria garbitu. • Antiseptiko bat jarri. • Apositu esteril batekin estali. • Behar izanez gero bendaje bat egin. • Eroan medikuarenera. • Saihestu beharrekoa: • Kotoia, alkohola, hautsak, pomadak eta antibiotikoak erabiltea.

17. Lehen laguntza z. sakonetan: • Toraxeko z.: • Ondorioak • Pleurako barrunbean airea eta odola sartzen da. • Presioak berdindu egin dira. • Birikaren kolapsoa. • Sintomak • Eztula, arnasestua, hempotisia. • Tratamendua • Zauria tapau, ahal bada. • Erdi jesarrita eroan.

18. Zabeleko z.: • Errai-lesioa dago eta azken honeek urten egin ahal dabe. • Hemorragia eta infekzio egoteko arriskua dago. • Tratamendua: • Ez sartu berriro erraiak. • Ez edana ez jana emon. • Bendak erabilita zauria tapatu. Erraiak urten badira, gasak sro.fisiologikoarekin busti eta gero tapau. • Hemorragia kontrolatu. • Garraiatzeko posizioa: gorantza begira eta hankak tolestuta.

19. Hausturak: • Haustura edo hezur baten jarraipena etetea. • Sintomatologia: • Min handia • Mugitzeko ezintasuna • Deformazioa • Hantura (hinchazón) • Krepitazioa

20. Sailkapena: • Azalaren osotasunaren arabera: • Zabalduak: hazurra hausten danean, larruazala apurtzen danean. • Itxitakoak: hazurra apurtzen danean, azala apurtzen ez danean. • Hausturaren hedaduraren ararbera: • Osoa: hazurrak baten apurtzen diranean. • Ez osoa: hazurra guztiz ez danean apurtzen.

21. Apurketaren norabidearen arabera: • Zeharkakoa: • Zeiharkakoa: • Espiralekoa: • “Conminuta”: hazurra zati txiki askotan apurtzen danean.

22. Lehen laguntza hausturetan: • Ez mogidu ezinbestekoa ez bada. • Hausturaren fokua inmobilizatu, gertuen dagozan bi artikulazioetan ipinitako ferula bategaz. • Inmobilizazio arauak • Ferula forratu • Ferula neurtu gorputz-adar osasutsu batean • Hutsuneak bete • Erabili uhal zabalak • Gertu dauden artikulazioak inguratu

23. Inmobilizazio motak:

24. Bihurdurak: • Lotailu, tendoiedomuskulu bat kolpe edo zapasalto baten ondorioz, berezkoa ez duen higidura egitea, bere ardatzarekiko biratzea bereziki, lesioa gertatzen delarik. • Sintomatologia: • Min zorrotza • Hauntura • Ubeldura • Ezegonkortasuna haustura osoan.

25. Tratamendua: • Gertatu berri bada, izotz poltsa ipini hantura eta ubeldura arintzeko. • Medikuarenera eroan. • Hesgailu konprimatzailea artikulazioa ez mugitzeko eta ez handitzeko. • Atsedena: behar beste denbora hartu beharko da eta bihurritutako gorpurz adarra gorantza.

26. Luxazio: • Bi artikulazio azaleraren arteko kontaktuaren galera (hazurra edo haren artikulazioa bere lekutik ateratzea). • Sintomatologia: • Itxuragabetasuna. • Berezko mina edo presioak eragindakoa. • Ezintasun funtzionala.

27. Tratamendua: • Alde lesionatua geldiarazi, hauturetan ikusi dogun moduan. • EZ murriztu lokadura. • Medikuarenera eroan. • Bertan, probak egin ondoren ferula bat ipiniko deutse.