De leraar als ‘tafelspringer’ en falende helden

1. De leraar als ‘tafelspringer’ en falende helden Werken met schoolfilms in de lerarenopleiding Ive Verdoodt & Steven Vanhooren

2. Fragment Blackboard Jungle (1955)

3. The Hollywood Curriculum: Teacher Education goes to the movies • 7 april 2011 • Mary Dalton • bedoeld voor lerarenopleiders • PROGRAMMA • introductie op en uitdieping van het genre van de ‘teacher film’ • doelstellingen van filmeducatie (met focus op de lerarenopleiding) • verkenning van strategieën om studenten te betrekken bij filmdiscussies en –analyses • groepsdiscussie over de implementatie van film in het onderwijs

4. Werken met film in het onderwijs: een geschiedenis • jaren 1950: werken met visuele cultuur in het onderwijs • jaren 1950-1990: wisselende aandacht voor visuele cultuur / visuele cultuur in het onderwijs (~ Cultural Studies) • vanaf de jaren 1990: een explosie in het onderzoek: • Beeldvorming van leraren in film • De didactische meerwaarde van film (o.m. ook in de lerarenopleiding)

5. Tegen het gebruik van film in het onderwijs • Gregory Marshall (2007): • de doorsnee leraar kan onmogelijk even entertainend zijn als Hollywood-leraren • stereotypische beeldvorming (de leraar als ‘held’ of ‘redder’) • de cognitieve processen die deel uitmaken van onderwijs kunnen onmogelijk verbeeld worden in beelden.

6. Film kan ingezet worden als leermiddel in het onderwijs • James Trier (Amerikaans lerarenopleider): - (2005).“Sordid Fantasies”: Reading popular culture “inner-city” school films as racialized texts with pre-service teachers, Race, Ethnicity and Education, 8 (2). - (2007) “Teaching Theory through Popular Culture”, Teaching Education, 18 (2).

7. Reacties studenten op online discussiefora • Tegenstanders “Zelf vind ik film minder geschikt om mee te werken in de lerarenopleiding. Ik kom naar de les om iets te leren; ontspannen doe ik thuis wel.” [n.a.v. Urga] “In de klas zou ik zo’n fragment nooit gebruiken. Er valt weinig nieuws uit te leren. Behalve misschien om de leerlingen bij te brengen welke stereotiepen in de film verwerkt zitten en hoe ze een slechte film kunnen herkennen. [n.a.v. Election]

8. “Ik vind dat deze film niet geschikt is om in het onderwijs te gebruiken. Wanneer ik deze film in de klas zou tonen, zou ik het gevoel hebben dat ik faal als leerkracht. Ik faal doordat ik de leerlingen niet opvoed zoals van mij verwacht wordt: ik geef hen een verkeerd beeld van leerkrachten. Op deze manier zal het wederzijds respect dat leerlingen tegenover leerkrachten opgebouwd hebben, helemaal verdwijnen. Dit is toch het laatste wat we willen? […] Ook in de lerarenopleiding moeten ze deze film niet tonen, omdat de film een verkeerd beeld geeft van leraren.” [n.a.v. All Things Fair]

9. Voorstanders “Ik wist helemaal niet dat ik zoveel kan leren over zoveel verschillende dingen door alleen maar naar film te kijken. Ik ben zeker van plan om met film te werken in mijn lessen. In de lessen aan de lerarenopleiding heeft het in elk geval heel goed gewerkt.” [n.a.v. Blackboards] “Ik ga akkoord met X dat films een goede aanvulling kunnen zijn op de leerstof die we moeten geven. Meestal zeggen beelden meer dan een tekst in een handboek.” [ n.a.v. Educating Rita]

10. De ‘schoolfilm’ • films waarin onderwijs en leraren worden gerepresenteerd (hoofdthema of nevenmotief) • waarom schoolfilms? Kunnen ingezet worden in diverse opleidingsonderdelen: • verschillende vakdidactieken • algemeen pedagogische of didactische opleidingsonderdelen

11. Waarom werken met ‘schoolfilms’ in de lerarenopleiding? • Studie van beeldvorming en stimuleren van kritische mediageletterdheid: • Vervaging grenzen representatie (media) en realiteit (‘hyperrealiteit’, cf. Baudrillard) • Leraren(-in-opleiding) krijgen een beeld van hoe zij zelf in de ogen van anderen worden geconstrueerd en verbeeld. • Invloed op het zelfbeeld en op de identiteitsvorming van leraren(-in-opleiding). Die zijn verplicht om een positie in te nemen tegenover schoolfilms.

12. De leraar als ‘tafelspringer’ Dead Poets Society

13. Counter-narratives en mogelijke werkelijkheden = films die de dominante beelden van leraren en onderwijs verstoren en ons een uitdagende, vernieuwende of subversieve visie bieden ≈ ‘onderwijstaboes’ • leraren & geweld • favoritisme/fraude • erotische relaties tussen leraren en leerlingen • druggebruik

14.  Falende helden Blackboard Jungle

15. “Ik ben helemaal niet voor geweld in de klas. Maar dit fragment heeft me er anders doen naar kijken. Ik kan nu begrijpen dat de leerkracht hier tot dergelijke stappen moet overgaan. Instinct haalt het over rationaliteit en zo kan de leerkracht zichzelf beschermen en daarbij ook de leerlingen. De leerkracht gebruikt het geweld dus om het geweld van een ander tegen te gaan en te stoppen.” [n.a.v. Blackboard Jungle]

17. “Het verrast me dat ik punten vervalsen helemaal anders bekijk sinds ik dit fragment heb gezien. Ik had er nog nooit bij stilgestaan dat je soms eigenlijk ook goed kunt doen door een leerlingen dat ene puntje meer te geven dan hij eigenlijk verdient. Al is het maar om hem te motiveren.” [n.a.v. The Emperor’s Club]

18. All Things Fair

19. student 1: “Ik vind dat deze film zeker niet geschikt is om in het onderwijs te dienen. Wanneer ik deze film wel in klas zou tonen, zou ik het gevoel hebben dat ik faal als leerkracht. Ik faal doordat ik de leerlingen niet opvoed zoals van mij verwacht wordt: ik geef hen een verkeerd beeld van leerkrachten. Op deze manier zal het wederzijds respect dat leerlingen tegenover leerkrachten opgebouwd hebben, helemaal verdwijnen. Dit is toch het laatste wat we willen? […] Ook in de lerarenopleiding moeten ze deze film niet tonen, omdat de film een verkeerd beeld geeft van leraren.” student 2 [@ student 1]: “Deze film zou ik dus ook niet geschikt vinden om in de les te gebruiken. We moeten de leerlingen niet het beeld van de falende leerkracht voorschotelen, maar we moeten hen de positieve kanten van het onderwijs laten zien. Ik vind het belangrijker om het belang van onderwijs te volgen te benadrukken, om te beklemtonen hoe je door al de opgedane kennis een carrière kan uitbouwen, om leerlingen alert te maken op de verschillende manieren waarop ze 'geletterd' kunnen zijn.”

20. student 3 [@ student 1 en 2]: “Maar ik vind het net belangrijk dat je leerlingen confronteert met zulke zaken. Net door het onderwerp bespreekbaar te maken benadruk je als leerkracht ook het feit dat het om een taboe gaat. En dat is toch ook een belangrijk onderdeel van de waardenopvoeding, niet?” student 4 [@ student 2]: “Ik vind het beeld van een falende leerkracht niet gebruiken om dat taboe weg te duwen, ook niet zo'n goed idee.”

21. Concretiseren van abstracte leerstof bv. het concept ‘geletterdheid’ “Het fragment heeft me veel geleerd over geletterdheid. Ik verbond het altijd met lezen en schrijven, maar ik zie nu dat het meer is dan dat. Wat voor ons onbeschaafd of ongeletterd is, is dat voor anderen niet. Alles wat wij zien en wat wij normaal vinden of geletterd vinden, hangt af van de cultuur, de tijd en de plaats waar(in) we geboren zijn” [n.a.v. Urga]

22. De veilige omweg van cultuurproducten en online discussiegroepen → studenten delen hun filminterpretaties, opinies en persoonlijke verhalen en leren op die manier van elkaar → studenten worden zich bewust van hun eigen waarden en normen m.b.t. het lerarenberoep, de rol van onderwijs in de samenleving en de schoolcultuur.

23. “Bij het kijken van de film, kon ik mezelf terugvinden in Rita. Ik kom uit een gezin met ouders die geen scholing hebben genoten. In mijn familie ben ik de eerste die aan een universiteit studeert. Dus ben ik ook de eerste die mijn weg zoekt in de academische cultuur. Kortom: een andere Discourse. Regelmatig leidt dit tot dubbelzinnige gevoelens. Enerzijds leer ik om de wereld vanuit een ander en breder perspectief te zien. Anderzijds voel ik me soms ontworteld, mosselen noch vis. Soms staat mijn nieuwe manier van denken haaks op die van mijn familie.” [n.a.v. Educating Rita]

24. “Tijdens mijn stage had ik een toets gegeven. Het waren vragen met een eenduidig antwoord. Een leerlinge had niet goed gescoord en ik vond het toch wel wat erg om zo een slechte punten te geven aan zo een lieve en sympathieke leerlinge. Ik heb dan maar een paar extra punten gegeven.” [n.a.v. The Emperor’s Club]

25. De menselijke dimensie van het lerarenberoep: identificatie, inspiratie en bevrijdende verbeelding “Toen ik de basiscompetenties las, dacht ik dat ik onmogelijk leraar kon zijn. Zo perfect ben ik niet. Ik twijfelde dan ook of ik mijn opleiding wel zou (kunnen) afronden. Even heb ik overwogen om iets anders te doen. Ik heb dat toen niet gedaan. Gelukkig! En deze scène bevestigt mijn keuze. Ik ben ook maar een mens.” [n.a.v. Half Nelson]

26. Leerling- of studentgericht onderwijs: jongeren en visuele cultuur “Ik vond het leuk om te leren via film. Zeker omdat ik een aantal films die aan bod kwamen al kende. Alleen had ik er nog nooit op een manier naar gekeken zoals dat in de les gebeurde.” [n.a.v. Point de fuite]