Leszno, 15 kwietnia 2014r.

1. Prof. dr hab. Wanda M. GaczekKonkurencja czy współpraca samorządów – jak wzmocnić rozwój aglomeracji? Doświadczenia polskie i zagraniczne Leszno, 15 kwietnia 2014r.

2. Plan wystąpienia • Korzyści ze współpracy miast dla ich rozwoju • Nowe podejście do zarządzania w regionie miejskim • Współczesne koncepcje i kierunki zarządzania • metropolitalnego • Przykłady zarządzania metropolitalnego • (Polska i wybrane kraje europejskie) • Bariery współpracy w wybranych obszarach • metropolitalnych w Polsce

3. Korzyści ze współpracy miast dla ich rozwoju • Korzyści skali produkcji (wewnętrzne dla przedsiębiorstwa) • obniżenie jednostkowych kosztów produkcji po przekroczeniu • określonego progu wielkości produkcji • Korzyści skali produkcji na rynek wewnętrzny i zewnętrzny • Korzyści aglomeracji – zewnętrzne (korzyści urbanizacji\ • i korzyści wspólnej lokalizacji)

4. Konkurencyjność czy współpraca Konkurencyjność układu terytorialnego to „... zdolność do utrzymywania poziomu innowacyjności w sektorze kultury, wiedzy, edukacji i informacji ...”. Konkurencyjność układów terytorialnych to nowy kapitał tworzący miejsca pracy i przynoszący dodatkowy dochód; jest ściśle powiązana z konkurencyjnością firm zlokalizowanych na danym terytorium. • Warunki sprzyjające podnoszeniu konkurencyjności firm, przedsiębiorstw zależne od władzy lokalnej (sprzyjający klimat inwestycyjny, kapitał wiedzy skoncentrowany w miastach, dostęp do informacji) • Warunki sprzyjające podnoszeniu konkurencyjności przedsiębiorstw niezależnie od władz (potencjał produktywności, kapitał społeczny wykształcony w długim okresie)

5. Nowe podejście do zarządzania w regionie miejskim • Koncepcja współrządzenia miastem – główne przesłanki • Koncepcja lokalnego współrządzenia • Przemiany modelu zarządzania jednostkami lokalnymi (Hambleton 2001): zmniejszenie biurokracji i zastosowanie mechanizmów rynkowych w świadczeniu usług publicznych, wprowadzenie modelu new public management (zarządzanie strategiczne, zarządzanie przez cele, certyfikaty jakości, benchmarking), rozwój mechanizmów demokratycznych • Public governancejako nowoczesny sposób zarządzania w mieście i zrządzania jego rozwojem

6. Współczesne koncepcje i kierunki zarządzania metropolitalnego • Corporategovernance, geneza koncepcji, znaczenie governance poza sektorem przedsiębiorstw, zasady odnoszone do sektora publicznego • Współrządzenie – wykorzystywanie zorganizowanych form interakcji dla celów zarządzania. Aktorzy koordynują, kooperują, komunikują się bez centralnego aktora; zdolność do funkcjonowania w strukturze rządzenia; zdolność społeczeństwa do współpracy na każdym poziomie od lokalnego do międzynarodowego; elastyczny model podejmowania decyzji • Zarządzanie metropolitalne wymaga: dostępności do informacji jednostek, których bezpośrednio dotyczą podejmowane decyzje; przejrzystości wobec obywateli; chęci współpracy/elastyczności przez zainteresowane podmioty; kompleksowego i zintegrowanego zarządzania strategicznego w tym planowania

7. Współczesne koncepcje i kierunki zarządzania metropolitalnego • Potrzeba wdrożenia koncepcji współrządzenia w obszarach metropolitalnych/aglomeracjach (Agenda Terytorialna Unii Europejskiej, Karta Lipska nt. Zrównoważonych Miast Europejskich) • Zasady goodgovernance (prawomocność i legalność – partycypacja, orientacja na porozumienie; ukierunkowanie – wizja strategiczna; skuteczność –responsywność, efektywność i sprawność; odpowiedzialność – przejrzystość • i jawność; sprawiedliwość – równość i zasady prawa • Cele i instrumenty metropolitangovenance

8. D a n i a • Region stołeczny utworzony reformą 2005. Obejmuje 29 gmin. • Obszar Metropolitalny Kopenhagi większy od regionu stołecznego (34 gminy) zamieszkany przez 1,8 mln osób. • Granice wyznaczono na bazie dziennych dojazdów do pracy. • Współrządzenie (partnerstwo) początkowo obejmowało: stymulowanie budowy nowych, luksusowych mieszkań przez wdrożenie spółek i partnerstwa między gminami i inwestorami • Wprowadzenie elastycznych zasad przyznawania mieszkań komunalnych i prywatyzację mieszkań • Odnowa dzielnic mieszkalnych

9. D a n i a Po roku 2000 Rada Wielkiej Kopenhagi podejmuje działania na rzecz integracji publicznej sieci transportowej oraz podniesienia jakości usług transportowych, integracji planowania użytkowania gruntów i transportu. 2007 r. - pierwszy plan przestrzennego zagospodarowania Regionu Kopenhagi 2008 r. - strategia rozwoju regionu stołecznego • 2009-2010 - komitet koordynujący rozwój w regionie i przyjęcie wspólnej strategii rozwoju • Istotne utrudnienia

10. N i e m c y Różne modele zarządzania obszarami metropolitalnymi w Niemczech i różne efekty. Region Metropolitalny Hamburga (RMH) obejmuje miasto-kraj związkowy Hamburg i 800 gmin. Zamieszkały przez 4,3 mln osób. Współpraca oparta na zasadzie dobrowolności rozpoczęła się już w 1928 r. Cele współpracy w RMH to: • zwiększenie międzynarodowej konkurencyjności w biznesie, nauce, transporcie, turystyce i kulturze • zagwarantowanie jakości i dostępności do podstawowych usług publicznych wobec zachodzących przemian demograficznych i ograniczeniach budżetów publicznych

11. Niemcy • rozwijanie wspólnego podejścia do planowania regionalnego i zagospodarowania przestrzennego • skupienie RMH na polityce klastrowej o zasięgu regionalnym, zarządzaniu regionem w obszarze handlu i mieszkalnictwa, internacjonalizacji oraz marketingu regionalnym • realizowane są wspólne projekty np. regionalne targi nieruchomości od 2002 r.

12. Wielka Brytania Obszar Metropolitalny Manchesteruobejmuje 10 okręgów zmieszanych przez 2,6 mln ludności. Wcześniej funkcjonował jako powiat metropolitalny. • Od 2011 r. utworzono wspólny rząd, którego celem jest poprawienie w obszarze Wielkiego Manchesteru efektywności i sprawności usług transportowych, przyspieszenie rozwoju gospodarczego oraz rewitalizacja zagospodarowania przestrzennego. • W proces podejmowania decyzji włączono sektor prywatny, stworzono mechanizmy zachęcające ten sektor do odgrywania kluczowej roli w określaniu strategicznych kierunków rozwoju (partnerstwo z biznesem)

13. P o l s k a Związki międzygminne w wybranych obszarach metropolitalnych: Wrocławski Obszar Metropolitalny – 44 gminy tworzące obszar, 6 związków międzygminnych Bydgosko-Toruński Obszar Metropolitalny – 19 gmin i 1 związek metropolitalny Lubelski Obszar Metropolitalny – 41 gmin, 6 związków międzygminnych Łódzki Obszar Metropolitalny – 33 gminy, 4 związki Poznański Obszar Metropolitalny – 45 gmin, 7 związków międzygminnych Związki międzygminne w Polsce nie są właściwie wykorzystywane do zarządzania rozwojem w obszarach metropolitalnych (Danielewicz J. 2013)

14. Nieformalne formy współpracy (przykłady): Komitet Planu Strategicznego Aglomeracji Wrocławskiej utworzony w 2001 r. Strategia Rozwoju Aglomeracji przyjęta przez 7 powiatów i 24 gminy. Rada Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego (deklaracja z 2007 r.). Kolegium na Rzecz Białostockiego Obszaru Metropolitalnego, 2005r. W skład weszli: Marszałek woj. podlaskiego, Prezydent Białegostoku oraz Starosta Białostocki – brak konkretnych działań. Trudno zidentyfikować efekty współpracy, brak konkretnych działań

15. Zinstytucjonalizowane formy współdziałania Górnośląski Związek Metropolitalny zarejestrowany w czerwcu 2007 r. – 14 miast na prawach powiatu, obszar Konurbacji Śląsko-Dąbrowskiej. Organem stanowiącym związku jest Zgromadzenie Związku liczące 29 członków, organem wykonawczym Zarząd Związku (7 członków). Można zidentyfikować korzystne efekty. Uchwalono następujące dokumenty strategiczne: Strategia rozwoju systemu gospodarki odpadami (2008), Strategia promocyjna Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii Silesia (2009), Strategia Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii Silesia do 2025 (2010). • Określono priorytety, można zidentyfikować korzystne skutki działania.

16. Metropolia Poznań • porozumienie o współpracy między samorządami Aglomeracji • Poznańskiej(2007r.) • utworzenie Rady Aglomeracji Poznańskiej jako forum wymiany • informacji i uzgodnień • w skład Rady wchodzą: wójtowie i burmistrzowie 20 gmin, Prezydent • Poznania i Starosta Powiatu Poznańskiego • czynniki sukcesu: struktura instytucjonalna, dobry klimat polityczny, • liderzy integracji, różne formy współpracy, silna podbudowa • merytoryczna wynikająca z współpracy Rady ze środowiskiem • naukowo-akademickim • bariery do roku 2013: niepewność finansowania, niewystarczające • zaplecze administracyjno-organizacyjne, brak szerokiego zaplecza • urbanistów, problemy z koordynacją międzyuczelnianą .

17. Do dyskusji Możliwe instrumenty zarządzania metropolitalnego w warunkach polskich Główne bariery współpracy jednostek tworzących aglomeracje/wspólnie zarządzane obszary metropolitalne w Polsce

18. Dziękuję za uwagę