İNSAN SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ

1. İNSAN SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ • 1

2. DERSİN İÇERİĞİ MODÜL:1- ÇALIŞMA GÜVENLİĞİ • A-İş Güvenliği • B-Çevrede Güvenliği Tehdit Edici Unsurlar • C-Kaza ve Yaralanma • D-Yangın • E-İlk Yardım • F-Meslek Hastalıkları MODÜL:2- İŞ GÜVENLİĞİ HUKUKU • A-İş Güvenliği Mevzuatı • B-İş Kazalarında Mesuliyet ve Yapılacak Hukuki İşlemler

3. MODÜL:1- ÇALIŞMA GÜVENLİĞİ Dersin içeriği • A-İş Güvenliği • B-Çevrede Güvenliği Tehdit Edici Unsurlar • C-Kaza ve Yaralanma • D-Yangın • E-İlk Yardım • F-Meslek Hastalıkları • 3

4. A- İŞ GÜVENLİĞİ Dersin içeriği Modül Başı İş Güvenliğinde Geçen Kavramlar Meslekî ve Teknik Eğitim Mesleki Eğitim Nedir?Kişiye, belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazandıran ve kişinin yeteneklerini çeşitli yönleri ile geliştiren eğitim sürecine “mesleki eğitim” denir. • 4

5. İş Güvenliğinin Amacı1.Çalışanları korumak 2. Üretim güvenliğini sağlamak 3. İşletme güvenliğini sağlamak

6. Teknik Eğitim Nedir? Dersin içeriği Modül Başı • İleri düzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekler gerektiren meslek kademeleri için gerekli olan, bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazandıran ileri düzeyde ki mesleki eğitime “teknik eğitim” denir. • 6

7. Mesleki ve Teknik Eğitimin Amacı Nedir? Dersin içeriği Modül Başı • Toplumun hedefleri ve iş çevrelerinin talepleri doğrultusunda, bireylere belirli bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve uygulama yeterliliklerinin kazandırılmasıdır. • 7

8. İnsan Sağlığı Dersin içeriği Modül Başı Sağlık Nedir? • Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre; kişinin, bedensel, ruhsal ve sosyal bakımdan tam bir iyilik halinde olmasıdır. • 8

9. İşçi Sağlığı Dersin içeriği Modül Başı • Bütün mesleklerde çalışanların sağlıklarını; sosyal, ruhsal ve bedensel olarak en üst düzeyde tutmak, çalışma şartlarını ve üretim araçlarını sağlığa uygun hale getirmek, çalışanları zararlı etkilerden koruyarak işin ve çalışanın birbirine uyumunu sağlamak üzere kurulmuş bir tıp dalıdır. • 9

10. İş Güvenliği Nedir? Dersin içeriği Modül Başı • Atölye ve işyerlerinde, işin yapılması sırasında, çeşitli sebeplerden kaynaklanan, sağlığa zarar verebilecek şartlardan korunmak amacı ile yapılan sistemli, planlı ve bilimsel çalışmalara “iş güvenliği”denir. • Diğer bir tanıma göre; İşçilerin iş kazalarına uğramalarını önlemek amacıyla güvenli çalışma ortamını oluşturmak için alınması gereken önlemlere “iş güvenliği”denir. • 10

11. Kaza Nedir? Dersin içeriği Modül Başı • Belli bir zarar ve arızalanmaya sebep olan, beklenmeyen, umulmayan ve önceden planlanmamış olaylara “kaza”denir. • 11

12. İş Kazası Nedir? Dersin içeriği Modül Başı 5510 Sayılı Kanun’un 13. maddesine göre; • Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, • İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında, • Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, • 12

13. Dersin içeriği Modül Başı • Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, • Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaya“iş kazası” denir. • 13

14. İş kazalarının meydana gelmesini etkileyen faktörler 1.Makine ve teçhizat 2. Malzeme 3. Çevre (İş yeri ortamı) 4. İnsan (Çalışan kişiler)

15. İş kazalarında işçiyi olumsuz etkileyen faktörler 1.Fazla çalışma yapmak 2. Çok fazla iş yoğunluğu 3. Mantıksız iş seçimi 4.Fazla ve sürekli iş gücü harcanması 5. İşçinin fiziksel veya ruhsal yapısına uymayan iş 6.Sürekli gece vardiyası

16. İş kazalarının önlenmesinde alınacak tedbirler Emniyetsiz durumları ortadan kaldırmak Emniyetsiz davranışları önlemek Çalışmada iyi yöntemlerin uygulanması Otomasyona geçmek Kişisel koruyucular kullanmak

17. İş Kazasını Meydana Getiren Nedenler Dersin içeriği Modül Başı • 17

18. Yaralanma Nedir? Dersin içeriği Modül Başı • İş kazaları sonucunda insan vücudunun parçalanması olayına “yaralanma” denir. Yaralanma ikiye ayrılır: • Yaralanmanın tedavisi sonucu vücutta hiçbir iz kalmıyorsa “geçici yaralanma”, • Yaralanmanın tedavisi sonucu vücutta iz kalıyorsa “kalıcı yaralanma” denir. Yaralanmanın en şiddetlisi, kaza sonunda çalışanın hayatını kaybetmesidir. • 18

19. Meslek Hastalığı Nedir? Dersin içeriği Modül Başı • 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Madde 14’e göre; • Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük hallerine “meslekhastalığı” denir.   • 19

20. İlkyardım Nedir? Dersin içeriği Modül Başı • Hasta ya da yaralı kişiye, hastalanması veya yaralanmasından hemen sonra, doktor gelinceye veya sağlık kurumuna götürülünceye kadar, hayatını kurtarmak için veya durumunun kötüye gitmesini önlemek amacıyla yapılan ilk müdahaleye “ilkyardım”denir. • UNUTMA: İLKYARDIM MUTLAKA BİLEN BİRİ TARAFINDAN YAPILMALIDIR. • 20

21. İş Güvenliği Kavramının Tarihsel Gelişimi Dersin içeriği Modül Başı Dünya’da İş Güvenliği Çalışmaları • Çalışanların sağlığı ile yapılan iş arasındaki ilişki çok eski çağlara dayanmaktadır. • Yunanlı düşünür Herodot, yine aynı çağlarda Eflatun ve Aristoteles gibi düşünürler işçilerin sağlığı ve iş kazaları üzerinde durmuşlardır. • Ancak bilimsel esaslara dayalı olarak bu konunun ele alınması 17. yüzyılda İtalya'da Bernandino Ramazzini tarafından olmuştur. • 21

22. Dersin içeriği Modül Başı • Daha sonraları İngiltere'de Sanayi Devriminin başlamasıyla birlikte sağlık ve iş güvenliği sorunları ortaya çıkmıştır. Buna bağlı olarak devlet, gerekli yasal düzenlemeleri yapmıştır. • 1890 yılında, Rusya dışında 17 Avrupa devletinin katılımı ile Berlin Konferansı yapılmıştır. Konferansta, aşağıdaki öncelikli dört konu belirlenerek bu konularda çalışmalar yapılması kabul edilmiştir. • 22

23. Dersin içeriği Modül Başı • İş sağlığı güvenliği, • Çocukların çalıştırılmaması, • Sosyal güvenliğin sağlanması, • Çalışma sürelerinin kısaltılması. • 23

24. Dersin içeriği Modül Başı • 1919 yılında, temel çalışma hakları, örgütlenme hakkı, toplu pazarlık, fırsat eşitliği ve çalışma hayatı ile ilgili diğer konularda asgari standartlar koymak amacıyla “Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)” kurulmuştur. • 7 Nisan 1948’de “Dünya Sağlık Örgütü (WHO)” kurulmuştur. 7 Nisan her yıl "Dünya Sağlık Günü" olarak kutlanmaktadır. • 24

25. Cumhuriyet Öncesi Dönemde İş Güvenliği Dersin içeriği Modül Başı • Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk sanayileşme çabaları 19. yüzyılda Avrupa'nın etkisiyle başlar. • Bu yüzyılın ikinci yarısında da işçi sayısının artmasına bağlı olarak, işçi sağlığı ve iş güvenliği sorunları ortaya çıkmıştır. • İşçiler yoğun olarak madencilik sektöründe yer aldığı için, ilk yasalar da bu alanda çıkarılan, “Dilaver Paşa Nizamnamesi ve Maadin Nizamnamesi*” olmuştur. • 25

26. Cumhuriyet Döneminde İş Güvenliği Dersin içeriği Modül Başı • Cumhuriyet döneminde işçi sağlığı ve iş güvenliğiyle ilgili bir çok yasal düzenleme yapılmıştır. En önemlileri şunlardır: • 1937 yılında yürürlüğe giren 3008 sayılı İş Kanunu. (Bu yasayla, ilk kez işçi sağlığı ve iş güvenliği konusu ayrıntılı ve sistemli olarak düzenlenmiştir.) • 26

27. Dersin içeriği Modül Başı • 1946 yılında İşçi Sigortaları Kurumu kuruldu. • 1946 yılında Çalışma Bakanlığı kuruldu. • 1950 yılında Hastalık ve Analık Sigortası Yasası çıkarıldı. • 1950 yılında Sanayi ve Ticarette İş Teftişi Hakkındaki uluslararası sözleşme onaylandı. • 1957 yılında İhtiyarlık Sigortası Yasası çıkarıldı. • 27

28. Dersin içeriği Modül Başı • 1964 yılında 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası kabul edildi. (Bu yasa ile bu alandaki düzenlemeler tek çatı altında toplanmıştır.) • 1971’de 1475 Sayılı İş Kanunu çıkarıldı. • 28

29. İş Güvenliğinin Önemi ve Amacı Dersin içeriği Modül Başı İş Güvenliğinin Amacı Nedir? • Çalışanlara sağlıklı ortam sunarak, iş kazalarına karşı korumak, • İş ve işçi arasında en iyi uyumu sağlamak, • Üretim güvenliğini sağlamak, • İşletme güvenliğini sağlamak. • İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da en aza indirmek. • 29

30. Dersin içeriği Modül Başı • 30

31. İş Güvenliğinin Kapsamı ve Önemi Nedir? Dersin içeriği Modül Başı İş güvenliği çalışmaları: • Öncelikle, çalışanların can güvenliğini, • Daha sonra makine, araç ve gereçlerin güvenliğini, • İşyerinin güvenliğini, • Çevre güvenliğini, • Son olarak ta, üretilen malın güvenliğini kapsar. • 31

32. Dersin içeriği Modül Başı • Bu açıdan bakınca, iş güvenliği çalışmalarının önemi kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. • Çünkü, bu çalışmalar çok sayıda insanı, makineyi ve çevreyi etkiler. • Bu nedenle, bir iş yerinde, iş güvenliği varsa, orada sağlık ve mutluluk vardır. İş güvenliği yoksa, can kaybı, sakatlık, hastalık, para ve zaman kaybı vardır. • 32

33. İş Kazalarının ve Meslek Hastalıklarının Sebep Olduğu Kayıplar ve Ekonomiye Etkileri Nelerdir? Dersin içeriği Modül Başı • İş kazalarının ve meslek hastalıklarının maliyetini, çalışan ve işveren açısından ayrı ayrı inceleyelim. • İş kazaları ve meslek hastalıklarının işverene maliyetini, genel olarak iki başlık altında toplayabiliriz: • Doğrudan Kayıplar, • Dolaylı Kayıplar. • 33

34. Doğrudan Kayıplar Dersin içeriği Modül Başı • İş kazası anında yapılan ilk yardım masrafları. • Kazazedeye ödenen geçici ve sürekli iş göremezlik ödenekleri. • Kazazedeye veya ailesine ödenen tazminatlar. • Mahkeme giderleri. • Ölümlü iş kazalarında uygulanacak cezai hükümlerin bedelleri. • 34

35. Dolaylı Kayıplar Dersin içeriği Modül Başı Dolaylı kayıpları genel olarak beş guruba ayırabiliriz: • İş gücü kaybı, • Üretim kaybı, • Siparişlerin gecikmesinden doğan kayıplar, • Üst makam ve hükümetçe yapılan soruşturma masrafları, • Ülke ekonomisinin uğradığı kayıplar. • 35

36. İş Gücü Kaybı Dersin içeriği Modül Başı • Kazazedenin çalışamaması nedeniyle. • Kazazedeye yapılan ilk yardım nedeniyle. • Kazazedenin işyeri arkadaşlarının verdikleri aralar nedeniyle. • Usta ve yöneticilerin kazayı incelemek için kaybettikleri zaman nedeniyle. • Yasal işlemler için kaybedilen zaman nedeniyle oluşan kayıplar. • 36

37. Üretim Kaybı Dersin içeriği Modül Başı • Üretimin aksaması nedeniyle iş akışı ve programdaki gecikmeler. • Makinelerin durması ya da hasara uğraması nedeniyle oluşan kayıplar. • Malzeme ve hammaddenin zarara uğraması nedeniyle oluşan kayıplar. • Kazaya uğrayan işçinin işine dönmesi halinde verimdeki düşmeler nedeniyle oluşan kayıplar. • 37

38. Siparişlerin Zamanında Karşılanamamasından Doğan Kayıplar Dersin içeriği Modül Başı • Firmanın şöhret kaybı. • Geç teslim nedeniyle ödenen para cezaları. • Erken teslim halinde alınabilecek primlerin alınamamasından doğan kayıplar. • Pazar payının düşmesi. • 38

39. Ülke Ekonomisinin Uğradığı Kayıplar Dersin içeriği Modül Başı • Sosyal güvenlik sistemi ile hastane, rehabilitasyon merkezi gideri gibi toplumun tümüne yüklenen maliyetler oluşur. • Bütçeden sağlık için ayrılan pay artar. • Ülke ekonomisinin üretken kapasitesi olumsuz yönde etkilenir. • Milli kaynaklar yok olur. • Milli kalkınma yavaşlar ve refah azalır. • 39

40. İş Kazalarının ve Meslek Hastalıklarının Çalışan Açısından Maliyeti Nelerdir? Dersin içeriği Modül Başı • İş kazalarının ve meslek hastalıklarının çalışan açısından en önemli sonucu, çalışanın hayatını kaybetmesidir. • İnsan yaşamının değerini ölçmek ve maliyetini değerlendirmek mümkün değildir. • Hayatını kaybeden işçinin ailesi maddi ve manevi yıkıma uğramaktadır. • 40

41. Dersin içeriği Modül Başı • Çalışan, sosyal güvenlikten yoksun ise ailesi herhangi bir tazminat alamamaktadır. • Çalışan, yaşamını yitirmese bile beden ve ruh sağlığında önemli kayıplar oluşabilir. • Çalışma gücü azalan işçiyi, işsizlik sorunu beklemektedir. • Çalışan, (eğer sosyal güvenlik kapsamında ise) sürekli iş göremez duruma düştüğünde, düşük gelir getiren bir işte çalışmak zorunda kalacaktır. • 41

42. Dersin içeriği Modül Başı • Çalışan kişi, sosyal güvenlik kapsamında değilse, yukarıdaki ihtimal de ortadan kalkmaktadır. • Ülkemizde, çalışanların çoğunluğunun sosyal güvenlik kapsamında olmadığı düşünülürse konunun işçi açısından önemi ve iş kazalarının maliyeti daha iyi anlaşılacaktır. • 42

43. B-ÇEVREDE GÜVENLİĞİ TEHDİT EDİCİ UNSURLAR Dersin içeriği Modül Başı Biyolojik Tehditler • Biyolojik zararlılar, yapılan işin niteliğinden kaynaklandığı gibi, işyerinde bulunan hasta insanlardan da bulaşabilirler. • Değişik iş alanlarında karşılaşılan biyolojik zararlılar, işyerlerindeki olumsuz şartlardan dolayı daha fazla etki gösterirler. • 43

44. Dersin içeriği Modül Başı • Biyolojik tehditler üç guruba ayrılır: • Mikroorganizmalar*, • Vektörler*, • Hasta insan ve hayvanlar. • 44

45. Kimyasal Tehditler Dersin içeriği Modül Başı Tahriş edici kimyasal maddeler • Tahriş edici maddeler arasında, en önemlileri, deriye daha derin nüfuz ederek tehlike oluşturan sıvılardır. Bunlar çoğunlukla, aşağıda örnek verilen kuvvetli asitler ve bazlardır. • Sodyum Hidroksit [Sudkostik] (NaOH), • Nitrik Asit (HNO3), • Hidroklorik Asit (HCl), • Sulfirik Asit (H2SO4), • Hidroflorik Asit (HF) v.b • 45

46. Dersin içeriği Modül Başı • Tahriş edici katı kimyasal maddeler* de uzun süre aynı yerde kaldıklarında hücrelerin salgıladıkları sıvılarla çözünerek tahriş etkisi gösterirler. Bu katı maddelere örnek olarak ta; • Hidroksitli Kireç (KOH), • Katı Sodyum Hidroksit [Südkostik] (NaOH), • Söndürülmemiş Kireç (CaO), • Toz halinde Kalsiyum Karpit (CaC2), vb. gösterilebilir. • 46

47. Boğucu kimyasal maddeler Dersin içeriği Modül Başı • Boğucu gazlar solunum yoluyla vücuda girerler. Nefes yolları ve akciğerleri tahrip etmek suretiyle solunum sistemini etkilerler. • Kanın ödemine neden olup, akciğerlerin sıvı ile dolması ve oksijen yetersizliği nedeniyle ölüme sebep olabilirler. • Bu gruptaki maddeler; klor, fosgen, difosgen ve klorpikrin gazlarıdır. • 47

48. Dersin içeriği Modül Başı • Çok uçucu olan bu gruptaki gazların, genellikle renksiz ve yeni biçilmiş çayır, çürümüş saman ve mısır püskülü kokusu gibi kokuları vardır. • Fizyolojik Etkileri, göğüste darlık ve solunum güçlüğü, öksürük ve gözlerde yaşarma, yorgunluk, dudaklarda morarma, burun ve boğazlarda tahriş ve akıntı, bulantı ve kusma şeklindedir. • 48

49. Anestetik ve narkotik kimyasal maddeler Dersin içeriği Modül Başı Genel olarak, uyuşukluk, ağrı dindirici, uyku ve rehavet vericidirler. Bazıları şunlardır: • Morfin türü ağrı kesiciler, acıyı dindirir, uyuşukluk ve uyku verirler. Düzenli kullanımı daima korkunç sonucu olan fiziksel bağımlılığa götürür. • Alkol, depresan etki yapar. Adli açıdan sorun oluşturmaz, ancak kişinin ne miktar alkol aldığı bazı durumlarda önem kazanır. • 49

50. Dersin içeriği Modül Başı • Eroin, morfinin bazı kimyasal maddelerle tepkimeye sokulmasıyla sentetik olarak elde edilir. Suda kolay çözündüğünden damara kolayca enjekte edilebilir. Ayrıca deri altına verilebilir ve buruna çekilebilir. Yüksek derecede psikolojik ve fizyolojik bağımlılık yapar. • Benzodiazepinler ve Barbitüratlar isetedavi amaçlı kullanılan anestezik ve narkotik kimyasal maddelerdir. • 50