Kreatywna rachunkowość czyli finanse w krzywym zwierciadle

1. Kreatywna rachunkowość czyli finanse w krzywym zwierciadle Piotr Hans

2. Kreatywna rachunkowość czyli finanse w krzywym zwierciadle Piotr Hans CIA CFE CMR Audytor Wewnętrzny Grupy Kapitałowej NOVOL Sp. z o.o.

3. GRUPA KAPITAŁOWA NOVOL • materiały dla lakiernictwa samochodowego; budownictwo sportowe i przemysłowe; szkutnictwo, kamieniarstwo, farby i lakiery dla przemysłu, ale także usługi hotelowo-gastronomiczne (Pałac Mierzęcin) • obrót skonsolidowany w 2010 roku: prawie 300 mln zł • zatrudnienie w grupie w 2010 roku: ponad 800 osób • 7 spółek zależnych w Polsce i 3 za granicą (produkcja, handel, usługi)

4. STATYSTYKI (USA) • 347 przypadków fałszowania sprawozdań w latach 1998-2007 (294 przypadków w latach 1987-1997) • średnia wartość strat wyniosła 400 mln $ (25 mln $) – mediana strat – 12 mln $ (4,1 mln $) • średni czas trwania procederu – około 24 miesięcy • 19% spółek z Californii, 10% z Nowego Jorku • w 89 % zawiadomień SEC CEO i/lub CFO byli wskazywani jako powiązani z procederem fałszowania sprawozdań • motywacja • konieczność spełniania wewnętrznych, czy zewnętrznych oczekiwań odnośnie zyskowności • spełnianie wymagań stawianych przez banki (kowenanty) • wzrost znaczenia wynagrodzenia menadżerów w oparciu o wyniki finansowe Fraudulent Financial Reporting: 1998-2007 www.coso.org

5. MOTYWACJA • „Chcieć ciut więcej, żaden wstyd / Lepiej piękniej, żaden grzech.” • Katarzyna Nosowska „Makro” • „Chodzi o to, panie i panowie, że chciwość – z braku lepszego określenia – jest dobra. Chciwość jest słuszna. Chciwość jest skuteczna. Chciwość oczyszcza, chwyta istotę ducha ewolucji. Chciwość w każdej formie: chciwość życia, pieniędzy, miłości, wiedzy odznaczyła się rozwojem ludzkości.” • Gordon Gekko „Wall Street”

6. NACZELNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI • memoriału • wiernego obrazu • kontynuacji działalności • ostrożnej wyceny • ciągłości • współmierności • istotności • kompensacji

7. RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI • „w dół” • „w górę” • przychody • koszty • rezerwy • zobowiązania

8. RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – PRZYCHODY • księgowanie fikcyjnej sprzedaży • księgowanie przychodów przyszłych okresów w okresie bieżącym (tzw. "zapychanie kanałów dystrybucji") • uznawanie przychodów związanych ze sprzedażą warunkową lub sprzedażą z gwarancją zwrotu • nieujawnianie informacji na temat przychodów dotyczących zaniechanej działalności • uznawania przychodów i opóźnianie dostawy w porozumieniu z firmą transportową • nieprawidłowe rozpoznawania przychodów w stosunku do ustalonych warunków dostawy (INCOTERMS)

9. RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – PRZYCHODY cd. • uznawanie przychodów z wieloletnich umów serwisowych w roku dostawy • cesja należności z tytułu umowy wieloletniej na inny podmiot (realizacja natychmiastowej sprzedaży) • sprzedaż aktywów po zawyżonych cenach (transakcje z jednostkami powiązanymi) • niezamykanie ksiąg rachunkowych po zakończeniu roku (np. księgowanie sprzedaży do 10 stycznia) • manipulowanie stopniem zaawansowania realizacji kontraktów długoterminowych

10. RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – KOSZTY • zawyżanie wysokości odpisów aktualizujących (np. zapasów) w celu ich przyszłego odwracania lub sprzedaży z "większym" zyskiem • odejmowanie rabatów i potrąceń od zakupów dotyczących przyszłych okresów od kosztu własnego sprzedaży w bieżącym okresie • aktywowanie i amortyzowanie kosztów napraw, remontów, usług serwisowych • pomijanie zapisów, stornowanie kont kosztowych

11. RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – KOSZTY cd. • rozliczanie w czasie kosztów dotyczących bieżącego okresu • fałszowanie wyników inwentaryzacji (szczególnie przy spisywaniu w koszty wartości zakupów materiałów, towarów) • korekty kont kosztowych w korespondencji z kontami zobowiązań • zaniżanie wartości odpisów z tytułu utraty wartości aktywów trwałych • zawyżanie aktywów stanowiących efekt prac rozwojowych • manipulowanie stopniem zaawansowania realizacji kontraktów długoterminowych

12. RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – REZERWY • nie tworzenie rezerw na zwroty (także w przypadku uznawania przychodów ze sprzedaży z gwarancją zwrotu) • tworzenie nadmiernych rezerw na przyszłe straty i zobowiązania • tworzenie nadmiernych rezerw w trakcie połączenia jednostek gospodarczych (na restrukturyzację)

13. RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – ZOBOWIĄZANIA • nienaliczanie odsetek od istotnych zobowiązań przeterminowanych • zaniżanie kwot zobowiązań • korekty kont kosztowych w korespondencji z kontami zobowiązań

14. RÓŻNE RODZAJE MANIPULACJI – STATYSTYKA Fraudulent Financial Reporting: 1998-2007 www.coso.org

15. CZERWONE FLAGI • przepływy pieniężne znacząco niższe od zysku • wzrost udziału należności w przychodach • wzrost wartości zapasów w koszcie własnym sprzedaży • nieuzasadniony, znaczący wzrost rezerw • spadek udziału kosztów stałych w wartości sprzedaży • znaczący, nieuzasadniony wzrost kosztów rozliczanych w czasie • spadek udziału odpisów aktualizujących należności (zapasy) w wartości należności (zapasów) brutto • spadek udziału rezerw na zwroty lub naprawy w wartości sprzedaży • pełna zgodność z budżetami (przychody i koszty)

16. KARY ZA KREATYWNOŚĆ (USA) • Bernard Ebbers, WorldCom – 25 lat więzienia • John Rigas, Adelphia – 15 lat • Timothy Rigas, Adelphia – 20 lat • Jeffrey Skilling, Enron – 24 lata i 4 miesiące • Dennis Kozlowski, Tyco – co najmniej 8 lat i 4 miesiące do 25 lat

17. KARY ZA KREATYWNOŚĆ (POLSKA) • Art. 303 KK Nierzetelna lub niezgodna z prawem dokumentacja • § 1. Kto wyrządza szkodę majątkową (…), przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą (…), podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.§ 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 wyrządza znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. • Liczba prawomocnie skazanych (lata 2001-2005) • min 19 (2003) • max 28 (2004) • Średni wymiar kary (2007) – 14,2 miesięcy (w zawieszeniu)

18. MECHANIZMY ZABEZPIECZAJĄCE • komitety audytu (wykwalifikowani, niezależni członkowie) • biegli rewidenci (wybór, rotacja, niezależność) • inne (oświadczenia służb finansowych, hot-line, audyt systemu kontroli wewnętrznej w procesie sprawozdawczości finansowej)

19. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Piotr Hans CIA CFE CMR Audytor Wewnętrzny Grupy Kapitałowej NOVOL Sp. z o.o. tel. 61 810 98 84, kom. 785-014-404, p.hans@novol.pl Prezentacja przedstawia prywatne poglądy autora i nie reprezentuje oficjalnego stanowiska NOVOL Sp. z o.o.

20. Kreatywna rachunkowość czyli finanse w krzywym zwierciadle Piotr Hans