Dyskryminacja

1. Dyskryminacja Nierówne, niesprawiedliwe, gorsze traktowanie kogoś z przyczyn, które są od niego niezależne, jeśli takiego traktowania nie można usprawiedliwić. Pro Humanum

2. Dyskryminacja łacińskie „discriminatio” Dwa znaczenia słowa dyskryminacja: • „rozróżniać” • „dyskryminować” (wykluczanie, piętnowanie) Pro Humanum

3. Dyskryminacja • Bezpośrednia Z powodu m. in. płci, niepełnosprawności, orientacji seksualnej, religii, koloru skóry, pochodzenia etnicznego, rasy, przynależności związkowej, poglądów politycznych lub innych cech, ktoś jest traktowany mniej korzystnie, niż inna osoba znajdująca się w podobnej sytuacji jest traktowana w danej chwili, była kiedyś lub będzie traktowana w przyszłości. Pro Humanum

4. Dyskryminacja • Pośrednia Przepis, kryterium lub praktyka, które z pozoru są neutralne, w rzeczywistości jednak stawiają osoby o określonym kolorze skóry, pochodzeniu etnicznym, „rasie”, płci, niepełnosprawności, religii, lub innych cechach, w szczególnie niekorzystnej sytuacji. Pro Humanum

5. Dyskryminacja ze względu na płeć • Molestowanie – zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności albo poniżenie lub upokorzenie pracownika; • Molestowanie seksualne - każde nieakceptowane zachowanie o charakterze seksualnym, lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności lub poniżenie albo upokorzenie pracownika; zachowanie to może zawierać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy; • Przemoc wobec kobiet; • Zasada gender mainstreamingjako przeciwdziałanie dyskryminacji. Pro Humanum

6. Dyskryminacja pozytywnaDziałania pozytywne Środki podjęte czasowo służące uprzywilejowaniu pewnych grup społecznych w celu wyrównania ich sytuacji i przeciwdziałania faktycznej dyskryminacji, której bez zastosowania tych środków by doświadczały. Pro Humanum

7. Ochrona prawnaprawo chroni przed dyskryminacją • Art. 13 TWE umożliwia Wspólnocie podjęcie środków niezbędnych do zwalczania dyskryminacji z przyczyn płci, rasy, pochodzenia etnicznego, religii, przekonań, wieku, niepełnosprawności i orientacji seksualnej; • Art. 141 TWE ustanawia zasadę równej płacy za równa pracę oraz pracę równej wartości, określa czym jest wynagrodzenie i zobowiązuje Rade do przyjmowania środków zmierzających do zapewnienia stosowania zasady równości szans i równości traktowania kobiet i mężczyzn Na mocy tego przepisu przyjęto kilkanaście dyrektyw równościowych dotyczących zwłaszcza zatrudnienia. • Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej zakazuje jakiejkolwiek dyskryminacji z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, pochodzenie etniczne i społeczne, cechy genetyczne, język, religia lub przekonania, poglądy polityczne lub inne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientacja seksualna; • Dyrektywa Rady 2002/73/UE z 23.09. 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do zatrudnienia, szkoleń zawodowych i awansów oraz w zakresie warunków pracy; • Dyrektywa Rady 2000/43/WE z 29.06.2000 r. wprowadza w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na rasę lub pochodzenie etniczne; • Dyrektywa Rady 2000/78/WE z 27.11.2000 r. ustanawia warunki ramowe dotyczące równego traktowania w zakresie pracy i zatrudnienia. Pro Humanum

8. Działania prawneprawo chroni przed dyskryminacją Konstytucja RP: • zakazuje istnienia partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swych programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, (art. 13); • wprowadza zakaz dyskryminacji rasowej stanowiąc, że wszyscy są wobec prawa równi, wszyscy mają prawo do jednakowego traktowania przez władze publiczne oraz że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32); • zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury, a także gwarantuje im prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej (art. 35). Pro Humanum

9. Działania prawneprawo chroni przed tzw. przestępstwami z nienawiści Kodeks karny: • Zakazuje ludobójstwa – wyniszczenia grupy narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub grupy o określonym światopoglądzie (art. 118); • Zakazuje stosowania przemocy lub groźby bezprawnej z powodu przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub ze względu na bezwyznaniowość (art. 119); • Zakazuje propagowania faszystowskiego lub totalitarnego ustroju państwa oraz nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość (art. 256); • Zakazuje znieważania i naruszania nietykalności cielesnej z powodu przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej lub bezwyznaniowości (art. 257). Pro Humanum

10. Działania prawneprawo chroni przed dyskryminacją • Ustawa o Policji stanowi, że Policja może pobierać, przetwarzać i wykorzystywać informacje, w tym dane osobowe, ujawniające rasę lub pochodzenie etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne itd.; • Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zakazuje dyskryminacji z przyczyn rasy i narodowości; • Ustawa Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do Senatu RP przewiduje zwolnienie komitetów wyborczych utworzonych przez organizacje mniejszości narodowych z wymogu przekroczenia 5 % progu wyborczego; • Ustawa o języku polskim stanowi, że zawarte w niej przepisy nie naruszają praw mniejszości narodowych i etnicznych; Pro Humanum

11. Działania prawneprawo chroni przed dyskryminacją • Ustawa o systemie oświaty umożliwia uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w szczególności naukę języka i w języku ojczystym oraz naukę własnej historii i kultury; • Ustawa o radiofonii i telewizji stanowi, że programy publicznej radiofonii i telewizji powinny uwzględniać potrzeby mniejszości narodowych i grup etnicznych; • Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznaniazakazujedyskryminacji z powodu przekonań religijnych; • Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnymzakazuje dyskryminacji z powodu przynależności do mniejszości. Pro Humanum

12. Ochrona prawnaprawo chroni przed dyskryminacją Prawo pracy: zakazuje jakiejkolwiek dyskryminacji bezpośredniej lub pośredniej w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość, religię, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną; zakazuje takich przejawów dyskryminowania jak: zachęcanie do dyskryminowania oraz molestowanie, także seksualne; przewiduje, że istniejące przepisy prawne, postanowienia układów zbiorowych, regulaminów przedsiębiorstw lub umów pracowniczych mające charakter dyskryminacyjny, są nieważne. Pro Humanum

13. Ochrona prawnaprawo chroni przed dyskryminacją Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu dotyczy: • warunków dostępu do zatrudnienia pracowniczego, pracy na własny rachunek, uprawiania zawodu – włączając kryteria selekcji i warunków rekrutacji niezależnie od rodzaju działalności i na wszelkich szczeblach hierarchii zawodowej; • członkostwa i uczestnictwa w organizacjach pracowników lub pracodawców; • dostępu do wszelkiego rodzaju i szczebli poradnictwa zawodowego, kształcenia, doskonalenia, przekwalifikowywania; • warunków nawiązania, rozwiązania stosunku pracy oraz wynagrodzenia; • kobiet w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego, osób w okresie urlopu rodzicielskiego; • zatrudnienia w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy; • zatrudnienia na czas określony i nie określony. Pro Humanum

14. Dochodzenie roszczeńprawo chroni przed dyskryminacją • dostępność odpowiednich postępowań nawet po zwolnieniu się pracownika z pracy; • postępowanie przed sądem zwolnione od kosztów sądowych; • możliwość wszczynania postępowania na rzecz konkretnej osoby przez związki zawodowe lub stowarzyszenia; • ciężar dowodu w sprawach o dyskryminację spoczywa na pracodawcy; • zakaz wiktymizacji; • prawo do odszkodowania nie niższego niż minimalne wynagrodzenie za pracę, bez określenia górnej granicy, przy czym pracownik, czy też dyskryminowany kandydat na pracownika, nie musi udowadniać, że w związku z dyskryminacją doznał szkody. Pro Humanum

15. Dochodzenie roszczeń w praktyce W przypadku dyskryminacji ofiara/ świadek może zgłosić sprawę: • związkom zawodowym, które maja określone uprawnienia (także pojednawcze); • Państwowej Inspekcji Pracy; • sądowi rejonowemu – sądowi pracy; • sądowi okręgowemu z powództwa o naruszenie dóbr osobistych; • w niektórych przypadkach prokuraturze; • Rzecznikowi Praw Obywatelskich; • organizacjom pozarządowym; • MSWiA lub MRR. Pro Humanum

16. Mobbing jako szczególny rodzaj dyskryminacji Mobbing to działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu pracowników. Pro Humanum

17. Mobbingproblem o charakterze międzynarodowym Międzynarodowa Organizacja Pracy definiuje mobbing jako obraźliwe zachowanie poprzez mściwe, okrutne,  złośliwe lub upokarzające usiłowanie zaszkodzenia jednostce lub grupie pracowników (...), którzy stają się przedmiotem psychicznego dręczenia.  - zachowania zagrażające statusowi zawodowemu (m.in. pomniejszanie opinii, publiczne ośmieszanie, oskarżanie o nieefektywną pracę) - izolowanie (izolowanie fizyczne lub społeczne, utrudnianie dostępu do środków i materiałów, zatajanie ważnych informacji) - umyślne doprowadzanie do przeciążenia pracą (silna presja, niewykonalne terminy, dodatkowe zadania, przeszkadzanie w wykonywaniu pracy) - destabilizacja zawodowa (przydzielanie nieistotnych zadań do realizacji, ciągłe upominanie, odebranie zadań wymagających odpowiedzialności) (Cowie i wsp., 1999) Pro Humanum

18. Ochrona prawnaprawo pracy chroni przed mobbingiem • pracodawca odpowiedzialny jest za dopuszczenie mobbingu w zakładzie pracy niezależnie od tego, kto jest jego sprawcą, a kto ofiarą. Sprawcą mobbingu, czyli mobberem może być zarówno przełożony, jak i współpracownik, a nawet podwładny ofiary; • Pracownik, który ucierpiał wskutek mobbingumoże rozwiązać umowęo pracę w trybie natychmiastowym, bez wypowiedzenia oraz żądać odpracodawcy odszkodowania, którego górna wysokość nie jest ograniczona; • Ciężar przedstawienia dowodów w sprawie mobbingu spoczywa na pracowniku; • Pomimo to, że sprawcami mogą być również osoby spoza kierownictwa, pracodawca będzie odpowiedzialny za wystąpienie mobbingu, ponieważ odpowiada za to, co dzieje się  w zakładzie pracy. Jednak, jeżelipracodawca będzie mógł się wykazać działaniami skierowanymi nazapobieganie temu zjawisku (bądź natychmiastową reakcją na zaistniały już problem), można mówić o zmniejszeniu odpowiedzialności (albo w pewnych przypadkach także o jej braku). Pro Humanum

19. Działania instytucjonalne Instytucje zajmujące się problematyką przeciwdziałania i zwalczania dyskryminacji z przyczyn rasy, pochodzenia etnicznego, narodowości, religii i wyznania: • Komisja Wspólna Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, • Zespół ds. Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii oraz Departament Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych w MSWiA • Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej • Urząd do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców • Rada do Spraw Uchodźców • Rzecznik Praw Obywatelskich • Rzecznik Praw Dziecka Pro Humanum

20. Działania instytucjonalne Prawo wspólnotowe nakłada na państwa członkowskie obowiązek wskazania instytucji która odpowiedzialna będzie m. in. za: • zapewnienie ofiarom dyskryminacji indywidualnej pomocy w dochodzeniu ich roszczeń dotyczących dyskryminacji, • przeprowadzanie niezależnych badań dotyczących dyskryminacji, • publikowanie niezależnych raportów i formułowanie rekomendacji na tematy dotyczące dyskryminacji. Pro Humanum

21. Działania instytucjonalne Niektóre polskie organizacje pozarządowe zajmujące się problematyką przeciwdziałania i zwalczania dyskryminacji z przyczyn rasy, pochodzenia etnicznego, narodowości, religii lub wyznania: • Helsińska Fundacja Praw Człowieka www.hfhrpol.waw.pl • Amnesty International www.amnesty.org.pl • Związek Biur Porad Obywatelskich www.zbpo.org.pl • Nigdy Więcej www.free.ngo.pl/nw • Otwarta Rzeczpospolita www.or.icm.edu.pl • Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych WARIANT www.wariant.org.pl • PROXENIA www.proxenia.org.pl Pro Humanum

22. Działania programowe • Wspólnotowy Program Przeciwdziałania Dyskryminacji 2001 – 2006 • Krajowy Program Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Związanej z Nimi Nietolerancji • Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce Pro Humanum

23. Kampanie społeczneZa różnorodnością. Przeciwko dyskryminacji. Pro Humanum