Research Institute MOVE Faculteit der Bewegingswetenschappen Vrije Universiteit Amsterdam

1. Looptraining na een CVAvoordelen van auditieve cueingin combinatie met een loopbandMelvyn Roerdink namens Peter J. Beek Research Institute MOVE Faculteit der Bewegingswetenschappen Vrije Universiteit Amsterdam

2. Klompendans, gabberen en jumpen Accenten van de dansbewegingen worden afgestemd op het ritme, de maat of het tempo van de muziek, zoals het klakken van de klompen op de maat van de vogeltjesmars

3. Haile Gebresalassie & Scatman John Meervoudig wereldrecordhouder hardlopen uit Ethiopie Scatman (ski-ba-bop-ba-dop-bop) (1995: 14 weken top 40, #2) “Gebreselassie asked for Scatman, a fast techno track, to be played at a race in Birmingham 1998 where he set the world record for 2000 metres indoor (4:52.86) with the beats of the music fitting to his world record pace”. Terry & Karageorghis2006

4. Auditieve ritmen (AR) Toepassing binnen de looptraining na een CVA • klappen in de handen • knippen van de vingers • verbale ondersteuning • links, rechts, links, rechts, … • 1-2-3-4, 1-2-3-4, … • bewegen op muziek • metronoom

5. KNGF richtlijn beroerte 2004 ‘AR wordt omschreven als een behandelmethode waarbij cyclische bewegingspatronen zoals lopen kunnen worden beïnvloed door middel van het gelijktijdig aanbieden van auditieve ritmen […] synchroon aan de stapfrequentie […] een positief effect heeft op schredelengte en […] loopsnelheid’. ‘AR kunnen eenvoudig aangeboden worden met behulp van een metronoom. […] zeer bruikbare methode om snelheid en kwaliteit van het lopen te verbeteren. Ook hardop tellen of klappen in de handen kan […] worden gebruikt’.

6. Empirische evidentie • Effect auditieve ritmen: • loopsnelheid neemt toe (e.g. Mandel et al. 1990; Prassas et al. 1997; Thaut et al. 1997) • asymmetrie wordt minder (Prassas et al. 1997; Schauer & Mauritz 2003; Thaut et al. 1997) • Veel onduidelijkheden: • waardoor verbetert het looppatroon? • wat was het ritme en hoe werd daarmee gecoördineerd?

7. Lopen na een CVA • langzaam & asymmetrisch • AR kunnen dit verbeteren • Waarom is dat wenselijk? • Lanzaam en asymmetrisch van A naar B

8. Lopen na een CVA • langzaam & asymmetrisch • gereduceerd adaptatievermogen • versnellen/vertragen: • modulatie staplengte • modulatie stapfrequentie is beperkt • Auditieve ritmen hulpmiddel om adaptatievermogen te trainen

9. Vragen 1) Kunnen auditieve ritmen bij CVA-patiënten veranderingen in de stapfrequentie teweeg brengen? 2) Hoe kunnen de auditieve ritmen het beste worden aangeboden? 3) Zijn CVA-patiënten in staat hun looppatroon aan te passen aan plotselinge verstoringen in het ritme?

10. Computer Tone generator Serie experimenten auditieve cueing in combinatie met een loopband: • onafhankelijke manipulatie stapfrequentie en snelheid • betrouwbare registratie looppatroon • veilige omgeving VUmc RCA

11. Verandering in stapfrequentie • CVA-patienten • FAC 5: independent walking • Lopen op de loopband op diverse snelheden • onvermogen om stapfrequentie aan te passen (zie ook Bayat et al. 2005; Nakamura et al. 1988) • Lopen op de loopband met auditieve ritmen: • 3 frequenties: langzamer – normaal – sneller

12. slow pacing normal pacing fast pacing slow pacing normal pacing fast pacing Verandering in stapfrequentie te veel! te weinig !

13. Verandering in stapfrequentie • goede afstemming stapfrequentie op ritme van metronoom • significante afname van asymmetrie, maar asymmetrie blijft • hoe wordt het asymmetrische looppatroon afgestemd op het symmetrische ritme van de metronoom? • coördinatie tussen toontjes en voetplaatsingen • hielcontacten niet-paretische been worden afgestemd op de auditieve stimuli (anchoring) Roerdink et al. Gait & Posture 2006; Roerdink et al. Physical Therapy 2007

14. Toontjes voor het ‘slechte’ been Toontjes voor het ‘goede’ been Toontjes voor beide benen Welke auditieve ritmen? Anchoring: toontjes fungeren als therapeutische aangrijpingspunten binnen de loopcyclus

15. Welke auditieve ritmen? • CVA-patiënten waren goed in staat hun looppatroon af te stemmen op de verschillende ritmen (niet bij afasie) • het effect op het looppatroon was grofweg hetzelfde voor de drie ritmen (verbeterde symmetrie, mensen gaan minder slepen met het aangedane been, het lopen gaat ‘vloeiender’). • patiënten kunnen minder goed voetplaatsingen timen met het aangedane been, wat blijkt uit het feit dat ze grote moeite hebben om terug te keren in de maat als het ritme plotseling verstoord wordt (toontje komt eerder of later dan verwacht).

16. Hoe nu verder? • Breed beschikbaar maken (weg uit het lab) • Nieuwe instrumented treadmill ontwikkeld • loopband met daarin een krachtenplatform • automatische registratie van hielcontacten (events) • events gebruiken voor manipulaties (bijvoorbeeld cueing) • Enkele voorbeelden (filmpjes) • audiofeedback • automatische presentatie auditieve of visuele cueing • online aanpassing cueing door therapeut (moduleren) • online presentatie van auditieve verstoringen (reageren) • online presentatie van visuele verstoringen (anticiperen) Roerdink et al. Journal of Biomechanics submitted

17. Samenvatting • Voordelen van auditieve ritmen in combinatie met een loopband voor looptraining na een CVA zijn evident • stapfrequentie manipuleren • asymmetrie neemt af • accenten leggen op de bewegingsuitvoering (anchoring) • trainen adaptatievermogen (verstoringen) • Het trainen van het loopspecifieke adaptatievermogen in een veilige omgeving (harnas, therapeuten) is belangrijk voor het ADL lopen en zou mogelijk de kans op vallen kunnen verkleinen. • De instrumented treadmill biedt de mogelijkheid voor leuke, uitdagende vormen van functionele looptraining, geschikt voor verschillende groepen (bijvoorbeeld ook ouderen met valrisico)

18. m.roerdink@fbw.vu.nl 020-5988516 Met dank aan Claudine Lamoth, Joost van Kordelaar, Gert Kwakkel, Piet van Wieringen, Bert Coolen, Bert Clairbois, Duyvensz-Nagel Onderzoekslaboratorium RCA, ZonMw