KIERUNKI ZMIAN W KSZTAŁCENIU ZAWODOWYM 10 kwietnia 2014r.

1. KIERUNKI ZMIAN W KSZTAŁCENIU ZAWODOWYM10 kwietnia 2014r.

2. Zmiany ustawy o systemie oświaty • Zmiany w kształceniu zawodowym zostały wprowadzone • ustawąz dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy • o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw • (Dz. U. z 29 września 2011r. Nr 205, poz.1206). • Wdrażanie zmian rozpoczęło się 1 września 2012 r.

3. Cele wprowadzonej reformy • poprawa jakości i efektywności kształcenia zawodowego oraz zwiększenie jego atrakcyjności poprzez systemowe powiązanie szkolnictwa zawodowego z rynkiem pracy, w tym: • wdrożenie mechanizmu skłaniającego szkoły do dostosowywania oferty edukacyjnej do potrzeb regionalnego i lokalnego rynku pracy i oczekiwań pracodawców, • włączenie pracodawców w system kształcenia i egzaminowania; • zwiększenie dostępności i elastyczności kształcenia zawodowego oraz systemu potwierdzania kwalifikacji, w tym: • uelastycznienie struktury kształcenia zawodowego i włączenie szkół zawodowych w system kształcenia ustawicznego poprzez kwalifikacyjne kursy zawodowe, • upraktycznienie egzaminu zawodowego.

4. Modernizacja kształcenia zawodowego • Podstawowe kierunki wdrażanych zmian: • modyfikacja struktury szkolnictwa zawodowego • nowelizacja klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego • przygotowanie kompleksowej obudowy programowej kształcenia zawodowego (nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach) • modernizacja systemu egzaminów zewnętrznych • wprowadzenie nowych pozaszkolnych form kształcenia ustawicznego • rozwój współpracy z pracodawcami • zmiana wizerunku szkolnictwa zawodowego

5. Nowa struktura szkolnictwa zawodowego i edukacji ustawicznej Od 1 września 2012 r. w systemie szkolnym funkcjonują: szkoły prowadzące kształcenie zawodowe: trzyletnia zasadnicza szkoła zawodowa czteroletnie technikum szkoła policealna oraz następujące szkoły ogólnokształcące dla dorosłych: szkoła podstawowa dla dorosłych (szósta klasa) trzyletnie gimnazjum dla dorosłych trzyletnie liceum ogólnokształcące dla dorosłych Osoby dorosłe mają możliwość połączenia zdobywania wykształcenia ogólnego z nabywaniem kwalifikacji zawodowych w systemie pozaszkolnym (w tym zwłaszcza na kwalifikacyjnych kursach zawodowych)

6. Nowa struktura szkolnictwa zawodowego i edukacji ustawicznej • Warunkiem rozpoczęcia kształcenia w zawodzie w szkole pondgimnazjalnej prowadzącej kształcenie zawodowe jest posiadanie przez kandydata zaświadczenia lekarskiego zawierającego orzeczenie o braku przeciwskazań zdrowotnych do podjęcia praktycznej nauki zawodu, wydane zgodnie z przepisami art. 20f ustawy o systemie oświaty. • Kształcenie uczniów w zasadniczych szkołach zawodowych, w tym także specjalnych, obejmuje kształcenie ogólne i zawodowe. Od 1 września 2012r., zarówno kształcenie ogólne jak i zawodowe realizowane jest przez cały trzyletni cykl edukacyjny. Przyjęte rozwiązanie jest rozwiązaniem postulowanym min. przez środowiska oświatowe związane z kształceniem specjalnym.

7. Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego • Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego, ustalona rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011r. ( Dz. U z dn. 3 stycznia 2012 poz. 7) • obejmuje m. in. : • zawody, w których kształcenie jest prowadzone w szkołach i wyodrębnione w ramach wskazanych zawodów kwalifikacje • typy szkół ponadgimnazjalnych, w których może odbywać się kształcenie w danym zawodzie • kwalifikacje wyodrębnione w zawodach, których kształcenie może być prowadzone na kwalifikacyjnych kursach zawodowych

8. Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego • Rozporządzenie nie wskazuje zawodów, w których nie mogą kształcić się osoby niepełnosprawne, wskazuje natomiast zawody zarezerwowane wyłącznie dla osób niepełnosprawnych: • Technik masażysta- kształcenie dla osób niewidomych i słabowidzących, • Technik tyfloinformatyk - kształcenie dla osób niewidomych i słabowidzących, • Technik prac biurowych - kształcenie dla osób niewidomych i słabowidzących, • Pracownik pomocniczy obsługi hotelowej – kształcenie dla osób upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, • Technik realizacji dźwięku - kształcenie dla osób niewidomych i słabowidzących.

9. Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego • Nowa klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego obejmuje 200 zawodów, w ramach których wyodrębniono łącznie 252 kwalifikacje. • W klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego ujęto: • 23 zawody trzykwalifikacyjne, • 72 zawody dwukwalifikacyjne • 98 zawodów jednokwalifikacyjnych • (7 zawodów z klasyfikacji to zawody szkolnictwa artystycznego, dla których nie wyodrębnia się kwalifikacji). • Dla kwalifikacji wyodrębnionych w 161 zawodach klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego przewiduje możliwość prowadzenia kwalifikacyjnych kursów zawodowych (oprócz kształcenia w danym typie/danych typach szkół).

10. Kwalifikacje w zawodach

11. Nowa podstawa programowa dla kształcenia zawodowego ukierunkowana jest na efekty kształcenia Minister Edukacji Narodowej wydał ( Dz. U. z dnia 17 lutego 2012r. , poz.184) w jednym akcie prawnym nową podstawę programową kształcenia w zawodach. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach uwzględnia: cele kształcenia i treści nauczania opisane w formie oczekiwanych efektów kształcenia warunki realizacji kształcenia w zawodzie, w tym - minimalną liczbę godzin kształcenia zawodowego, - wyposażenie pracowni w pomoce dydaktyczne i sprzęt możliwości uzyskiwania dodatkowych kwalifikacji w ramach obszaru kształcenia określonego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego 11

12. Nowa podstawa programowa dla kształcenia zawodowego ukierunkowana jest na efekty kształcenia Minister Edukacji Narodowej wydał ( Dz. U. z dnia 17 lutego 2012r. , poz.184) w jednym akcie prawnym nową podstawę programową kształcenia w zawodach. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach sprzyja indywidualnemu określaniu przez szkołę różnorodnych potrzeb uczniów , Opisana została ona w formie oczekiwanych efektów kształcenia, co oznacza, że ich uszczegółowienie jest zadaniem przewidzianym dla autorów programów nauczania, którymi przede wszystkim powinni być nauczyciele. Opracowując program nauczania dla zawodu nauczyciele zatrudnieni w danej szkole planują proces kształcenia, mający na celu uzyskanie zakładanych w podstawie programowej efektów kształcenia, z uwzględnieniem potrzeb uczniów i możliwości ich zatrudnienia. 12

13. Zwiększenie dostępności i elastyczności kształcenia zawodowego oraz systemu potwierdzania kwalifikacji • Modernizacja systemu egzaminów zewnętrznych • egzamin w trakcie nauki (potwierdzanie kolejnych kwalifikacji w zawodzie w trakcie nauki w szkole, a nie dopiero po jej ukończeniu) • część pisemna egzaminu zawodowego z wykorzystaniem indywidualnych stanowisk egzaminacyjnych wspomaganych elektronicznie • upraktycznienie egzaminu zawodowego we wszystkich zawodach i typach szkół prowadzących kształcenie w zawodach • możliwość potwierdzenia efektów uczenia się uzyskanych poza formalnym systemem kształcenia (egzamin eksternistyczny zawodowy) • po potwierdzeniu wyodrębnionej w zawodzie kwalifikacji uzyskuje się świadectwo potwierdzające daną kwalifikację • po potwierdzeniu wszystkich wyodrębnionych w zawodzie kwalifikacji i uzyskaniu odpowiedniego poziomu wykształcenia otrzymuje się dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe oraz suplement do dyplomu

14. Zwiększenie dostępności i elastyczności kształcenia zawodowego oraz systemu potwierdzania kwalifikacji • Modernizacja systemu egzaminów zewnętrznych Istotne znaczenie dla osób o szczególnych potrzebach edukacyjnych mają także rozstrzygnięcia dotyczące przeprowadzania egzaminów potwierdzających kwalifikacje, określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego 2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 262), uwzględniające podczas przebiegu egzaminu uwarunkowania zdrowotnie i możliwości ucznia ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi. W dotychczas obowiązującym systemie, egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe mogli zdawać tylko absolwenci szkół prowadzących kształcenie zawodowe. W zmodernizowanym systemie kształcenia zawodowego, osoba nieposiadająca odpowiedniego poziomu wykształcenia, po zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie może posługiwać na rynku pracy się świadectwem potwierdzającym daną kwalifikację.

15. Zwiększenie dostępności i elastyczności kształcenia zawodowego oraz systemu potwierdzania kwalifikacji • Wdrożenie nowego modelu kształcenia zawodowego opartego na elastycznych ścieżkach uczenia się – kwalifikacyjne kursy zawodowe • wprowadzenie kwalifikacyjnych kursów zawodowych (kurs uwzględniający podstawę programową kształcenia w zawodach w zakresie 1 kwalifikacji, umożliwiający przystąpienie do egzaminu zawodowego) • włączenie szkół zawodowych w system kształcenia ustawicznego (umożliwienie szkołom prowadzenia kwalifikacyjnych kursów zawodowych w zakresie zawodów, w których kształcą) • dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb regionalnego i lokalnego rynku pracy • uelastycznienie systemu kształcenia zawodowego dające możliwość dostosowania kształcenia do indywidualnych potrzeb i możliwości uczących się

16. Kwalifikacyjne kursy zawodowe • Uczestnikami kwalifikacyjnych kursów zawodowych mogą być: • osoby dorosłe, zainteresowane uzyskiwaniem i uzupełnianiem wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych; • w wyjątkowych przypadkach osoby, które nie ukończyły 18 lat – przypadki, w jakich osoba, która ukończyła gimnazjum, może spełniać obowiązek nauki przez uczęszczanie na kwalifikacyjny kurs zawodowy zostały uregulowane w rozporządzeniu MEN w sprawie przypadków, w jakich do publicznej lub niepublicznej szkoły dla dorosłych można przyjąć osobę, która ukończyła 16 albo 15 lat, oraz przypadków,w jakich osoba, która ukończyła gimnazjum, może spełniać obowiązek nauki przez uczęszczanie na kwalifikacyjny kurs zawodowy. 16

17. Wnioski • Podział zawodów na kwalifikacje zawodowe ma kluczowe znaczenie dla podniesienia jakości kształcenia w szkolnictwie zawodowym oraz zbliżenie go do rynku pracy, ponieważ stwarza podstawy do uelastycznienia procesu kształcenia zawodowego. • Umożliwienie odrębnego potwierdzania kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie w trakcie nauki w szkole ułatwić ma uczniom osiąganie efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach. • Ma to istotne znaczenie także dla uczniów o szczególnych potrzebach edukacyjnych. Daje bowiem możliwość indywidualizacji kształcenia, dostosowanie jego tempa do potrzeb uczniów, wspierania ich w procesie kształcenia i przygotowania do potwierdzenia poszczególnych, wyodrębnionych w danym zawodzie kwalifikacji. • Osoba, która potwierdzi jedną kwalifikację wyodrębnioną w zawodzie wielokwalifikacyjnym otrzyma świadectwo potwierdzające tę kwalifikację i będzie mogła podjąć zatrudnienie jako pracownik wykwalifikowany, wykonując zadania zawodowe przewidziane w podstawie programowej dla tej kwalifikacji, co jest znacznym ułatwieniem dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.

18. Wnioski • Osoby te nie muszą kończyć szkoły ani potwierdzać kwalifikacji w całym zawodzie, tak jak to jest w obecnie funkcjonującym systemie kształcenia zawodowego. Np. osoby dotychczas kształcące się w zwodzie malarz-tapeciarz będą mogły uzyskać świadectwo potwierdzające tę kwalifikację w trakcie nauki, kształcąc się w zawodzie monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie. Wykonywanie robót malarsko-tapeciarskich jest jedną z trzech kwalifikacji wyodrębnionych w tym zawodzie. Należy podkreślić, iż jest to jeden z najbardziej popularnych zawodów, w których kształcą się osoby z niepełnosprawnością w stopniu lekkim. • Absolwent kwalifikacyjnego kursu zawodowego otrzymuje zaświadczenie o ukończeniu kursu i może przystąpić do egzaminu potwierdzającego kwalifikację w zawodzie – posiadanie umiejętności w zakresie jednej kwalifikacji może być „wystarczające” do podjęcia pracy. • Istotnym wyzwaniem jest upowszechnianie informacji o nowych formach kształcenia ustawicznego adresowanych do osób dorosłych (również wśród pracodawców), w szczególności o możliwości podnoszenia i uzupełniania posiadanych kwalifikacji oraz nabywania nowych na kwalifikacyjnych kursach zawodowych.

19. Podejmowane działania: • 1. Dyrektorzy OKE i pracownicy uczestniczyli w konferencjach rozpoczynających rok szkolnych organizowanych przez Kuratorów Oświaty dla dyrektorów szkół, zwracając uwagę m.in.: • na realizację kształcenia zgodnie z podstawą programową; • upowszechnianie nowej formuły egzaminu z wykorzystaniem komputera w części pisemnej, • uświadomienie szkołom znaczenia współpracy z pracodawcami oraz jej wpływu na jakość kształcenia i wyniki egzaminów. • 2. W każdym województwie odbędą się spotkania Dyrektorów OKE z dyrektorami szkół szczegółowo omawiające wyniki egzaminu. • 3. Rekrutacja kandydatów na egzaminatorów, ze szczególnym uwzględnieniem pracodawców – w tym roku udało się pozyskać 9,5 tysiąca kandydatów na egzaminatorów (obecnie jest ok. 26 000 egzaminatorów). • 4. Tworzenie ośrodków egzaminacyjnych u pracodawców (np. technik gazownictwa w Łodzi z udziałem PGNiG)

20. Działania wspierające szkolnictwo zawodowe • W celu wsparcia kadry pedagogicznej szkół kształcących w zawodach opracowano i opublikowano: • przykładowe szkolne plany oraz programy nauczania dla 193 zawodów z klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego – zarówno w układzie przedmiotowym, jak i modułowym

21. Działania wspierające szkolnictwo zawodowe • W celu wsparcia kadry pedagogicznej szkół kształcących w zawodach opracowano i opublikowano Poradniki (dostępne na stronie www.koweziu.edu.pl) • Kształcenie zawodowe i ustawiczne. Vademecum • Szkolne plany nauczania. Krok po kroku • Programy nauczania dla zawodu. Krok po kroku • Kwalifikacyjne kursy zawodowe. Krok po kroku • Korelacje kształcenia ogólnego i zawodowego. Krok po kroku • Egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie. Krok po kroku

22. Działania wspierające szkolnictwo zawodowe • Współpraca szkół zawodowych z pracodawcami. Przykładowe rozwiązania • Poradnik – Jak skutecznie prowadzić zajęcia na platformie edukacyjnej • Wyżej wymienione publikacje zostały opracowane w ramach projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego – dostępne są na stronach www.men.gov.pl oraz www.koweziu.edu.pl

23. Działania wspierające szkolnictwo zawodowe • Wsparcie dla osób realizujących zadania z zakresu poradnictwa edukacyjno-zawodowego • W wyniku konkursu ogłoszonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej powstały narzędzia dla uczniów, doradców zawodowych i rodziców w formie: przewodników, poradników, podręczników, filmów, scenariuszy zajęć, umożliwiających diagnozowanie uczniów ze wszystkich grup wiekowych. • (narzędzia dostępne są na portalu Scholaris oraz na stronie internetowej • Ministerstwa Edukacji Narodowej www.men.gov.pl) • W projekcie „Eurodoradztwo Polska” (Euroguidance Poland) opracowywane są publikacje wspierające poradnictwo edukacyjno-zawodowe • (publikacje dostępne na stronie na stronie internetowej • Ministerstwa Edukacji Narodowej www.men.gov.pl oraz www.euroguidance.pl)

24. Działania realizowane w obecnym roku szkolnym • Projekt PO KL: Monitorowanie i doskonalenie procesu wdrażania podstawy programowej kształcenia w zawodach • Rozpoczęło się monitorowanie procesu wdrażania PPKZ z wykorzystaniem narzędzi on-line • Pierwszym efektem monitorowania jest przygotowanie trenerów z całego kraju do prowadzenia szkoleń z zakresu: opracowywania szkolnych programów nauczania we współpracy z pracodawcami, szkolnych planów nauczania, korelacji międzyprzedmiotowych. Szkoleniem objęta zostanie kadra kierownicza szkół (3000 osób)

25. Działania realizowane w obecnym roku szkolnym • Organizacja wojewódzkich spotkań z pracodawcami • Przeprowadzenie regionalnych spotkań z pracodawcami poświęconychwłączeniu pracodawców w proces kształcenia i egzaminowania, w tym tworzenia ośrodków egzaminacyjnych (w tym roku 4 spotkania) • Wsparcie przedstawicieli jst (powiatów) • Wsparcie w zakresie przygotowywania wniosków o dofinasowanie projektów ukierunkowanych na wyposażanie i doposażanie szkół i placówek, planowanych do realizacji w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2014-2020 • Rozwój poradnictwa edukacyjno-zawodowego • Doskonalenie dyrektorów gimnazjów, doradców zawodowych, nauczycieli pełniących funkcję doradcy, nauczycieli przedmiotów oraz opracowanie materiałów wspomagających realizację zadań z zakresu doradztwa zawodowego w gimnazjum

26. Działania planowane w obszarze kształcenia zawodowego • 1. Wyposażenie/doposażenie szkół i placówek • Tworzenie w szkołach i placówkach kształcenia zawodowego warunków zbliżonych do rzeczywistego środowiska pracy zawodowej • 2. Współpraca szkół zawodowych z ich otoczeniem, w tym rozwój tzw. partnerstw wiedzy (szkoły, pracodawcy, urzędy pracy, uczelnie) • Rozwój współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z ich otoczeniem, w tym zwłaszcza z pracodawcami i szkołami wyższymi (staże i praktyki dla uczniów w przedsiębiorstwach, rozwój współpracy szkół z uczelniami) • Modernizacja treści i metod kształcenia zawodowego poprzez włączenie pracodawców w system identyfikacji potrzeb kwalifikacyjno-zawodowych na rynku pracy oraz weryfikacji wymagań kwalifikacyjnych, zwłaszcza w ujęciu sektorowym • Doskonalenie umiejętności nauczycieli zawodu we współpracy z uczelniamii rynkiem pracy • 3. Doradztwo zawodowe dla dzieci, młodzieży i dorosłych • Rozwój doradztwa zawodowego dla dzieci, młodzieży i dorosłych

27. Działania planowane w obszarze kształcenia ustawicznego • 1. Nowe elastyczne formy kształcenia ogólnego i zawodowego dorosłych • Rozwój nowych form organizacyjnych w kształceniu dorosłych • Poszerzenie oferty kursów zawodowych dla osób dorosłych realizowanych we współpracy z pracodawcami • 2. Rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych i multimediów (kształcenie na odległość) • Rozwijanie oferty publicznych elektronicznych zasobów edukacyjnych, w tym do kształcenia zawodowego • 3. Tworzenie centrów kształcenia zawodowego i ustawicznego • Tworzenie i rozwój ukierunkowanych branżowo centrów kształcenia zawodowego i ustawicznego

28. Wnioski • Nowa perspektywa finansowa jest szansą dla rozwoju i podniesienia jakości szkolnictwa zawodowego. • Komisja Europejska kładzie nacisk na rozwój szkolnictwa zawodowego, postrzegając w nim istotne narzędzie do walki ze skutkami spowolnienia gospodarczego w Unii Europejskiej (w tym w Polsce) oraz środek do przeciwdziałania bezrobociu młodych ludzi. • Aby fundusze europejskie wykorzystane zostały celowo i racjonalnie Ministerstwo Edukacji Narodowej wskazało pracowników, którzy zostali powołani na stałych członków grup roboczych wspierających prace nad Regionalnymi Programami Operacyjnymi w poszczególnych województwach. • Ministerstwo Edukacji Narodowej we współpracy z Krajowym Ośrodkiem Edukacji Zawodowej i Ustawicznej opracowuje rekomendowane wyposażenie pracowni i warsztatów szkolnych. Przygotowany materiał będzie prezentowany przedstawicielom organów prowadzących szkoły zawodowe na konferencjach, w których przewiduje się udział około 400 przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego. Materiał ten zostanie także przekazany marszałkom województw w celu wykorzystania w planie działań związanych z wyposażeniem szkół.

29. Dziękuję Państwu za uwagę